تمدن شیطان و سودای برتری بر تمدن مهدوی

۱٫ رنسانس: آغاز تمدن شیطانی غرب


با مهار ظاهری تمدن اسلامی در ایران و مجموعه خدمات دولت عثمانی به غرب، زمینه برای استقرار حاکمیتی که شیطان از روز نخست به دنبال ایجاد آن در زمین بود فراهم شد. این حاکمیت شیطانی لزوماً بدین معنی نبود که تمامی عناصر این تمدن ساخته و پرداخته شیطان باشد، چرا که اساساً شیطان توان انجام چنین عملی را ندارد. در جریان نفوذ در امت موسای کلیم علیه السلام و تشکیل حزب شیطان نیز نهایتاً ثمره ی تلاش های این پیامبر بزرگ در سازمان دهی قوم بود که یکسره در اختیار شیطان قرار گرفت. در اینجا نیز مواد خامی که در اختیار این حزب قرار داشت، عناصری تمدنی بود که از بقایای حکومت بیزانس، تمدن مصطلح اسلامی و از همه مهمتر تمدن واقعی اسلامی-به ویژه در حوزه ی دانش-در آن دوره موجود بود. (۱)


در بازگشتی به گذشته برای تصویر نمودن وضعیت دوره کنونی رنسانس، حدود ۱۰۰۰ سال پیش از این در سال ۳۹۵ م امپراتوری روم-که اینک به آیین مسیحیت درآمده بود-با همان الگوی تکراری اختلاف میان مردمی که نام دینی الهی را بر خود بر می گزینند، به دو پاره غربی و شرقی تجزیه شد. در سال ۴۷۶ م روم غربی مورد تاخت و تاز اقوام ابتدایی و مهاجمی چون ژرمن ها، مجارها و فرانک ها قرار گرفت که همگی نیاکان کشورهای امروزی اروپا هستند. فاصله میان سال ۳۱۳ که در آن کنستانتین، امپراتور روم، با صدور فرمان میلان(۲)، تساهل رسمی نسبت به مسیحیت را اعلام کرد، سال ۳۳۷ که در آن بستر مرگ به عیسی مسیح ایمان آورد، و سرانجام سال ۳۸۱ که در آن امپراتور تئودوسیوس گام نهایی را برداشت و مسیحیت را دین رسمی امپراتوری خواند، با این دو تاریخ ۳۹۵ و ۴۷۶ از لحاظ تمدنی بسیار اندک است و نشان می دهد که حزب شیطان حتی تحمل استقرار رسمی دینی ولو تحریف شده را در اروپا نداشت و مقدمات حمله به آن را فراهم نموده است. در نتیجه ی این حملات شهر رم سقوط کرد و جلوه های تمدنی روم چون شهرنشینی، تجارت و دانش نیز برای مدت ها به فراموشی سپرده شد. این آغاز دورانی بود که در مقابل قرون قدیم-که دوران تمدن های یونان و روم باستان را در بر می گیرد-و قرون جدید پس از رنسانس، دوره ی “قرون وسطا” نام گرفت.


این نوع نامگذاری متأسفانه رنسانس را نقطه محوری تحلیل تاریخ تمدن قرار داد. از آن جا که عمده تاریخ نگاری ها و تحریفات آن مربوط به پس از این دوره می باشد، این تصور قالبی به شکلی جداناشدنی به عنوان یکی از باورهای جدی مردم جهان در آمد. بر اساس این باور هر آن چه که در دوره قرون وسطا شکل گرفته-از جمله حاکمیت دین و کلیسا به عنوان مهمترین ممیزه ی آن-ابتدایی، عقب مانده و منفور است و تمدن واقعی بشر مربوط به دوران پس از این روزهای تاریک است که از حاکمیت دین خلاص شد و به سوی انسان محوری حرکت نمود.


اما روم شرقی از این حملات مصون ماند و آنچه پس از این در تاریخ-از جمله تاریخ اسلام-به نام روم مشهور است این بخش شرقی از آن است که تا شروع رنسانس به حیات خود ادامه داد. در بخش غربی که فئودال ها و شوالیه ها به حاکمیت رسیده بودند، جریان علم و دانش و تمدن سازی به شکلی ضعیف و نه مشابه آنچه در سرزمین های اسلامی اتفاق افتاد، تنها در کلیسا پی گیری می شد. این ایفای نقش مهم در حفظ علم و دانش در آن شرایط بحرانی، بعدها به عنوان انحصاری کردن دانش اتهامی جدی متوجه کلیسا نمود.

ادبیات، فلسفه، منطق، ریاضیات، و نجوم، مواد درسی و علمی دیرهای راهبان مسیحی بود که اختصاص به امر آموزش داشت. در این دیرها ظاهراً برخلاف آنچه در تمدن اسلامی گسترش یافت، خبری از علوم تجربی نبود. همین امر اندک اندک منجر به دورشدن کلیسا از مردم و فراهم شدن زمینه شکل گیری پروتستانتیزم شد. امور کلیسا به شکل متمرکز و زیر نظر پاپ از طریق سراسقف ها که بر تمامی کلیساهای یک کشور نظارت داشتند، و جدا از حاکمیت فئودال ها اداره می شد. فئودال ها حق دخالت در امور کلیسا را نداشتند و این امر در طول زمان قدرت زیادی برای پاپ و کلیسا ایجاد نمود.


از لحاظ سیاسی و اجتماعی نیز ساکن شدن این اقوام همراه با مسیحی شدن آنان صورت گرفت. شارلمانی پادشاه فرانک ها که بزرگترین پادشاه اروپا در نیمه نخست قرون وسطا دانسته شده، با همراهی پاپ، مسیحیت را در اروپا گسترش داد. پس از شارلمانی از استمرار الگوی قدرت او جلوگیری شد و در شرق اروپا روس ها و مجارها و در غرب آن انگل ها و ساکسون ها در بریتانیا، فِن ها در فنلاند و دَن ها در دانمارک مستقر شدند. مدیریت صحنه در روم و سرزمین های اسلامی هر دو از یک الگوی تکراری و شیطانی تبعیت می کرد. در دوران معاصر و پس از انجام مأموریت و سپس بروز ناتوانی در این الگوی اروپایی، اتحادیه اروپا مسؤولیت انسجام دوباره این قاره را برعهده گرفته است.


