فاطمه ثانی(سلام الله علیها)

فاطمه معصومه سلام الله علیها


سال 173 قمری در منزل موسی بن جعفر علیه السلام ، دختری پای به عرصه گیتی نهاد که بعد ها زینب گونه (س) پیام مظلومیت و غربت برادر را به مسلمانان رساند، همو که با نام کریمه اهل بیت، حضرت معصومه علیها السلام برای مان آشناست. نام شریف آن بزرگوار فاطمه و مشهورترین لقب آن حضرت، معصومه است. مادر مکرمه اش حضرت نجمه خاتون است . ولادت در مدینه منوره و در همان سنین کودکى مواجه با مصیبت شهادت پدر گرامى خود در حبس هارون در شهر بغداد شد. لذا از آن پس تحت مراقبت و تربیت برادر بزرگوارش حضرت امام رضا ع قرار گرفت. در سال ٢٠٠ در پى اصرار و تهدید مأمون عباسى سفر تبعید گونه حضرت رضا ع تنها به مرو انجام شد راهى خراسان شدند.
یک سال بعد از هجرت برادر، حضرت معصومه به شوق دیدار برادر و ادای رسالت زینبی و پیام ولایت به همراه عده اى از برادران و برادرزادگان به طرف خراسان حرکت کرد و در هر شهر و محلى مورد استقبال مردم واقع مى شد. این جا بود که آن حضرت نیز همچون عمه بزرگوارشان حضرت زینب سلام الله علیها پیام مظلومیت و غربت برادر گرامیشان را به مردم مؤمن و مسلمان مى رساندند و مخالفت خود و اهل بیت علیهم السلام را با حکومت حیله گر بنى عباس اظهار مى کرد. بدین جهت تا کاروان حضرت به شهر ساوه رسید عده اى از مخالفان اهل بیت که از پشتیبانى مأموران حکومت برخوردار بودند، سر راه را گرفتند و با همراهان حضرت وارد جنگ شدند،
در نتیجه تقریباً همه مردان کاروان به شهادت رسیدند، حتى حضرت معصومه را نیز مسموم کردند. یا بر اثر اندوه و غم زیاد از این ماتم ، بیمار شدند و چون دیگر امکان ادامه راه به طرف خراسان نبود ، فرمود: مرا به شهر قم ببرید، زیرا از پدرم شنیدم که مى فرمود: شهر قم مرکز شیعیان ما است. بزرگان شهر قم وقتى از این خبر مسرت بخش مطلع شدند به استقبال آن حضرت شتافتند و در حالى که «موسى بن خزرج» بزرگ خاندان «اشعرى» زمام ناقه آن حضرت را به دوش مى کشید ، حضرت وارد شهر مقدس قم شدند. سپس در محلى که امروز «میدان میر» نامیده مى شود شتر آن حضرت در جلو در منزل «موسى بن خزرج» زانو زد و افتخار میزبانى حضرت نصیب او شد.
آن بزرگوار به مدت ١٧ روز در این شهر زندگى کرد و در این مدت مشغول عبادت و راز و نیاز با پروردگار متعال بود. محل عبادت آن حضرت در مدرسه ستیه به نام «بیت النور» هم اکنون محل زیارت ارادتمندان آن حضرت است. سرانجام پیش از آن که دیدگان مبارکش به دیدار برادر روشن شود، در دیار غربت و با اندوه فراوان دیده از جهان فروبست. مردم قم با تجلیل فراوان پیکر پاکش را به سوى محل فعلى که در آن روز بیرون شهر و به نام «باغ بابلان» معروف بود تشییع کردند. همین که قبر مهیا شد دراین که چه کسى بدن مطهر آن حضرت را داخل قبر قرار دهد دچار مشکل شدند، که ناگاه ، دو حجت پروردگار: حضرت رضا و امام جواد علیهم السلام باشند ظاهر شدند. (معمولاً مراسم دفن بزرگان دین با حضور اولیای الهی انجام شده است) ابتدا سایبانی بر فراز آرامگاه ساختند ، سپس حضرت زینب فرزند امام جواد ع به سال ٢٥٦ هجرى قمرى اولین گنبد را بر فراز قبر شریف عمه بزرگوارش بنا کرد.
درخصوص احادیث گوناگون درباره کریمه اهل بیت علیها السلام همین بس که از امام صادق ع نقل شده : خداوند حرمى دارد که مکه است پیامبر حرمى دارد و آن مدینه است و حضرت على ع حرمى دارد و آن کوفه است و قم کوفه کوچک است که از 8 درب بهشت سه درب آن به قم باز مى شود - زنى از فرزندان من در قم از دنیا مى رود که اسمش فاطمه دختر موسى ع است و به شفاعت او همه شیعیان من وارد بهشت مى شوند. ان للّه حرماً و هو مکه ألا انَّ لرسول اللّه حرماً و هو المدینة ألا وان لامیرالمؤمنین علیه السلام حرماً و هو الکوفه الا و انَّ قم الکوفة الصغیرة ألا ان للجنة ثمانیه ابواب ثلاثه منها الی قم تقبض فیها امراة من ولدی اسمها فاطمه بنت موسی علیهاالسلام و تدخل بشفاعتها شیعتی الجنة با جمعهم
حضرت امام رضا و امام جواد ع: کسى که حضرت فاطمه معصومه را زیارت کند پاداش او بهشت است . لقب معصومه را امام رضا ع به خواهر خود عطا فرمود، گویاى جایگاه والاى ایشان است.لقب دیگر حضرت کریمه اهل بیت است. این لقب نیز بر اساس رؤیاى صادقانه یکى از بزرگان، از سوى اهل بیت به این بانوى گرانقدر داده شده .
+↓

