پیشرفت های علم ژنتیک ایران همگام با جهان

امروز علم ژنتیک ایران در حوزه های مختلف مانند ژنتیک بالینی، ژنتیک پزشکی، ناباروری، سلول درمانی، ژن درمانی و تشخیص و پیشگیری از بروز اختلالات ژنتیکی همگام با کشورهای پیشرفته جهان در حرکت است.

http://img7.irna.ir/1392/13921118/81...74-5480162.jpg

دامنه کاربردی کردن علم ژنتیک در کشور ما به حدی گسترده شده که درحال حاضر بسیاری از اختلال های ژنتیکی در قالب سلول درمانی و ژن درمانی قابل درمان و برطرف شدن است و محققان و متخصصان ایرانی در زمینه دانش ژنتیک هر روز قله های جدیدی را فتح می کنند.

این پیشرفت ها به گونه ای است که ما را در زمینه دانش ژنتیک و کاربردی کردن این دانش از دستاوردهای جهانی این حوزه بی نیاز کرده به طوری که اکنون به گفته کارشناسان این حوزه ایران در حوزه دانش ژنتیک پزشکی در تراز جهانی قرار گرفته است.



** تربیت نیروی انسانی متخصص در علم ژنتیک

فعالیت ها در حوزه کسب و توسعه دانش ژنتیک پزشکی از حدود 20 سال پیش در ایران آغاز شده و اکنون کشور ما از وضعیت بسیار مطلوبی در این زمینه برخوردار است.

در این مدت پیشرفت های قابل توجهی در حوزه تربیت نیروی انسانی متخصص و همچنین تاسیس مراکز ارایه خدمات آزمایش های تشخیص ژنتیکی در کشور ما صورت گرفته است.

به گفته دکتر جواد توکلی بزاز رییس انجمن ژنتیک پزشکی ایران، حدود دو دهه پیش گروه آموزشی مستقلی با عنوان گروه ژنتیک یا ژنتیک پزشکی در دانشگاه های علوم پزشکی کشور وجود نداشت.

وی افزود: در آن زمان در بخش وزارت علوم در مورد ژنتیک گیاهی و ژنتیک غیرانسانی فعالیت های قابل توجهی صورت گرفته بود اما در زمینه نیروی انسانی متخصص در رشته ژنتیک پزشکی تنها تعداد محدودی از متخصصین ژنتیک پزشکی و انسانی در سطح کشور حضور داشتند که اکنون به عنوان پیشکسوتان این رشته ها مشغول ارایه خدمت به جامعه علمی کشور هستند.

توکلی ادامه داد: به همین دلیل و در ادامه احساس نیاز به وجود نیروی متخصص در این زمینه از ابتدای دهه 70 سیاست های اصولی اتخاذ شد که در پی آن تاکنون حدود 50 نفر برای تحصیل در رشته ژنتیک پزشکی به خارج از کشور به ویژه کشور انگلیس اعزام شده اند.

وی اظهار داشت: در 15 سال اخیر این افراد به کشور بازگشتند و نتیجه ورود آنها تاسیس گروه های آموزشی ژنتیک پزشکی در دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور بود.

توکلی با بیان این که این افراد به عنوان اعضای هیات علمی این دانشگاه ها مشغول به فعالیت شدند، افزود: ثمره فعالیت گروه های آموزشی ژنتیک پزشکی در سراسر کشور درسال های اخیر راه اندازی ˈرشته ژنتیک انسانی در مقطع کارشناسی ارشدˈ و ˈرشته ژنتیک پزشکی در مقطع دکترای تخصصیˈ در دانشگاه های علوم پزشکی بوده است.

مدیر گروه ژنتیک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: در حال حاضر در 3 دانشگاه کشور رشته ژنتیک پزشکی در مقطع دکترای تخصصی و در دانشگاه های متعدد نیز در رشته ژنتیک انسانی در مقطع کارشناسی ارشد آموزش داده می شود.

توکلی افزود: اکنون کشور ما در زمینه تربیت و آموزش نیروی انسانی متخصص در رشته ژنتیک پزشکی و انسانی به بالندگی قابل توجهی رسیده است و سالیانه بیش از 50 نفر فارغ التحصیل در رشته ژنتیک پزشکی و انسانی به محققان این رشته ها در کشور می پیوندند.

وی اظهار داشت: در 15 سال اخیر در مقطع کارشناسی ارشد بیش از 150 نفر و در مقطع دکترای تخصصی نیز حدود 50 نفر فارغ التحصیل در رشته ژنتیک انسانی و پزشکی به جامعه علمی کشور وارد شده اند.



** تاسیس مراکز خدمات ژنتیکی

شاید تا چند دهه پیش خدمات ژنتیکی موضوعیتی نداشت اما امروزه در عرصه بین المللی، کشوری که نتواند در بعد آزمایش های ژنتیکی فعالیت کند، خدمات پزشکی آن از جامعیت لازم برخوردار نیست.

کشور ما در کنار تربیت نیروی انسانی متخصص، توانسته با انجام عمده آزمایش های ژنتیکی رایج و کلیدی در دنیا در عرصه ارایه خدمات ژنتیکی نیز به جامعیت لازم برسد و این زنجیره خدمات را تکمیل کند.

به گفته توکلی بزاز، اکنون حدود 50 مرکز تخصصی در زمینه انجام آزمایش های تشخیصی ژنتیکی در استان ها و مراکز استان ها در سراسر کشور در بخش خصوصی و ده ها مرکز ارایه خدمات آزمایشگاهی ژنتیکی در بخش دولتی در بیمارستان های دولتی کشور مشغول ارایه خدمت است.