در جریان جنگ های صلیبی و تحولات پس از آن شهرنشینی مجدداً احیا شد و سبب تضعیف فئودالیسم و قدرت فئودال ها شد. اندک اندک نقشه جدید اروپا برای انجام مأموریت تازه در حال شکل گیری بود با اخذ مالیات از فئودال ها و مراجعه آنان به بازرگانان و بانکدارها-که شغل مورد علاقه یهودیان بود-اقتصاد شهرنشینی با غلبه بر اقتصاد فئودالی در دست این گروه متمرکز شد. پادشاهان در مقابل فئودال ها قدرت یافتند و با برقراری حکومت مقتدر مرکزی، امر تجارت را تسهیل نمودند. افزایش قدرت سیاسی، نظامی و اقتصادی پادشاهان موجب دخالت آنان در امور کلیسا و محدود شدن قدرت پاپ شد.

ادامه دارد ....

در این احوال که هر کدام از کشورهای انگلستان، فرانسه، اسپانیا، آلمان و روسیه طی تحولاتی در حال شکل گیری بود، وضعیتی متفاوت در ایتالیا به چشم می خورد. این کشور بنا بود کانون اصلی رنسانس باشد. لذا در حالی که شهرها و بنادر شمالی این سرزمین-که پایگاه اصلی یهودیان بود-از طریق تجارت ثروت بسیاری را کسب نموده و خود را نیز از سلطه دستگاه پاپ و امپراتوری مقدس روم (آلمان) خارج ساخته بودند، هیچ حکومت مرکزی ای در این سرزمین شکل نگرفت.


با جنگ های صلیبی و فتح قسطنطنیه، دانشمندان و هنرمندان بیزانس به این کانون اصلی فرار کرده و در آنجا با استفاده از آموزه های دین گریز و شیطانی و دستاوردهای تمدنی اسلامی، به بنای تمدنی جدید پرداختند. این اتفاق نخست در عرصه هنر و سپس در عرصه ادبیات، فلسفه، اخلاق و دانش و به ویژه علوم تجربی راهبری شد. محور این تحولات انسان گرایی و فردگرایی در مقابل حاکمیت خداوند و الزامات حاکمیت دینی بود، که از روز نخست مأموریت انبیا بود و شیطان در مقابل آن ایستاد. در قرآن کریم این باور به یهود نسبت داده شده، آنجا که می فرماید:

وَ قَالَتِ الْیَهُودُ یَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَیْدِیهِمْ وَ لُعِنُوا بِمَا قَالُوا بَلْ یَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ یُنْفِقُ کَیْفَ یَشَاءُ وَ لَیَزِیدَنَّ کَثِیراً مِنْهُمْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ طُغْیَاناً وَ کُفْراً وَ أَلْقَیْنَا بَیْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَ الْبَغْضَاءَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ کُلَّمَا أَوْقَدُوا نَاراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَسَاداً وَ اللَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ‌ (۳)



یهودیان معتقد بودند که خداوند تنها انسان را خلق کرده و پس از آفرینش، امور او را به خودش واگذار کرده است، لذا توان دخالت در زندگی انسان را- العیاذ بالله-ندارد.
در عرصه علوم نیز، علوم تجربی از ریشه ها و مبانی عمیق فلسفی و حِکمی خود در تمدن اسلامی جدا شد و تنها استوار بر حس و تجربه به انکار تمامی راه های دیگر شناخت پرداخت. این ویژگی ماده گرایانه که از شیطان و توجه او به ماده خلقتش سرچشمه می گیرد نیز در قرآن کریم به یهودیان نسبت داده شده، آنجا که می فرماید:

یَسْأَلُکَ أَهْلُ الْکِتَابِ أَنْ تُنَزِّلَ عَلَیْهِمْ کِتَاباً مِنَ السَّمَاءِ فَقَدْ سَأَلُوا مُوسَى أَکْبَرَ مِنْ ذلِکَ فَقَالُوا أَرِنَا اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ ثُمَّ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَیِّنَاتُ فَعَفَوْنَا عَنْ ذلِکَ وَ آتَیْنَا مُوسَى سُلْطَاناً مُبِیناً. (۴)



یهودیان از موسی خواستند که خداوند را با چشم سر به آنها نشان دهد. اینان یا باور نداشتند که ورای حس و تجربه راه های دیگری نیز برای شناخت وجود دارد و یا برای گمراه نمودن مردم به چنین ترفندی متوسل شده بودند. تاریخ در مراحل بعد فرض دوم را اثبات نمود. جداشدن دانش از لایه های عمیق تر خویش و حاکمیت اثبات گرایی از بزرگ ترین خسارت های تمدن غرب بود. نکته جالب این است که در کنار مادی و دنیوی بودن بن مایه هنر، فلسفه و علم دوره رنسانس، که ویژگی اصلی فلسفه یهودیت تحریف شده است، شخصیت های اصلی این مقطع نیز اکثراً یهودی هستند.


در ادامه، نظام علمی جدید با هر شکل و وسیله ممکن و حتی با توسل به غوغاسالاری که ویژه این تمدن است، به استقرار خود پرداخت و رقبای قدرتمند را از صحنه به در کرد. فایرابند (۵) در فصل ۱۳ کتاب خود تحت عنوان “فعالیت های علمی گالیله در جانشینی تئوری کپرنیک به جای تئوری بطلمیوس” موردی را نقل می کند که طی آن گالیله برای نظریه علمی خویش، که برای غوغایی سیاسی که پیرامون آن به راه انداخته بود، محاکمه می شود. این جریان در تاریخ رنسانس برای ما به عنوان یکی از شواهد اِعمال انگیزیسیون و تفتیش عقاید نقل می شود.


از جمله اتفاقات مهم دیگر در دوره رنسانس اختراع دستگاه چاپ توسط یوهان گوتنبرگ است. این اختراع تنها دو سال پس از فتح قسطنطنیه در سال ۱۴۵۵ م به وقوع پیوست و از آن پس، نخستین کتاب چاپی که به نسخه “کتاب مقدس گوتنبرگ” معروف است، سرآغاز گسترش فن چاپ در سراسر اروپای غربی شد. بررسی های تاریخی نشان می دهد که این مورد نیز مانند بسیاری از علوم و اختراعات که به نفع تمدن غرب در تاریخ مصادره شد، مربوط به دوره های پیشین است. چینی ها اندکی پس از سال ۱۷۵م، وقتی کاغذ را به صورت مطلوبی درآوردند، شروع به استفاده از دستگاه چاپ با قالب های چوبی کردند. کره ای ها یک قرن پیش از گوتنبرگ از قالب های فلزی در چاپ استفاده کردند. در ایران و مصر نیز در اواخر قرن هفتم هجری (۱۳ م) مسلمانان در اوج برخورداری از صنعت کاغذ سازی با صنعت چاپ نیز آشنا بودند. گوتنبرگ نیز تحولاتی در این صنعت به وجود آورد و تمدن غوغاسالار غرب، سکه این اختراع مهم را به نام او زد.