مقام علمي حضرت معصومه (س) :
حضرت معصومه (س) از جمله بانوان گرانقدر و والا مقام جهان تشيع است و مقام علمي بلندي دارد. نقل شده که روزي جمعي از شيعيان، به قصد ديدار حضرت موسي بن جعفر (ع) و پرسيدن پرسش هايي از ايشان، به مدينه منوره مشرف شدند. چون امام کاظم (ع) در مسافرت بود، پرسش هاي خود را به حضرت معصومه (س)که در آن هنگام کودکي خردسال بيش نبود، تحويل دادند. فرداي آن روز براي بار ديگر به منزل امام رفتند، ولي هنوز ايشان از سفر برنگشته بود. پس به ناچار، پرسش هاي خود را باز خواستند تا در مسافرت بعدي به خدمت امام برسند، غافل از اين که حضرت معصومه (س) جواب پرسش ها را نگاشته است. وقتي پاسخ ها را ملاحظه کردند، بسيار خوشحال شدند و پس از سپاسگزاري فراوان، شهر مدينه را ترک گفتند. از قضاي روزگار در بين راه با امام موسي بن جعفر (ع) مواجه شده، ماجراي خويش را باز گفتند. وقتي امام پاسخ پرسش ها را مطالعه کردند، سه بار فرمود: پدرش فدايش
حضرت معصومه (س) و حضرت شاهچراغ (ع) ،دو نعمت و پناهگاه بزرگ براي مردم ايران است . زيارت حضرت معصومه (س) زيارت خاص است. درباره حضرت علي‌اکبر (ع)، حضرت ابوالفضل (ع) نيز زيارت خاص آمده است ولي زيارتنامه حضرت معصومه (س) با دو بزرگوار ديگر نيز متفاوت هست و زيارتي تفصيلي با مضامين بلند مختص اين بانوي والامقام است. در روايات آمده است حال که توفق زيارت قبر فاطمه زهرا (س) را نداريم، زيارت حضرت معصومه (س) به منزله زيارت فاطمه زهرا (س) است.
+↓

حضرت معصومه(ع) و دفاع از ولايت


در عصر استبداد و خودكامگي هارون، فعاليت فرهنگي امام رضا(ع) آغاز مي شود. هارون در اين مدت متعرض امام نمي شد، چون از عواقب قتل امام كاظم(ع) بيمناك بود و سعي مي كرد خود را از اين جنايت تبرئه سازد. امين در دوران حكومت خود (198- 193 ه. ق) گرفتار اختلافات داخلي گرديد و فرصتي براي آزار امام رضا(ع) نيافت. از اين رو، فرصت خوبي براي فعاليت هاي فرهنگي امام رضا(ع) ايجاد شد. امام رضا(ع) در اماكن گوناگون، براي گروه هاي بسيار بزرگ مردم سخنراني مي كرد. آن حضرت درباره امامت و رهبري خود با مردم گفتگو مي نمود. و نيز با دانشمندان غير مسلمان مناظره مي كرد. در زمان خلافت هارون و مأمون، ترجمه آثار علمي بيگانگان به اوج خود رسيد؛ زيرا مأمون مي خواست دكاني در برابر مكتب علمي اهل بيت(ع) كه در ميدان علم و دانش در اوج شهرت بودند- باز كند و بدين وسيله، مشتريان آن مكتب را كم كند و از فروغ آن بكاهد. چيزي نگذشت كه مسلمانان با فرهنگ هاي بيگانه، به ويژه فرهنگ و فلسفه يوناني آشنا شدند.
امام رضا(ع) در اين شرايط، انقلاب فكري عميقي ايجاد كرد و جامعه را از سقوط در گرداب خطرناك انحراف و التقاط رهايي بخشيد. همچنين پرده از روي احاديث جعلي- كه به منظور لكه دار نمودن شخصيت ائمه(ع) در جامعه رواج يافته بود برداشت و فضايل و مناقب اهل بيت(ع) را آشكار كرد. حضرت معصومه(س) نيز امام رضا(ع) را همراهي مي نمود و با برقراري جلسات علمي كه سلسله سند و محتواي احاديث آن حضرت گوياي چنين مجالسي است، از حريم امامت و ولايت دفاع مي كرد.
در سال 199 ه. ق. سپاه جلودي براي دستگيري امام كاظم(ع) ، عازم مدينه شد. جلودي دستور داشت محمد را به قتل برساند. و خانه هاي آل ابوطالب را در مدينه غارت كند. سپاه او، به در خانه امام كاظم(ع) رسيد. حضرت رضا(ع) جميع زنان را در يك اتاق جمع كرد [حضرت فاطمه معصومه(س) نيز يكي از آنان بود] و جلوي در خانه ايستاد. جلودي گفت: من ناچارم داخل اين خانه شده و لباس هاي زنان را بگيرم. امام رضا(ع) سوگند ياد نمود كه تمامي جامه هاي زنان را به او بدهد. آن حضرت، پيوسته اصرار مي كرد و مانع داخل شدن جلودي به خانه مي شد. امام رضا(ع) تمام لباس ها، حتي خلخال ها و گوشواره ها و آنچه را در خانه بود، به جلودي داد اين حادثه يكي از صحنه هاي دردناك حضرت معصومه(س) بود.
در سال 200 ه. ق. حضرت رضا(ع) به دعوت مأمون عباسي، از مدينه عازم خراسان شد. امام رضا(ع) براي خنثي نمودن توطئه هاي مأمون- به رغم آن كه او خواسته بود از خانواده اش هر كه را مي خواهد به مرو بياورد- هيچ كس حتي فرزند عزيزش، امام جواد(ع) را همراه خود نبرد. مأمون براي نجات حكومت در حال سقوط خود و رهايي از مشكلاتي همچون فرونشاندن شورش هاي علويان، از بين بردن محبوبيت آنان در ميان مردم و گرفتن اعتراف از علويان و تأييد اهالي خراسان و تمام ايرانيان براي مشروع جلوه دادن حكومتش، رضايت عباسيان، كسب اعتماد اعراب و تقويت حس اطمينان مردم نسبت به خود (كه بر اثر كشتن برادرش امين، حس اعتماد مردم را نسبت به خود سست كرده بود) و بالاخره براي ايجاد مصونيت براي خويشتن در برابر خطري كه او را از سوي شخصيتي با نفوذ، مانند امام رضا(ع) تهديد مي كرد، ابتدا منصب خلافت را به امام پيشنهاد كرد، اما آن حضرت نپذيرفت. مأمون ولايتعهدي را به آن حضرت پيشنهاد كرد، امام بار ديگر پيشنهاد او را رد كرد. حضرت رضا (ع) از همان روز نخست در برابر اين ترفند مأمون به صورت هاي گوناگوني موضع گرفت و مخالفت خود را ابراز كرد. مأمون، آن حضرت را تهديد نمود كه اگر ولايتعهدي را نپذيرد، بايد مرگ را بپذيرد. امام شرط پذيرفتن ولايتعهدي را در اين قرارداد كه هيچ يك از كارهاي دولتي مربوط به حل و عقد و انتصاب و عزل مسئولان را برعهده نگيرد. آن حضرت مي فرمود: مي خواهم كاري كنم كه مردم نگويند علي بن موسي به دنيا چسبيده، بلكه بگويند اين دنياست كه از پي او روان شده .
+↓