** ورود خدمات ژنتیک پزشکی به حوزه بالین و آزمایشگاه

اکنون خدمات ژنتیک پزشکی به عنوان مهمترین زیرساخت برای به کارگیری دانش ژنتیک در حوزه پزشکی در کشور ما وارد بخش بالین و آزمایشگاه شده است.

ورود دانش ژنتیک پزشکی به حوزه های بالین و آزمایشگاه در سال های اخیر، شاخصی برای نشان دادن توانایی محققان و پژوهشگران حوزه ژنتیک پزشکی کشورمان در کاربردی کردن این علم در حوزه درمان به شمار می رود.

درحال حاضر در سطح ژنتیک بالینی که به مشاهده بیمار، تبیین و تحلیل علایم بیماری از منظر ژنتیکی می پردازد، پیشرفت های چشمگیری در کشور حاصل شده است.

همچنین در سطح آزمایشگاهی نیز آزمایشگاه های تشخیص ژنتیک پزشکی متعددی در سطح کشورراه اندازی شده است و هر سال نیز توسعه بیشتری در این زمینه انجام می شود.

اگر دستاوردها و یافته های علمی که با استناد به پژوهش ها به دست آمده است، به رویکردهای بالینی تبدیل نشود، غیرقابل استفاده می ماند؛ اما به کار بستن این یافته ها در علوم بالینی و آزمایشگاهی به نتایجی منجر خواهد شد که ایران را در سطح بین المللی مطرح خواهد کرد.

مدیرگروه ژنتیک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار داشت: تا چند سال اخیر رویکرد استانداردی برای تشخیص بیماری های ژنتیکی در کشور وجود نداشت و آزمایشگاه ها بررسی یک بیماری واحد را به روش های مختلف انجام می دادند.

توکلی بزاز گفت: اداره ژنتیک وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اکنون توانسته است با همکاری مراکز آزمایشگاهی در سراسر کشور به قرائت واحدی از نحوه بررسی بیماری هایی که عوامل ژنتیکی در آنها دخیل است، برسد.به این ترتیب آزمایشگاه های مختلف از این پس می توانند با استفاده از یک روش واحد، آزمایش های لازم در مورد یک بیماری واحد را انجام دهند. همچنین می توان این اطمینان را به مردم داد که با نظارت اداره ژنتیک وزارت بهداشت آزمایشگاه های تشخیص ژنتیک کشور از نظر کیفی قابل تایید هستند.

وی خاطرنشان کرد : اداره ژنتیک وزارت بهداشت آزمایش های تشخیص ژنتیکی بیماری های تالاسمی، هموفیلی و تشخیص های پیش از بارداری را برحسب فراگیری و فراوانی آنها آغاز کرده است. با تشخیص به هنگام این بیماری ها ازطریق آزمایش های ژنتیکی می توان حاملان ژن معیوب را تشخیص و با مداخله ژنتیکی از تولد افراد مبتلا به این بیماری ها پیشگیری کرد.



** اجرای برنامه ملی پیشگیری از بیماری های ژنتیکی در کشور

بیماری ها و اختلالات ژنتیکی بر اثر نارسایی یا جهش ژن ها در فرد به وجود می آید؛ متخصصان براین باورند که بیشتر بیماری های ژنتیکی قابل پیشگیری و کنترل است و با درنظرگرفتن قوانین وراثت، مشاوره های ژنتیکی و انجام آزمایش های تشخیص ژنتیک پیش از ازدواج، پیش از بارداری و حین بارداری می توان از تولد تعداد قابل توجهی از کودکان دارای نقص ژنتیکی پیشگیری کرد.‏

خوشبختانه در سال های اخیر اطلاعات خانواده ها در مورد بیماری های ژنتیکی افزایش یافته و با توجه به غربالگری بیماری هایی همچون تالاسمی و پی کی یو (PKU )، روند ابتلا به برخی از بیماری های ژنتیکی کاهش یافته است.

سیروس زینلی عضو هیات مدیره انجمن ژنتیک پزشکی ایران در این مورد به خبرنگار علمی ایرنا گفت: برای پیشگیری و کنترل بیماری های ژنتیکی تالاسمی و پی کی یو در کشور ما برنامه ملی وجود دارد و از همین رو بروز این دو بیماری در کشور کنترل شده و تعداد مبتلایان به آنها به میزان زیادی کاهش یافته است.

وی افزود: هم اکنون برای کنترل تالاسمی پیش از ازدواج و در دوران بارداری و برای کنترل فاویسم، هیپوتیروئید و PKU پس از تولد در سراسر کشور برنامه جامع غربالگری صورت می گیرد. در مورد هموفیلی نیز غربالگری به صورت پایلوت چند سالی است که در استان اصفهان آغاز شده اما هنوز کشوری نشده است.

نایب رییس انجمن ژنتیک ایران گفت: برای کنترل سندرم دان و سندرم های دیگر دوران بارداری اداره ژنتیک وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درحال تدوین برنامه غربالگری جامع کشوری است تا پس از نهایی شدن ابتدا در چند استان به صورت آزمایشی (پایلوت) و در نهایت به صورت سراسری در کشور اجرا شود.

زینلی اظهار داشت: با انجام غربالگری و آزمایش های ژنتیکی می توان از تولد نوزادان با انواع معلولیت های ذهنی و جسمی و در نتیجه آن تحمیل هزینه های سنگین اجتماعی و درمانی بر خانواده ها و کشور پیشگیری کرد.

به گفته وی، در همین راستا آزمایشگاه های پیشرفته و مجهز و تخصص لازم برای انجام آزمایش های مربوط به دوران بارداری به عنوان زیرساخت های لازم برای انجام آزمایش های ژنتیک و غربالگری وجود دارد و زنان باردار با تجویز پزشک معالج خود می توانند این آزمایش ها را انجام دهند.

http://www.irna.ir/fa/News/81031874/...87%D8%A7%D9%86