چاپ سرآغاز تحولات مهمی شد که بر اساس آن می توان این اختراع را یکی از ارکان مهم رنسانس و شکل گیری تمدن جدید دانست. از سویی نحوه عمل در چاپ و تولید محصولات مشابه ماشینی در تعداد زیاد، سرآغازی شد برای انقلاب صنعتی و شکل گیری خط تولید، و از سویی دیگر با چاپ کتاب در تعداد زیاد، “رسانه های توده”(۶)-که به اشتباه رسانه های جمعی خوانده می شوند-یکی پس از دیگری متولد شدند. ظهور رسانه های توده از روزنامه و مجله گرفته تا رادیو و تلویزیون و صنعت فیلم، یکی از مهمترین عواملی بود که در دوره های بعد شکل گیری “فرهنگ توده”(۷) و “جامعه توده”(۸) را سبب شد که همه سر در ریشه واحدی داشتند. (۹)


شاید تأمل در آثار گسترش چاپ و نقش آن در توده ای و پست کردن علم و فرهنگ بود که پیشینیان تمدن غرب را از گسترش چاپ بر حذر داشته بود. مجموعه کتب چاپ شده در اروپا قبل از عزیمت کریستف کلمب به دنیای جدید-سی و شش سال بعد از راه اندازی اولین چاپخانه گوتنبرگ-از کل کتب دست نوشته در یک هزار سال قبل یعنی از زمان انقراض رم تا آن عصر بیشتر بوده است. (۱۰) این تمدن از روز نخست سرنوشت خود را با رسانه ها گره زد و فناوری های ارتباطی از همان روز به خدمت اشاعه تمدن غرب درآمدند.

۲٫ سفرهای دریایی و تصرف آمریکا


جنگ های صلیبی اطلاعات جغرافیایی مسلمانان را که گنجینه ای بزرگ بود، در اختیار اروپاییان قرار داد. در زمان اوج گیری قدرت امپراتوری عثمانی که امکان تجارت بین الملل را از طریق خشکی محدود می کرد، و در راستای تهیه مقدمات رنسانس و ایجاد تمدن جدید، سفرهای دریایی اروپاییان آغاز شد. کانون این سفرها ایتالیا، اسپانیا و پرتغال بود، درست همان سرزمین هایی که بیشترین ارتباط را با مسلمانان داشتند و در عین حال مرکز قدرت یهودیان به شمار می آمدند.

در ایتالیا مارکوپولو از ونیز به غرب آسیا آمد و با عبور از ایران به چین رفت. وی پس از بیست سال اقامت در چین، از طریق اقیانوس هند دوباره به ونیز بازگشت. پنج قرن پیش از وی یک سیاح مسلمان به نام سلیمان تاجر از چین دیدن کرده و مشاهدات خود را به نگارش درآورده بود. (۱۱) در پرتغال بارتولومو دیاز در سال ۱۴۸۷ م دماغه امیدنیک را در جنوبی ترین نقطه آفریقا دور زد و وارد اقیانوس هند شد. این در حالی بود که در حدود سال ۴۰۰ هجری قمری یک دریانورد مسلمان به سواحل آفریقای جنوبی رسیده بود. پس از دیاز، واسکوداگاما دریانورد مشهور پرتغالی در سال ۱۴۹۷ سراسر اقیانوس هند را گشت و راه های هند، اندونزی و خلیج فارس را یافت. در سفر او کلیه راهنماها، نقشه خوان ها و مترجمان، یهودی بودند. (۱۲)


اما دریانوردان اسپانیایی به جای دور زدن آفریقا و حرکت به سمت شرق، متوجه غرب شدند. توجیه ظاهری این اقدام، دور زدن زمین و رسیدن به هندوستان بود. این در حالی بود که حائل بودن سواحل چین و ژاپن میان سرزمین آنان و هندوستان برای ایشان امر ناآشنایی نبود. نخستین دریانوردی که وارد قاره آمریکا شد و به اصطلاح اروپاییان آنجا را کشف کرد کریستف کلمب بود. وی ظاهراً یک میسیونر مسیحی و ایتالیایی متولد ژنو بود که توانست شاه اسپانیا و ملکه ایزابلا را تشویق کند تا هزینه سفر اکتشافی او را برای رسیدن به هند از سمت غرب تأمین کند.


اما واقعیت در مورد این شخصیت چیز دیگری است. صاحب خلق (۱۳) و هلال (۱۴) موارد بسیاری را برشمردند که اثبات می کند او یک یهودی به ظاهر کُنوِرِسو (تغییر کیش داده) و از نسل یهودیان کاتالان بود. وی که نام اصلی اش جان کولُن بود، در نزدیکی شهر “پانته ودرا” در اسپانیا به دنیا آمده و پس از اخراج از این کشور به عنوان پناهنده در ژنو اقامت گزیده بود. او که عهد عتیق را حفظ بود با حمایت یهودیان مارانو که یهودیان مسیحی اسپانیا بودند، عازم این سفر شد. این یهودیان نخستین ساکنان امریکای پس از اشغال بودند. وی علیرغم پنهان نمودن جنبه های مهمی از اهداف این سفر، به دست آوردن طلای کافی برای برپایی مجدد معبد سلیمان را به عنوان هدف خود از این اقدام بیان کرده است.


در واقع کلمب سرزمین جدیدی را کشف نکرد. وایکینگ ها و مسلمانان پیش از او با این سرزمین در دو ناحیه شمالی و جنوبی آن آشنایی داشتند و او از روی اطلاعات آنان بود که راهی این سفر شد. حتی پرتغالیان ادعا می کنند که این سرزمین را پیشتر می شناخته اند، اما با توجه به علاقه آنان به ثروت و تجارت شرق، به درخواست کلمب برای تأمین هزینه سفر به غرب پاسخ منفی داده اند. وجود واژگان اسلامی و نام هایی چون مکه و مدینه-به معنای مدینه فاضله و سرزمین موعود-در زبان سرخپوستان نشان دهنده ارتباط مسلمانان با آنها و احتمالاً مسلمان بودن گروهی از آنان در زمان اشغال است. نام امروزی کشور برزیل احتمالاً از قبیله ای عرب و مسلمان در شمال آفریقا به نام “بنی بَرازیل” گرفته شده است.