يك سال از هجرت امام رضا(ع) مي گذشت. حضرت معصومه(س) در فراق برادر، بي تاب بود. امام رضا(ع) نامه اي به خواهر خويش نوشت و از او خواست نزد او بيايد. از اين رو، آن بزرگوار آماده سفر گرديد. زمان آن رسيده بود كه فاطمه معصومه(س) فرياد غربت و حقانيت علي بن موسي الرضا(ع) را در فضايي بين سرزمين حجاز تا ايران طنين انداز كند و خود را براي جان سپاري در راه دفاع از ولايت آماده نمايد. آن حضرت مشتاقانه رنج سفر را به جان خريد و قدم در اين راه طولاني نهاد. در اين سفر، بيش از هزار علوي در التزام آن بانوي بزرگ اسلامي بودند. سرانجام قافله از مدينه حركت كرد و به نزديكي ساوه رسيد!
از آن طرف ِ؛ در همان ايام، به مأمون گزارش شد كه قافله اي 15 هزار نفري به نزديكي هاي شيراز رسيده و به طرف طوس درحال حركت است. مأمون در نامه اي به تمام كارگزاران خود دستور داد قافله بني هاشم را به سمت مدينه برگردانند. قافله بني هاشم كه در رأس آنها سيدامير احمدشاه چراغ، سيدامير محمد و سيدعلاءالدين حسين از فرزندان امام كاظم(ع) بودند، حاضر به برگشت نشدند و جنگ خونين شروع شد. لشكر قتلغ خان كه در اثر شجاعت بني هاشم پراكنده شده بود، تدبيري كرده، بالاي بلندي ها فرياد برآوردند: اگر شما به پشت گرمي علي بن موسي، وليعهد خليفه، جنگ مي كنيد، الآن خبر رسيد كه وليعهد وفات كرده و بدين ترتيب، جمعيت را متفرق ساختند.
در ساوه نيز مأموران مأمون سادات علوي را تعقيب كردند و خبر فوت امام رضا(ع) را پخش نمودند. امام رضا(ع) در مدينه به اهل بيت خود خبر شهادتش را داده و فرموده بود: «اما اني لا ارجع الي عيالي ابدا.» من ديگر از اين سفر به سوي عيالم برنمي گردم. اين خبر، چنان در وجود مقدس حضرت معصومه(س) تأثير گذاشت كه باعث بيماري آن حضرت گشت. كسالت آن بانو روز به روز شدت مي يافت؛ لذا به همراهان خود فرمود: از اين مكان تا قم چقدر راه است؟ عرض كردند: ده فرسخ. آن حضرت به خدمتگزار فرمود: عجله كنيد كه زودتر به قم برسيم؛ زيرا من از پدرم شنيدم كه فرمود: شهر قم مركز شيعيان ما مي باشد. هنگامي كه خبر ورود آن بانوي باعظمت به آل سعد رسيد، همگي به اتفاق به استقبال او رفتند تا او را به قم دعوت كنند.
موسي بن خزرج با كمال افتخار، از آن بانو پذيرايي كرد؛ ولي پس از 16 يا 17 روز آن بانوي ارجمند رخت از جهان بربست. تاريخ رحلت آن حضرت روز دهم ربيع الثاني سال 201 ه.ق مي باشد. در ايامي كه حضرت معصومه(س) در قم بودند، واپسين روزهاي عمر را در سراي موسي بن خزرج به عبادت و راز و نياز با پروردگار گذراندند. محل اقامت آن حضرت، اكنون در مدرسه «ستيه بيت النور» باقي مي باشد.
آل سعد در سرزمين بابلان سردابي حفر كردند تا آن را مقبره حضرت معصومه(س) قرار دهند. هنگامي كه قبر مهيا شد، در مورد اينكه چه كسي وارد قبر شود، به بحث و مشورت پرداختند، تا آن كه در مورد پيرمرد پرهيزگاري به نام «قادر» به اتفاق نظر رسيدند. كسي را به دنبالش فرستادند، تا او را به باغ بابلان براي انجام اين امر مهم فراخواند. پيش از آن كه قادر بيايد، دو سوار نقاب پوش از جانب ريگزار نمايان شدند، نزديك آمدند و بر جنازه نماز خواندند و جسم پاك ريحانه رسول خدا(ص) را دفن نمودند و بدون اينكه با كسي صحبت نمايند، سوار شدند و از محل دور شدند و كسي هم آنها را نشناخت! آيت الله العظمي فاضل لنكراني(ره) فرموده اند: هيچ بعيد نيست كه اين دو بزرگوار، امامان معصومي باشند كه براي اين امر مهم به قم آمدند. بعضي احتمال داده اند كه آن دو نقابدار، امام رضا(ع) و امام جواد(ع) بوده اند. و طبق فقه اهل بيت(ع)، پيكر معصوم بايد به دست معصوم تجهيز و تدفين شود، چنان كه حضرت زهرا(س) را اميرالمؤمنين(ع) و حضرت مريم(س) را حضرت عيسي(ع) غسل داد. فاطمه زهرا و فاطمه معصومه عليهما السلام شيداترين پروانه هاي شمع امامت بودند؛ پروانه هاي عاشقي كه سوختند و به همگان آموختند كه امام بر حق چونان كعبه است؛ كعبه اي كه مردم بايستي بر گردش طواف نمايند، نه او بر گرد مردم: «مثل الامام مثل الكعبه اذتؤتي ولا تأتي.»
همان طور كه امام موسي بن جعفر(ع) براي مراسم كفن و دفن يك شيعه خالص به نام شطيطه، با اعجاز از مدينه به نيشابور تشريف آورد و هنگام عزيمت فرمود: من و هر كس از امامان اهل بيت كه بعد از من به جاي من بنشيند، به ناگزير بايد در تشييع جنازه شما حاضر شويم؛ در هر شهري كه باشيد شما نيز تقوا پيشه كنيد و اعمال خود را نيكو سازيد تا ما را در رهايي بخشيدن از آتش جهنم ياري نماييد. اين موضوع در مورد حضرت معصومه(س) نيز صدق مي كند.
سرچشمه دانش حضرت معصومه (س) در خاندانی که سرچشمه علم و تقوا و فضایل اخلاقی بود، پرورش یافت . پس از آنکه پدر بزرگوار آن بانوی گرامی به شهادت رسید، فرزند ارجمند آن امام، یعنی حضرت رضا (ع) عهده دار امر تعلیم و تربیت خواهران و برادران خود شد و مخارج آنان را نیز بر عهده گرفت. در اثر توجهات زیاد آن حضرت، هر یک از فرزندان امام کاظم (ع) به مقامی والا دست یافتند و زبانزد همگان گشتند. ابن صباغ ملکی در این باره می گوید: «هر یک از فرزندان ابی الحسن موسی معروف به کاظم، فضیلتی مشهور دارد».بدون تردید بعد از حضرت رضا (ع) در میان فرزندان امام کاظم(ع) حضرت معصومه (س) از نظر علمی و اخلاقی، والا مقام ترین آنان است. این حقیقت از اسامی، لقب ها، تعریف ها و توصیفاتی که ائمه اطهار (ع) از ایشان نموده اند، آشکار است و این حقیقت روشن می سازد که ایشان نیز چون حضرت زینب (س) عالمه غیر معلمه بوده است.
حاکمان آن دوران،فرزندان پيامبررا بسيار اذيت مي کردند.امام کاظم(ع) بيش از ديگران از دست شاهان هم عصرخود، آزار ديد. ناراحتي ها و رنج هاي امام ، دل پاک فاطمه معصومه (س) را به درد مي آورد. و او را غمگين مي کرد. تنها وجود برادر دل سوز و فداکارش، حضرت رضا(ع) بود که به وي و ديگر افراد خانواده آرامش مي داد. هنگامی که فاطمه معصومه(س) به دنيا آمد، سه سال ازخلافت «هارون» مي گذشت. هارون در ستمگري و چپاول بيت المال، گوي سبقت را از حاکمان پيش ازخود ربوده بود.او حاکمي دنيا پرست بود. امام کاظم(ع) نمي توانست دربرابر ستم هارون به شيعيان وخيانت اوبه اسلام و امت اسلامي سکوت کند.ازاين رو،با شيوه هاي گوناگون با حکومت او مبارزه مي کرد.
هارون نيزبا آگاهي از سرسختي آل علي(ع)، به ويژه امام کاظم (ع) در راه مبارزه با طاغوت، بيشترين تلاش را براي سرکوب آنان به کار مي برد. او پول هاي زيادي به شاعران مي داد تا برضد فرزندان پيامبر شعر بسرايند. و به آنان ناسزا بگويند. همچنين او علويان را زنداني و تبعيد مي کرد و گروهي را نيز پس از شکنجه بسياري به شهادت مي رساند. او بعد از محکم کردن پايه هاي حکومت و قدرت خود، امام کاظم(ع) را دستگير و زنداني کرد.
براي همين، فاطمه معصومه(س) درسال هاي آخر زندگي پدر،از ديدار آن حضرت و بهره مندي از وجود آن بزرگوار محروم شد. پس از شهادت امام کاظم(ع)،حضرت رضا(ع)به امامت رسيد. درآن هنگام، امام رضا(ع) 35 سال داشت. ايشان افزون بر رهبري امت اسلامي ،تنها وصي امام کاظم(ع) بود که به فرمان پدرمسئوليت سرپرستي فرزندان حضرت را به عهده داشت.
با رفتن امام رضا(ع) لحظه اي شيرين زندگي فاطمه معصومه(س) هم پايان پذيرفت. او پس از شهادت پدر،به سايه پرمهربرادرش، دلخوش بود و سفرتحميلي امام و دوري از آن عزيز، برايش بسيار دشوار بود . يک سال از سفر امام رضا(ع) به مرو گذشت. فاطمه معصومه(س) و گروهي از برادران و برادرزادگان امام تصميم گرفتند به مرو بروند و به محضر امام (ع) شرف ياب شوند.
+↓