هدف مهم کلمب از این سفر ایجاد پایگاهی مرکزی برای طراحی و تأسیس یک کشور بر پایه اعتقادات شیطانی و یهودی بود. از همین رو بود که با توجه به ناتوانی حزب شیطان در تمدن سازی، در مواجهه با ساکنان بومی این سرزمین دست به کشتار وسیع و بی رحمانه سرخپوستان، ضمن غارت منابع طلای آنان و محو دو تمدن “ازتک” و “اینکا” زد تا عرصه را برای هم حزبی های خود آماه کند. شعار “یک بومی خوب، یک بومی مرده است” نخستین بار توسط کلمب مطرح شد. این شعار بعدها توسط اسلاف او تبدیل به شعار “یک فلسطینی خوب، یک فلسطینی مرده است” شد. تعداد سرخپوستان کشته شده در جریان تهاجم و اشغال اروپاییان را در مدتی کمتر از یک قرن، از ۶۰ تا ۹۵ میلیون نفر برآورد کرده اند. (۱۵) در پی این کشتار و کاهش شدید نیروی انسانی برای ساخت تمدن غرب، سیزده میلیون برده از آفریقا به آمریکا کشانده شدند که این نیز به نوبه خود تجارتی پرسود برای برده داران یهودی محسوب می شد.


در اندک زمانی، یهودیان، مسیحیان، یهودی، پیوریتن ها (۱۶) و فراماسون ها سراسر آمریکا را به اشغال خود درآورده و این کشور را بر مبنای نقشه های خود طراحی و ایجاد نمودند. این چنین بود که آمریکا از اساس یهودی زاده شد. فرض مسیحی بودن حکومت امریکا در این دوره و قدرت داشتن یک لابی از اقلیت یهودی بر این اساس کاملاً باطل است.


به طور کلی سفرهای دریایی اروپاییان در این دوره از یک سو منجر به شکل گیری آمریکا شد و از سوی دیگر جریان استعمار و اشغال سرزمین های ثروتمند جهان را به ویژه در آسیا در پی داشت، به دنبال این اشغال، یهودیان به ظاهر مسیحی در قالب مأموریت های تبشیری و به عنوان میسیونر، فوج فوج راهی سرزمین های مستعمره شدند. این جریان نیز یکی دیگر از سوء استفاده های حزب شیطان از مسیحیت بود.

۳٫ داستان تلخ اندلس

مسلمانان قسمت هایی از شبه جزیره ایبری در کنار مدیترانه، واقع در جنوب اسپانیا و جنوب شرقی پرتغال را اَندُلُس نامیده اند. در زمان خلافت ولید بن عبدالملک (۹۶-۸۶ق) موسی بن نصیر که حاکم افریقیه و مغرب بود، در پی بروز ضعف و انحطاط در حکومت ویزیگوت ها در اندلس، به غلام خود طارق بن زیاد دستور داد تا با هزار سرباز این سرزمین را فتح کند. وی با عبور از تنگه ی میان دو قاره اروپا و آفریقا به نام ستون های هرکول وارد اسپانیا شد. این تنها از آن پس به نام او “جبل الطارق” نام گرفت. این جریان، نخستین ورود اسلام به اروپا بود.


دوره اسلام، دوران شکوفایی و درخشندگی اندلس در دل سرزمین های اروپایی بود. جلوه های باشکوهی که از تمدن اسلامی همچنان در دو کشور اسپانیا و پرتغال خودنمایی می کند، مهمترین منبع جلب جهانگرد و درآمد برای این دو کشور است. هنر اسلامی به ویژه در عرصه معماری، خطاطی و سفالگری در این سرزمین به اوج خود رسید. در عرصه فلسفه، کلام شعر و ادبیات، علوم قرآنی، علوم حدیث و فقه دانشمندان نامداری از این سرزمین برخاستند. همچنان که پیشتر گفته شد، یهودیان در این سرزمین و در پناه حکومت اسلامی زندگی مرفهی داشتند.


از آنجا که این همه مظاهر تمدنی نهایتاً آن چیزی نبود که بتوان بر آن نام تمدن واقعی اسلام را نهاد، سرانجام پس از چندی و در پی استبداد اموی و فساد داخلی، حکومت اندلس رو به ضعف گذاشت. اروپاییان از این فرصت استفاده کردند و از دو جبهه به جنگ با مسلمانان آمدند. جبهه نظامی را الفونسوی اول گشود و فردیناند دوم به انتها رساند. در زمان او بود که ابوعبدالله، آخرین حکمران مسلمان اسپانیا، با اندلس برای همیشه وداع کرد.


اما نبرد اصلی در جبهه فرهنگی شکل گرفت. اروپاییان به توصیه سردار خائن، براق بن عمار با بستن معاهده هایی با مسلمانان مبنی بر آزادی در تبلیغ دین، آزادی در آموزش به مسلمانان، و آزادی در تجارت با آنان، ضمن به دست آوردن زمان، هجوم فرهنگی وسیعی را علیه مسلمانان آغاز نمودند. دو مورد نخست منجر به ایجاد حس احترام نسبت به آموزگاران مسیحی در میان جوانان مسلمان و برتر دانستن اروپاییان از لحاظ فکری و نژادی شد، و مورد سوم انواع پوشاک و خوردنی ها و نوشیدنی های حرام را در میان آنان رواج داد. دختران زیبا و شراب اروپا را به اندلس سرازیر شد تا جوانان مسلمان را راهی عشرتکده ها کند و مساجد را برای پیران باقی گذارد. تأمین این خوشگذرانی ها با درآمدهای مشروع ممکن نبود و لذا درآمدهای حرام نیز وارد زندگی مسلمانان شد، یک تهاجم فرهنگی کامل و تمام عیار.