بانوي کرامت

همانند زينب سلام الله عليها که براي قيام، قرباني داد و خورشيد عاشورا را با صبرش تعريف کرد، او هم با قدم هاي پرحياتش، به سرزمين کويري قم حيات بخشيد و در رگ ايرانيان خون حمايت از ولايت را جاري ساخت‎.‎ به يمن حضورش، شهر قم، مرکز صدور علم و دانش علوي شد و محل رشد و بالندگي‎.‎ بارگاه زيبايش، پناهگاه دل هاي عاشقي است که شب هاي چهارشنبه در جمکران بيتوته مي کنند. به نيابت از شيعه در نيمه شب هاي کويري قم، سر بر آستان حرم حضرت دوست مي سايند و براي ظهور گل نرگس دعا مي کنند و از بانوي کرامت، براي شکوفه دادن درخت اجابت استمداد مي طلبند‎.‎
معصومه تفسير معصوميت است که روزگاري در مدينه طلوع کرد. معصومه اقامت غربت است در روزگار غربت نگاه ها. معصومه تفسير بلند تبعيت است از ولايت‎.‎ معصومه نگاه سبزي است که از معصوميت سرچشمه مي گيرد. معصومه، روزگار دلداگي است و از غربت به قربت رسيدن‎.‎ معصومه ترجمان بلند عاشوراست و قصه با زينب، همسفر شدن‎.‎ معصومه فلسفه شيدايي است و غزل ماندن و بودن، معصومه نگين ايران است که در قم، شهر اقامه مي درخشد‎.‎ معصومه ضريب بالاي ارادت به ولايت است. معصومه، قصه بلند مدينه تا مشهد است‎.‎ معصومه سرسلسله تنهايي است، معصومه فاني في الله است‎
‎گرانسنگي حضرت: ‏
به گفته محدث بزرگ، حاج شيخ عباس قمي و نويسنده کتاب قاموس الرجال، در ميان فرزندان امام موسي ع بعد از امام رضا ع حضرت معصومه س برترين و گرانسنگ‏ ترين آنها به شمار مي‏آيد‎.‎
موقعيت معنوي:
امام رضا ع در زيارتنامه حضرت معصومه سلام الله عليها در بزرگداشت و تجليل آن حضرت، او را داراي منزلت رفيع در نزد خداوند مي‏خوانند و خواستار شفاعت خود، توسط آن حضرت در درگاه خداوندي مي‏شوند‎.‎
‎فقاهت:
روزي گروهي از شيعيان به قصد ديدار امام موسي بن جعفر ع.....................‎
اهل حديث (محدث):‏
در تاريخ اسلام به بانوان با فضيلت و صاحب حديثي برمي‏خوريم که نام خود را در زمره محدثان ثبت کرده‏اند. حضرت معصومه سلام الله عليها يکي از زنان بزرگ اهل بيت در اين زمينه است‎.‎
‎تنها برادر تني:
امام رضا ع تنها برادر تني حضرت معصومه س است. مادر آن بزرگواران نجمه خاتون است. آنها تنها فرزندان اين بانوي مکرم هستند. حضرت معصومه س25 سال بعد از تولد برادر گرامي اش پا به عرصه وجود گذاشت‎.


‏فروغ ستاره آل عصمت
يکي از مهم ترين فاکتورهاي زندگي دختران، حفظ عفت و پاکدامني مي باشد که که اين ويژگي در لحظه به لحظه زندگي معصومين مشاهده مي شود. چرا که اگر دختران يک جامعه داراي عفت باشند، اين عفت مانند دژي مستحکم و آهنين، او را از گنهکاري و پليدي هاي اخلاقي و سقوط حتمي محافظت مي نمايد و سبب مي شود در جهت پرورش کمالات و فضايل اخلاقي گام بردارند. بي شک اهل بيت پيامبر (ص) چهره هاي پرفروغي به جهانيان عرضه کرده اند و نامشان مانند ستارگان درخشان در آسمان فضايل مي درخشد. درخشان ترين ستاره در ميان بانوان هفتمين منظومه ولايت، فاطمه فرزند پاکيزه موسي بن جعفر (ع) است؛ بانويي که سالهاست تشنگان معرفت از حريمش، زلال ايمان مي نوشند و عارفان با گذر بر زندگي فرزانه اش و درک لحظه هاي آسماني شدنش، درهاي عروج را به روي خود مي گشايند و بوي وصال را در گستره زمين منتشر مي سازند. حضرت فاطمه معصومه (س) بانويي بهشتي، غرق در عبادت و نيايش، پيراسته از زشتي ها و شبنم معطر آفرينش است. شايد يکي از دلايل "معصومه" ناميدن اين بانو، آن باشد که عصمت مادرش حضرت زهرا (س) در او تجلي يافته است.
برخی از ویژگیهای کمالی حضرت معصومه (س) است که او را شایسته الگوگیری دختران و بانوان در همه زمانها و نسل ها می کند . سالها است که به دخترانمان می گوییم حضرت زهرا(س) اسوه تمام زنان مسلمان است و حضرت معصومه (س) الگوی دختران شیعه می باشد. بارها و بارها این جملات را گفته اند و گفته ایم ولی به این مسئله توجه نداشته ایم که باید به صورت عملی و کاربردی الگودهی کنیم. باید اعمال و رفتار آنان را به گونه ای که دخترانمان بتوانند سرمشق خود کنند به آن ها ارائه دهیم، تا موجب هدایت و رشد آنان شود. در این روزگار که رسانه ها هرکدام سعی در الگوسازی های مختل دارند، یافتن الگوی مناسب برای دختران و به طورکلی جوانان بیشترین کمک را به زندگی سالم آنان می کند.
+↓