نتیجه این تهاجم فرهنگی از سوی اروپاییان و وادادگی مسلمانان برابر آن، چیزی نبود جز سقوط اندلس. این اتفاق در سال ۱۴۹۲ و درست مقارن با ورود کلمب به آمریکا رخ داد. با خروج مسلمانان، یهودیان نیز به ظاهر از شبه جزیره ایبری رانده شده و البته به کلمب پیوستند. بدین ترتیب اسلام برای مدت های طولانی از صحنه اروپا حذف شد. در دوران معاصر و در پی انقلاب اسلامی، مسلمانان بوسنی و هرزگوین و کوزوو از آن رو قتل عام شدند که می توانستند مجرای ورود اسلام انقلابی به اروپا بوده و داستان اندلس را برای آنان تکرار کنند.

۴٫ ظهور پروتستانتیزم



پیشتر گفتیم که استقلال کلیسا و قدرت پاپ در جوامع فئودالی اروپا در قرون وسطی، مانعی بزرگ بر سر راه طراحان رنسانس محسوب می شد. از آن جا که در جوامع دینی نمی توان با صراحت دین مستقر را براندازی نمود، همیشه بهترین راه ایجاد انحراف در آن دین بوده است. در مورد مسیحیت در آستانه رنسانس چنین اتفاقی افتاد. پس از آن که حزب شیطان و در قالب یهودیت یک بار پیش از این با ایجاد مسیحیت پولسی، این دین الهی را به انحراف کشانده بود، اینک زمان آن رسیده بود که برای هرچه نزدیک تر کردن آن با یهودیتی که خود نیز پیش از این تحریف شده بود، اقدامی اساسی صورت گیرد.


پس از آن که اروپا در طی چند دهه شاهد گسترش اعتراضات علیه پاپ و دستگاه کلیسا شد، سرانجام کشیشی آلمانی به نام مارتین لوتر (۱۵۴۶-۱۴۸۳م) مخالفت وسیعی را علیه کاتولیسیسم سازماندهی کرد و موفق شد تا نهضتی را بر مبنای جدایی و انشعاب در دین مسیحیت-که به سبب ماهیت اعتراض آمیز آن “پروتستانتیزم” خوانده شد-رهبری کند. پاپ اگرچه لوتر را تکفیر کرد، اما فرمان او به امپراتور را برای مقابله با لوتر، در سال ۱۵۲۰ م در آتش افکنده شد، و این چنین از پاپ و کلیسا تقدس زدایی شد. کتاب معروف لوتر با عنوان “عیسی مسیح یک یهودی زاده شد” در سال ۱۵۲۳ انتشار یافت.


او که به زبان عبرانی آشنایی کامل داشت، در کتاب و عقاید خویش به شدت مقید به دفاع از یهودیت و ترویج اعتقادات آنان بود. او اعلام داشت:
“یهودیان حامل برترین خون ها در رگ های خود هستند. روح القدس به واسطه آنها کتاب مقدس را به اقصی نقاط دنیا برد. آنها فرزندان خدایند. ما در مقایسه با آنها بیگانه ایم. همانطور که در داستان “زن کنعانی” آورده شده است، ما همچون سگانی هستیم که از خرده نان های بر زمین ریخته اربابان خود ارتزاق می کنیم. “(۱۷)


این عقاید با استقبال گسترده یهودیان مواجه شد و لذا به حمایت وی پرداختند. گفته شده است لوتر با این بیانات قصد داشت تا یهودیان را به سمت مسیحیت و پروتستانتیزم متمایل کند، و چون در ادامه ماجرا پایبندی یهودیان را به آیین خویش دید، در پایان عمر تبدیل به یک ضد یهود و آنتی سمیتیست شد. یهودیان نیز که حمایت های خود را برای دفاع او از یهودیت نثارش کرده بودند، سدت از پشتیبانی وی برداشتند.


اما گذر زمان و تاریخ نشان می دهد که در جریان نهضت این کشیش یهودی، اولاً مأموریت اصلی برای تقدس زدایی و شکستن قدرت پاپ به طور کامل انجام شد، ثانیاً فرایند ایجاد اختلاف و انشعاب نیز در مسیحیت با استقرار پروتستانتیزم و ادامه دشمنی با کاتولیسیسم به مرحله اجرا در آمد و ثالثاً پیوندی ناگسستنی میان یهودیان و این جریان به ظاهر مسیحی در تاریخ ایجاد شد که هنوز ادامه دارد. امروزه آنچه در مقابل شکل گیری تمدن اسلامی به آخرین تلاش ها دست می زند، حاصل این پیوند شوم و شیطانی است که از هیچ دین و آیینی نشأت نگرفته است.


تغییر موضع ناگهانی لوتر بیشتر با این تحلیل قابل توجیه است که وی با انجام کامل مأموریت خویش، در پایان عمر، پروتستانتیزم را از اتهام یهودی بودن رهاند و به این مکتب جدید اجازه ادامه حیات برای سال های طولانی تری را داد. با این ترتیب دومین انحراف بزرگ در دین مسیحیت پس از پولس به دست لوتر انجام شد و این دین گامی دیگر به سمت تبدیل شدن به حزب شیطان برداشت.


با تضعیف قدرت کلیسا، پادشاهان که اینک قدرت گرفته بودند، خود را از سلطه پاپ رهانده و یکی پس از دیگری کلیسای مستقل خود را تأسیس نمودند. در انگلستان هانری هشتم کلیسای ملی انگلیس را بنیان نهاد و پیروان آن را “انگلیکَن” خواند. در فرانسه نیز کلیسای ملی این کشور “گالیک” نام گرفت. در واقع فرایند ملی گرایی و رشد احساسات ناسیونالیستی در اروپا از طریق نابودی وحدت مذهبی شکل گرفت، و این چیزی نبود جز همان حربه قدیمی شیطان که نخستین بار آن را در جریان فرزندان آدم علیه السلام آزموده بود.


با این اتفاق فرایند جایگزینی تمدن غرب به جای تمدن اسلامی کامل شد. پس از تخریب تمدن اسلامی و انتقال دستاوردهای آن به غرب و به ویژه در جریان جنگ های صلیبی؛ فتح قسطنطنیه و شکل گیری نهضتی گسترده در عرصه علم و هنر که رنسانس نام گرفت، پایه های علمی و معرفتی تمدن جدید را بنیان نهاد. از آن جا که هیچ تمدنی بدون بهره مندی از قرائتی دینی متناسب با خود پا نمی گیرد، نضهت پروتستانتیزم نیز این زمینه دینی را برای تمدن غرب فراهم کرد. مسیحیت دنیاگریز در این جریان تبدیل به مسیحیتی شد که توان ایجاد جوامع بزرگ سرمایه داری را داشته باشد. ماکس وبر در کتاب “اخلاق پروتستان و روح سرمایه داری” این تبیین را به خوبی انجام داده است.