الگو بودن این حضرت برای دختران :
1- علاقه و تبعیت از خانواده
از صفات پسندیده و نیکوی این بانوی عظیم الشأن، علاقه و دوستی زایدالوصفی است که ایشان به خانواده، به خصوص به برادر محبوبشان امام رضا(ع) داشتند. ایشان ده ساله بودند که پدر بزرگوارشان در زندان هارون الرشید به شهادت رسید و از آن به بعد در آغوش پرمهر امامت و ولایت تربیت یافتند. بحث دیگری که می توان در این مجال بدان پرداخت، این موضوع است که حضرت معصومه (س) ازدواج نکرده اند. این سؤال برای خیلی ها پیش می آید که چرا؟
- دلیل اول اینکه در آن شرایط هیچ هم شأن و هم کفو برای ایشان وجود نداشته است، زیرا در کتب معتبری چون ناسخ التواریخ، ریاحین الشریع و بحارالانوار آمده که ایشان معصوم بوده اند، و بانوی معصوم، باید با معصوم ازدواج کند. پس می توان گفت که همسری شایسته و هم کفو برای حضرت معصومه(س) وجود نداشت. - دومین دلیل اینکه در زمان زندگی ایشان یعنی دوره حکومت بنی عباس، خفقان شدیدی حاکم بود. امکان ارتباط بین خانواده امام و دیگران بسیار سخت حاصل می شد. شیعیان جرأت نزدیک شدن به خانه امام را نداشتند، چه برسد به اینکه به فکر خواستگاری از حضرت معصومه(س) برآیند (کتاب کریمه اهل بیت- ص 491 و 492) ولی ایشان از این شرایط هیچ گله و شکایتی نداشتند و همواره شاکر خداوند و تابع خانواده خود بوده اند.
2- یک دانشمند واقعی
از مشخصات بارز این الگوی به تمام معنا، علم و دانش ایشان بود.
3- شجاعت
حضرت معصومه(س) محدثه و امینی برای پدرشان محسوب می شدند (انوار المشعشعین ج 1 ص 211) احادیث زیادی از قول ایشان به ما رسیده است از جمله: حدیث منزلت (الغدیر ج 1 ص 197)، حدیثی که قسمتی از معراج پیامبر را بیان می کند (بحار ج 68 ص 76 و 77) حدیثی در حالات تولد امام حسین(ع) (الامالی ص 82) و احادیث دیگری که همه در وصف شیعیان و حقانیت تشیع است. این امر نشانگر شجاعت و جرأت این شیرزن است. با وجود خفقان حاکم در زمان هارون، که نقل احادیث ممنوع بود، ایشان در همه حال از اسلام واقعی دفاع کردند و تا آنجا که توانستند پیام ولایت را به گوش مسلمانان رساندند. این درسی برای دختران ماست که همیشه و همه حال در فکر احیاء اسلام باشند.
4- حامی ولایت
حضرت معصومه(س) تا پای جان از ولی خدا امام رضا(ع) دفاع کرد و در سن 28 سالگی پس از تحمل رنج های فراوان و دیدن داغ بیست و هشت تن از عزیزان خود، در قم مسموم شد.
5- تلاش و پشتکار فراوان
درس دیگری که دختران ما می توانند از این بانوی ارجمند بگیرند این است که ایشان خود با تلاش و پشتکار خویش به این مقام دست یافته اند، زیرا امام کاظم(ع) دختران دیگری هم داشت ولی هیچ کدام شان به چنین درجه ای نرسیدند. عواملی همچون تابع خانواده بودن، علم و دانش بسیار، شجاعت و دلیری، حمایت از حریم ولایت، تلاش و پشتکار بی حد و حصر و صدها دلیل دیگر، ما را به سمت الگوپذیری از این بانوی یگانه می کشاند. به امید آنکه بتوانیم از ادامه دهندگان راهشان باشیم.
+↓

سرچشمه علم، تقوا و فضايل اخلاقي
اين بانوي بزرگوار، از همان آغاز، در محيطي پرورش يافت که پدر و مادر و فرزندان، همه به فضايل اخلاقي آراسته بودند. عبادت و زهد، پارسايي و تقوا، راستگويي و بردباري، استقامت در برابر ناملايمات، بخشندگي و پاکدامني و نيز ياد خدا، از صفات برجسته اين خاندان پاک سيرت و نيکوسرشت به شمار مي رفت. حضرت معصومه(س) با آنچه که بيان شد در خانداني که سرچشمه علم و تقوا و فضايل اخلاقي بود پرورش يافت. پس از آنکه پدر بزرگوار آن بانوي گرامي به شهادت رسيد، فرزند ارجمند آن امام، يعني حضرت رضا(ع)، عهده دار امر تعليم و تربيت خواهران و برادران خود شد و مخارج آنان را نيز بر عهده گرفت. در اثر توجهات زياد آن حضرت، هر يک از فرزندان امام کاظم(ع) به مقامي والا دست يافتند و زبانزد همگان گشتند. ابن صباغ مالکي در اين باره مي گويد: هر يک از فرزندان ابي الحسن موسي معروف به کاظم، فضيلتي مشهور دارد. بدون ترديد، بعد از حضرت رضا(ع)، در ميان فرزندان امام کاظم(ع) حضرت معصومه(س) از نظر علمي و اخلاقي، والامقام ترين آنان است. اين حقيقت از اسامي، لقب ها، تعريف ها و توصيفاتي که ائمه اطهار(ع) از ايشان نموده اند، آشکار است و اين حقيقت روشن مي سازد که ايشان نيز چون حضرت زينب(س)، «عالمه غير معلمه» بوده است.

برادر و خواهر نمونه:
در تاريخ انسان ها، خواهران و برادران فراوان يافت مي شوند که با تمام وجود يکديگر را دوست داشته باشند و در تمام عمر رشته محبت و مودتشان هرگز گسسته نشده و عشق و علاقه متقابلشان نقل مجالس و زبانزد خاص و عام بوده است. در اين ميان افراد نمونه اي پيدا مي شوند که کانون مهر و وفا بوده و محبت و مودت زايد الوصفشان در طول قرون و اعصار کم نظير است. بارزترين نمونه اين افراد امام حسين(ع) و زينب کبري(س) مي باشند که جامعه بشري با نکات برجسته اي از عشق و علاقه اين برادر و خواهر آشنا هستند و خاطرات تلخ و شيرين اين خواهر و برادر را در طول زندگي بويژه در سفر کربلا، کم و بيش مي دانند.
دومين نمونه بارز برادر و خواهر نمونه، خورشيد فروزان امامت، حضرت امام رضا(ع) و خواهر گرامي ايشان ماه تابان برج عصمت، حضرت معصومه(س) مي باشند. اگر چه فراق جانسوز پدر در سن ده سالگي براي حضرت معصومه(س) سخت بود و دريايي از غم و اندوه بر قلب شريفش از شهادت پدر بزرگوارش، وارد شد، ولي تنها مايه تسلي او وجود برادري همچون حضرت رضا(ع) بود که ثلمه پر درد آن فراق را جبران مي کرد؛ اما طولي نکشيد که حضرت معصومه(س) به فراق برادرش حضرت رضا(ع) نيز متبلا شد، تا آنجا که اين فراق تا آخر عمر حضرت معصومه(س) ادامه يافت. باحرکت امام رضا(ع) از مدينه به خراسان، حضرت معصومه(س) به فراق ديگري که از جهاتي جانسوزتر از فراق پدرش بود مبتلا شد و يگانه مونس و سرپرست و معلمش را از دست داد. اين فراق، بسيار جانگداز بود.
+↓

کمالات معنوي فاطمه معصومه(س):
کمال و شخصيت انسان بستگي به علم و پاکي او دارد. انسان هر قدر در اين راستا پيش رود، کاملتر و ممتازتر خواهد بود. حضرت فاطمه معصومه(س) از جمله زنان بسيار نادري است که بيشترين بخش از فروغ جاودان و نور ولايت را دريافت کرد و توانست خودش را در کمالات معنوي، همسان و همانند چهارده معصوم(ع) بسازد. بنابراين او يک بانوي عادي نيست بلکه از بانوان بسيار ارجمند و جلوه بسيار تابان آل محمد(ص) است. براي او بخصوص از امامان معصوم(ع) زيارتنامه نقل گرديده و در شان پاداش زيارت او مطالب بسيار ارجمندي گفته شده است.
از جمله امام صادق(ع) فرمود: من زارها و جبهتاله الجنه: «کسي که او را زيارت کند، بهشت بر او واجب مي گردد.» کمالات آن حضرت در حدي است که از فرازهاي زيارتنامه اش که از حضرت رضا(ع) نقل شده، به دست مي آيد که او دختر روح و جسم پيامبر اکرم(ص) و حضرت زهرا(س) و امامان معصوم(ع) است. درباره فضيلت زيارت حضرت معصومه(س) روايات فراواني از پيشوايان معصوم رسيده . از جمله، هنگامي که يکي ازمحدثان برجسته قم، به نام «سعدبن سعد» به محضر مقدس امام رضا(ع) شرفياب مي شود، امام هشتم خطاب به ايشان مي فرمايند: «اي سعد! از ما نزد شما قبري است.» سعد مي گويد: فدايت شوم! آيا قبر فاطمه دختر موسي بن جعفر(ع) را مي فرماييد؟ مي فرمايند: «آري، هر کس او را زيارت کند، در حالي که به حق او آگاه باشد، بهشت از آن اوست. يکي از ويژگي هاي حضرت معصومه(س)، ورود زيارت نامه اي از سوي معصومان(ع) درباره ايشان است که پس از حضرت فاطمه(س)، او تنها بانوي بزرگواري است که زيارت ماثور دارد. بانوان برجسته اي چون: آمنه بنت وهب، فاطمه بنت اسد، خديجه بنت خويلد، فاطمه ام البنين، زينب کبري، حکيمه خاتون و نرجس خاتون که هيچ شک و ترديدي در مقام بلند و جايگاه رفيع آنها نيست، هيچ کدام زيارت ماثور از سوي معصومان(ع) ندارند و اين، نشان دهنده مقام والاي اين بانوي گرانقدر اسلام است.
جان کلام:
حضرت فاطمه معصومه(س) بانويي بهشتي، غرق در عبادت و نيايش، پيراسته از زشتي ها و شبنم معطر آفرينش است. شايد يکي از دلايل معصومه ناميدن اين بانوي جليل القدر، آن باشد که عصمت مادرش حضرت زهرا(س) در او تجلي يافته است.
+↓