پس از شکل گیری پایه های معرفتی و دینی تمدن، نیاز به عرصه ای جغرافیایی است که توان تحمل و آزمایش الگوی جدید را داشته باشد. در مورد تمدن غرب، علیرغم تمام جریاناتی که بدین سمت در اروپا مدیریت شد، هنوز این قاره با توجه به وجود سنت های محافظه کارانه در لایه های عمیق فرهنگی، برای ایفای نقش پیشگامی در ایجاد تمدن غرب آمادگی نداشت. در مقابل، سرزمین های تازه اشغال شده آمریکا عرصه خوبی برای این اقدام بود. واسطه شدن اقیانوس اطلس میان این سرزمین و جهان متمدن آن روز فرصتی استثنایی بود تا در سکوت و خفا، طرح تبدیل این تمدن به اصول کشورداری تجربه شود. بومیان این سرزمین نیز که می توانستند در این راه ایجاد مزاحمت کنند همه قتل عام شدند.

پس از حل مسأله جغرافیایی و کشورداری اینک نوبت ایجاد ابزارهایی بود که از طریق آن بتوان به اشاعه الگوها و ارزش های این تمدن در سراسر جهان پرداخت. در کنار ابزار آشنای شیطان در این امر که ایجاد جنگ و خون ریزی بود، ابزاری نیز ویژه این تمدن با استفاده از سنت سامری گری ساخته شد. رسانه های توده که با چاپ به این عرصه وارد شدند، در قالب شبکه های خبری رادیویی، تلویزیونی و اینترنتی و همچنین صنعت بزرگ فیلم سازی به ویژه در هالیوود، پس از دوره ای خدمت به اهداف حزب شیطان، اینک وظیفه نگاهبانی از جنازه تمدن غرب را بر عهده گرفته اند. صرف نظر از حضور مجازی در رسانه ها، امروزه هیچ علائم حیاتی دیگری در این تمدن به چشم نمی خورد.


فرایند تولید دانش در این تمدن به شدت رو به کاهش گذارده و تنها از آن میان، فناوری است که افسارگسیخته به پیشرفت خود ادامه می دهد. در عرصه دین نیز تحولات عمیق دینی و معنوی برخاسته از انقلاب اسلامی، دین حزب شیطان را به انزوا کشانده است. امروزه دیگر کشور آمریکا برخلاف آنچه در دهه های پیش، از سوی هالیوود تبلیغ می شد، سرزمین آمال و آرزوهای مردم جهان نیست و اعتبار بین المللی آن به عنوان منجی بشر مدت ها است که رو به خاموشی گذارده است.



در مقابل، در این هنگامه انقلاب اسلامی ایران با جدیت به فرایند تمدن سازی مشغول است. انقلاب اسلامی و نظریه ولایت فقیه مبنایی دینی و محکم بود برای ابتنای پایه های تمدن نوین اسلامی بر آن. نهضت علمی برخاسته از خودباوری مردم این سرزمین، پس از انقلاب اسلامی، امروزه به شدت در جریان است و علیرغم همه تهدیدها و تحریم ها به حرکت توفنده خود ادامه می دهد. ایجاد جمهوری مقدس اسلامی در ایران همان پایگاهی بود که برای استقرار الگوی تمدنی مورد نیاز است. تأکید حضرت امام رحمه الله و مقام معظم ولایت بر ضرورت اهل حفظ نظام با همین تحلیل صورت می گیرد. بر اساس راهبرد اصلی نظام، این الگو بابتدا بایستی در ایران محقق شده و سپس در درجه اول به کشورهای اسلامی و در مرحله بعد به سراسر جهان عرضه شود.



نکته جالب در تفاوت این دو فرایند تمدن سازی در این است که تمدن غرب در فضایی آرام و به دور از هرگونه دخالتی انجام شد. تنها اخلالگران این صحنه بومیان ساکن آمریکا می توانستند باشند، که حزب شیطان با توجه به ضعفی که در خود سراغ داشت، نظاره گری آنان را نیز نتوانست تحمل کند. در مقابل، امروزه انقلاب اسلامی در شرایطی که به حرکت تمدن سازی خود ادامه می دهد که فرایند جهانی سازی و پیچیدگی های شبکه ای آن، امکان هر حرکت مستقلی را گرفته است.


رسانه های غربی دیوانه وار به آلوده ساختن فضای جهانی دامن می زنند، و حضور نظامی آمریکا و حزب شیطان در منطقه خاورمیانه، آن را تا سر حد امکان ملتهب ساخته است. این تصویر چیزی نیست جز بیان قدرت و اراده خداوند برای تمام کردن نور خود، که شیطان و حزبش بارها پیش از این در تاریخ، شاهدش بوده اند. رشد و تربیت موسی در دربار فرعون نمونه خوبی برای این معنی است.

۵٫ دولت صفوی: استقرار تشیع


پس از پی گیری روند اضمحلال تمدن اسلامی و برآمدن تمدن غرب، کمی در تاریخ به عقب باز می گردیم تا این روند را در ایران پی گیری کنیم. ایران پس از تیموریان در شرق و غرب عرصه حضور ازبکان و ترکمانان شده بود. در این وضعیت، طریقتی از صوفیه-که به عنوان پیامد جنگ های صلیبی در ایران نیز همانند شام زیاد شده بودند-به نام زاهدیه، اندک اندک مشهور و وارد سیاست شدند. ریاست این طریقت با شیخ صفی الدین اردبیلی (۷۳۵ -۶۵۰ ق) بود که محققان درباره تبار عربی، ترکی، کردی یا ایرانی وی اختلاف نظر دارند. (۱۸) آنچه مسلم است سکونت ایشان در اردبیل و ارتباط آنها با شیعیان عثمانی است.