كرامت كريمه اهل بيت (س)
حضرت معصومه(س) در سنين كودكي به مقامي رسيد كه به راحتي مي‌توانست به پرسشهاي فقهي و عقيدتي پاسخ بگويد و پاسخهايش مورد پذيرش و شگفت پدر بزرگوارش قرار بگيرد.
حضرت معصومه(س) در پرتو تربيت خاص و عنايت ويژه پدر و برادر به مقامي رسيد كه امام صادق(ع) ده ها سال قبل از تولدش با الهام غيبي از شخصيت برجسته‌اش سخن گفته و در پايان فرموده است:تدخل بشفاعتها شيعتنا الجنة باجمعهم؛ همه‌ شيعيان ما با شفاعت او وارد بهشت مي‌شوند(4)
از حضرت معصومه (س) كرامات متعددي نقل شده از حضرت آيت الله العظمي اراکي (ره) نقل شده كه درباره خودشان فرمودند: «دستم ورم مي‌کرد و پوست آن ترک بر مي‌داشت به طوري که نمي‌توانستم وضو بگيرم و ناچار بودم براي نماز تيمم کنم و معالجات هم بي‌اثر بود تا اينکه به حضرت معصومه (س) متوسل شدم و به من الهام شد که دستکش به دست کنم، همين کار را کردم؛ دستم خوب شد». ايشان فرمودند: «آقا حسن احتشام ( فرزند مرحوم سيد جعفر احتشام که هر دو از منبري‌هاي قم بودند) نقل مي‌کرد از شيخ ابراهيم صاحب الزماني تبريزي ( که مرد با اخلاصي بود ) که من شبي در خواب ديدم به حرم مشرف شدم خواستم وارد شوم گفتند: حرم قرق است براي اينکه فاطمه زهرا (س) و حضرت معصومه (س) در سر ضريح خلوت کرده‌اند. من گفتم: مادرم سيّده است و من محرم هستم، به من اجازه دادند، رفتم ديدم که بله اين دو نشسته‌اند و در بالاي ضريح با هم صحبت مي‌کنند
از جمله صحبت‌ها اين بود که حضرت معصومه (س) به حضرت زهرا (س) عرض کرد: حاج سيد جعفر احتشام براي من مدحي گفته است و ظاهراً‌ آن مدح را براي حضرت مي‌خواند. شيخ ابراهيم اين خواب را در جلسه دوره‌اي اهل منبر که حاج سيد جعفر احتشام هم در آن حضور داشت نقل مي‌کند؛‌ حاج احتشام مي‌گويد: از آن شعرها چيزي يادت هست؟‌ گفت: بله در آخر شعر داشت(دخت موسي بن جعفر) تا اين را گفت، حاج احتشام شروع کرد به گريه کردن و گفت: بله توي اشعار من اين کلمه است.
حاج شيخ حسنعلي ( که در اواخر عمر در مشهد ساکن بودند) تلگرافي از فوت برادر مطلع مي‌شود، به حرم مشرف شده و به حضرت رضا عرض مي‌کنند: «من خدمت برادرم را يکبار هم نتوانستم جبران نمايم جز همين که بيايم اينجا و از شما خواهش کنم که به خواهرتان حضرت معصومه (س) سفارش ايشان را بفرماييد: تا کمک کاري، بکند از برادرم». همان شب يکي از تجارکه از قضيه اطلاع نداشت خواب مي‌بيند که به حرم حضرت معصومه (س) مشرف شده و آنجا مي‌گويند: که حضرت رضا (ع) هم به قم تشريف آوردند: يکي جهت زيارت خواهرشان ، و يکي جهت سفارش برادر حاج شيخ حسنعلي به حضرت معصومه (س). او معناي خواب را نمي‌فهمد و آن را با حاج شيخ حسنعلي در ميان مي‌گذارد و ايشان مي‌فرمايند‌: همان شب که شما خواب ديدي من ( در رابطه با برادرم ) به حضرت رضا متوسل شدم و اين خواب شما درست است(5).
+↓

زندگی کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه (س)
در نگرش اسلامی انوثت یا ذکورت ملاک امتیاز و معیار برتری نیست، روی سخن اسلام با انسان است و انسانیت در قالب جنسیت خاص نمی گنجد. در اندیشه اسلامی مرد بودن یا زن بودن انسان، هیچکدام ملاک برتری کمال یا مایه کهتری و نقص نیست. در خطابات قرآنی روی سخن با ناس، انسان، مومنین و... است چنانکه می فرماید: یا ایهاالناس اعبدو ربکم الذی خلقکم والذین من قبلکم.1 یا ایها الانسان انک کادح الی ربک کدحا فملاقیه.2 یا ایها الذین آمنوا استعینوا بالصبر و الصلوة ان ا... مع الصابرین.3 یا ایها الذین هادوا ان زعمتم انکم اولیاءالله من دون الناس فتمنوا الموت ان کنتم صادقین.4 و این مبین همان حقیقت انکارناپذیر است که اسلام بین انسانها تبعیض قائل نشده، هرچند در کارگاه آفرینش تفاوت وجود دارد و تفاوت لازمه نظام احسن هستی و ضرورت زندگی جمعی و لازمه تنظیم روابط اجتماعی است. چنانکه می فرماید: ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبایل لتعارفوا ان اکرمکم عندا... اتقیکم.5 ای مردم ما شما را از مرد و زن آفریدیم و آنگاه شما را از شعبه های بسیار و تیره های مختلف قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید! ولی گرامی ترین شما نزد خدا باتقواترین شما مردمید و خدا کاملاً آگاه و داناست. بنابراین همه انسانها صرف نظر از نوع قومیت و نژاد و رنگ و زبان و جنسیت و... می توانند بر قله کمالات بایستند و در سایه ایمان و عمل صالح به حیات طیبه و پاداش بزرگ دست یابند. من عمل صالحا من ذکر او انثی و هو مومن فلنحیینه حیوه طیبه و لنجزینهم اجرهم باحسن ماکانوا یعملون.6 هرکس کار شایسته ای انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، در حالی که او مومن باشد به او حیاتی پاکیزه می بخشیم و پاداش او را بهتر از اعمال نیکی که کرده به او خواهیم داد.

حضرت معصومه الگوی جویندگان کمال
با توجه به نکات فوق، در نگرش اسلامی همانگونه که مردانی چون پیامبران و امامان معصوم (ع) الگوهایی شایسته برای دیگران هستند! (چنانکه خداوند در قرآن با مخاطب قرار دادن مومنین می فرماید: لقد کان لکم فی رسول ا... اسوه حسنه لمن کان یرجواا... والیوم الآخر و ذکرا... کثیرا.7 البته شما را در اقتدای به رسول خدا، چه در صبر و مقاومت در برابر دشمنان و چه در دیگر اوصاف و افعال نیکو، خیر و سعادت بسیار است برای کسی که به ثواب خدا و روز قیامت امیدوار باشد و یاد خدا بسیار کند. قد کانت لکم اسوه حسنه فی ابراهیم والذین معه.8 برای شما مومنین بسیار پسندیده و نیکوست که به ابراهیم و پیروانش اقتدا کنید. سایر برگزیدگان الهی، از انبیا و اولیا هم همینطور... زنان بزرگی همچون آسیه، مریم، خدیجه، فاطمه زهرا، زینب کبرا و فاطمه معصومه (سلام ا... علیهن اجمعین) نیز برای همگان بویژه زنان، اسوه و الگوی شایسته ای بشمار می روند. از این روی مطالعه تاریخ زندگی و سیره علمی و عملی و جلوه های رفتاری آن برگزیدگان الهی سرمشق بسیار مناسبی برای جویندگان سعادت و کمال و حیات برتر انسانی است و آشنایی با آنان، مصباح هدایتی در فراراه زندگی همگان خواهد بود.
+↓