پس از شیخ صفی، فرزندش شیخ صدرالدین راه پدر را ادامه داد و توانست مریدانی از میان اشراف مغول و مردم ایران، آسیای صغیر و سوریه به خود جذب کند. پس از خواجه ابراهیم و علی، جنید در ۸۵۱ ق به ریاست طریقت صفوی رسید. طریقت صفوی در زمان او و فرزندش شیخ حیدر کاملاً رنگ و بوی سیاسی گرفت و گروه قزلباش در زمان شیخ حیدر به عنوان هواداران صفویه و متشکل از قبایلی چند از جمله افشار و قاجار تشکیل شد. شیخ حیدر، مارتا دختر مسیحی اوزون حسن رهبر آق قویونلو را به همسری گرفت. مادر مارتا، اسپینا خاتون دختر کائولو جونز آخرین امپراتور روم شرقی بود. این که چگونه تصوف برخاسته از روحیه انزواطلبی پس از جنگ های صلیبی، پس از مدتی سر از سیاست و نظامی گری درمی آورد، موضوعی است کاملاً قابل تأمل، به ویژه آن که این جریان با ازدواج های معنادار و پرسش برانگیز نیز همراه می شود.


به هر حال، ثمره این ازدواج فرزندی بود به نام اسماعیل که در هفت سالگی از بیم آق قویونلوها به گیلان فراری داده شد. اسماعیل با بازگشت به اردبیل در ۹۰۵ ق (۱۴۹۹ م) در سال ۹۰۷ تبریز را تصرف و در آنجا ضمن تاجگذاری، مذهب شیعه را رسمی کرد. بدین ترتیب به تقدیر خداوندی، شیعه در ایران و در عرصه حکومت، از اردبیل و در میان ترکانی کار خود را آغاز کرد که از ابتدا برای محو شیعه تجهیز شده بودند.



در بررسی علل این واقعه مهم در ایران، حتماً بایستی به این نکته توجه نمود که این اتفاق تحت تأثیر و فشار روح تشیع حاکم بر مردم ایران به ویژه در منطقه آذربایجان صورت گرفته است که خود متأثر از تلاش هایی است که علمای شیعه در زمان مغول و تیمور برای استقرار این مذهب در ایران انجام داده بودند، وضعیتی شبیه به آنچه امروزه در ترکیه و در برابر موضوع انقلاب اسلامی جریان دارد. به عبارت بهتر، صفویه تشیع را از دانشمندان دوره ایلخانیان و تیموریان به ارث برد و از همین رو ناچار بود تا علیرغم صوفی و درویش مسلک بودن، به این مذهب تظاهر کند. از آنجا که دست صفویه از معارف شیعی خالی بود و علمای شیعه نیز در ایران کم بودند، شاه اسماعیل ناچار شد دست به دامان علمای شیعی جبل عامل می شود که در آن دوره از لحاظ علمی در وضعیتی مطلوب و از لحاظ سیاسی در وضعیت نامطلوب به سر می بردند. استقرار واقعی تشیع در ایران از زمان مهاجرت این دانشمندان آغاز شد و تا امروز ادامه دارد.


اما نقشی که دولت صفوی در جریان بین الملل بازی نمود، کمی با این موفقیت اجباری تفاوت دارد. صفویه با دویست سال تأخیر و در اوج قدرت عثمانی وارد صحنه شد. از لحاظ سیاسی حزب شیطان برای تنظیم قدرت امپراتوری عثمانی در انجام مأموریت در نظر گرفته شده، به رقیبی جدی برای او نیاز داشت. از آنجا که عثمانیان سنی مذهب بودند، صفویان بایستی ادعای تشیع می کردند. با این ادعا هم مطالبات داخلی ایران کنترل شده بود، و هم بهانه ای مذهبی برای درگیری های مکرر و مستمر این دو حکومت اسلامی فراهم آمده بود تا غرب در پناه آن به برنامه تمدن سازی خود مشغول باشد. اختلاف شیعه و سنی در زمان این دو حکومت ضربات جبران ناپذیری را بر پیکره هر دو دولت و مردم مسلمان دو کشور وارد ساخت.


شاه اسماعیل هم در جنگ با ازبکان در غرب و هم در جنگ چالدران با عثمانیان در شرق شکست خورد، و برای جبران شکست به پرتغالی ها متمایل شد که در جریان سفرهای دریایی به تازگی وارد منطقه شده بود. این سرآغاز ورود دولت های اروپایی به ایران و شروع دوره استعمار بود. اگر صفویه تشیع را از دوره مغول و تیمور و پیش از آن از آل بویه به ارث برده بود، آنچه برای اخلافش از جمله قاجاریه و پهلوی به ارث گذاشت، استعمار و غربزدگی بود. از این زمان به بعد بود که مبلغان مسیحی وارد ایران شدند و سفرای کشورهای اروپایی برای ایجاد پایگاه در ایران به رقابت پرداختند.



پس از شاه اسماعیل، در سال ۹۳۰ شاه تهماسب بر تخت نشست و ۵۴ سال با اقتدار حکومت کرد و در ضمن آن روابط خود را با پرتغالیان گسترش داد. طول دوره پادشاهی او، شاه اسماعیل دوم و سلطان محمد خدابنده را با دوره ای کوتاه از سلطنت مواجه کرد تا در سال ۹۸۹ (یا ۹۹۶) شاه عباس اول معروف به کبیر بر تخت نشست. دوره او از سویی اوج اقتدار صفویان و از سویی دیگر اوج گشادگی در روابط با غرب به بهانه تقابل با عثمانی بود. در دوره پادشاهی او بود که در سال ۱۰۰۶ برادران شرلی از انگلستان به ایران آمدند و ضمن نفوذ در دربار و تجهیز سپاه شاه عباس برای مقابله با عثمانی و کشتار مسلمانان شیعه و سنی به دست یکدیگر، نمایندگی او را در دربارهای اروپایی برای دعوت به مبارزه با این امپراتوری مسلمان پذیرفتند.


در همین سال بود که پایتخت از قزوین به اصفهان منتقل شد. شرلی ها در قزوین در چندین مجلس جشن و سرور شاهانه شرکت داشتند. یکی از این مجالس در سفرنامه ایشان این گونه گزارش شده است: “… وقتی پادشاه به میان آن آمد به”سر آنتوان” اشاره کرد که پیش آن صندلی باشکوه برود و با شخص اول و سایر وزرای خود ایستاده و به سر آنتوان فرمود که بالای آن صندلی بنشیند. ولی سر آنتوان به زانو افتاد، از پادشاه معذرت خواست و گفت که چنین جای ملوکانه سزاوار نشستن من نیست، زیرا که من تابع آن اعلیحضرت هستم. پادشاه به سر مرتضی علی قسم خورده گفت باید در این صندلی بنشیند و هر کس از ایرانیان که عزیزتر از او نباشد، اگر از این مطلب اکراه داشته باشد سر او را خواهم برید و حکم کرد که بدون ترس آنجا بنشیند. سر آنتوان اطاعت کرد و پادشاه او را بوسیده گفت برادر فی الحقیقه تو شایسته اینجا هستی. بعد امر کرد که صندلی دیگری را برای “مستر روبرت شرلی” بیاورند و چون آوردند او هم پهلوی برادر خود نشست و پادشاه امر نمود که همه ماها دور صندلی سر آنتوان بر روی قالی چهار زانو بنشینیم. بعد با طبل و نقاره، خوانچه های ضیافت به میان آمد که ۲۴ نفر از نجبا می آوردند. وقتی طبال ها و نقاره چی ها می رفتند اهل طرب به میان آمدند. ۲۰ زن با لباس های فاخر می خواندند و به صدای موزیک می رقصیدند. “(۱۹)



در دوره سلطنت شاه عباس سیاست اروپا از پرتغالیان به سوی انگلستان چرخیده بود و شاه نیز هماهنگ با این سیاست، اجازه نفوذ کمپانی هند شرقی را در ایران در سال ۱۰۲۴ داد، در نهایت امام قلی خان سردار بزرگ دوره صفوی-که خاندانش پس از شاه عباس توسط شاه صفی ریشه کن شد-توانست به کمک انگلیسی ها جزیره هرمز را از دست پرتغالی ها خارج سازد. این سرآغاز نفوذ انگلیس در ایران بود.



ترس شاه عباس از شاهزادگان صفوی به حدی بود که یا آنان را کور می کرد و یا در حرمسرا به دور از فعالیت های سیاسی نگه می داشت، این مسأله همراه با طول ۴۲ یا ۵۰ ساله سلطنت وی سبب شد تا پس از او دولت صوفی به سرعت روند سقوط را طی کند. در زمان شاه صفی (۱۰۵۲-۱۰۳۸ق) قندهار به تصرف دولت هند و بغداد به تصرف عثمانی ها درآمد. شاه نیز سرانجام در پی زیاده روی در نوشیدن شراب و کشیدن تریاک در گذشت.



پس از او شاه عباس دوم-که در زمان او فرانسویان نیز به صحنه سیاست ایران وارد شدند-و شاه سلیمان نیز کاری از پیش نبردند تا سرانجام در زمان شاه سلطان حسین (۱۱۳۵-۱۱۰۵ق) که مانند پدرش پرورده حرمسرا بود، با حمله محمود افغان، اصفهان پس از تحمل قحطی و فجایعی سنگین، سقوط کرد و کار صفویان به پایان رسید. اصفهان نصف جهان در این ماجرا و طی حمله ای مجدداً از شرق، بخش زیادی از جمعیت خود را از دست داد و تا مدت ها نتوانست رونق و شکوه گذشته را بازیابد. تمدن و تشیع نیز همراه با اصهفان برای مدتی در ایران خاموش شد.

پی‌نوشت‌ها: ۱- البته به جز این مواد خام که در بنای اولیه غرب مورد استفاده قرار گرفت، امروزه نیز نمی توان به طور قطع همه دستاوردهای این تمدن را به شیطان و حزب وی نسبت داد و آنان را دارای چنین قدرتی دانست. بسیاری از مظاهر تمدنی امروز نتیجه طبیعی تلاش ها و فعالیت های انسانها است که البته بسته به میزان ورود هوای نفس و تبعیت از شیطان در آن می تواند به اهداف این حزب نزدیک یا از آن دور شود، یا حتی نسبت به آن اصطلاحاً “لا بشرط” باشد. مهم، جهت گیری کلی این تمدن است که بر اساس این تحلیل و با فراهم بودن زمینه، رو به شیطان و پشت به انبیا تاکنون به حرکت خود ادامه داده است.

۲- آدلر، فیلیپ جی، تمدن های عالم، مترجم: محمدحسین آریا، ص ۱۹۱٫

۳- سوره مائده، آیه ۶۴٫ و یهود گفتند: «دست خدا (با زنجیر) بسته است. » دستهایشان بسته باد! و به خاطر این سخن، از رحمت (الهی) دور شوند! بلکه هر دو دست (قدرت) او، گشاده است؛ هرگونه بخواهد، می بخشد! ولی این آیات، که از طرف پروردگارت بر تو نازل شده، بر طغیان و کفر بسیاری از آنها می افزاید. و ما در میان آنها تا روز قیامت عداوت و دشمنی افکندیم. هر زمان آتش جنگی افروختند، خداوند آن را خاموش ساخت؛ و برای فساد در زمین، تلاش می کنند؛ و خداوند، مفسدان را دوست ندارد.

۴- سوره نساء، آیه ۱۵۳٫ اهل کتاب از تو می خواهند کتابی از آسمان (یک جا) بر آنها نازل کنی؛ (در حالی که این یک بهانه است؛) آنها از موسی، بزرگتر از این را خواستند، و گفتند: «خدا را آشکارا به ما نشان ده!» و بخاطر این ظلم و ستم، صاعقه آنها را گرفت. سپس گوساله (سامری) را، پس از آن همه دلایل روشن که برای آنها آمد، (به خدایی) انتخاب کردند، ولی از ما در گذشتیم (و عفو کردیم) و به موسی، برهان آشکاری دادیم.

۵- فایرابند، پاول، بر ضد روش: طرح نظریه ی آنارشیستی معرفت، مترجم: مهدی قوام صفری، ص ۲۰۹-۲۲۱٫

۶- Mas Media
7- Mass Culture
8- Mass Society

9- توجه به مفهوم “توده” (Mass) در طول دهه های ۲۰ و ۳۰ قرن بیستم در میان نظریه پردازان اجتماعی و منتقدان این حوزه رشد یافت و به عنوان نخستین نظریه کلاسیک در خصوص فرهنگ مطرح شد.
پس از وقوع انقلاب صنعتی اول در قرن هجدهم که تاریخ نمادین ۱۷۵۰ میلادی بیانگر آن است، موج دوم تجدید با ظهور شهرنشینی، سلطه فناوری جدید، فرایند صنعتی شدن و تولید انبوه (توده)، تجاری شدن، پیدایش و به قدرت رسیدن رسانه های توده و سرانجام منتقل شدن نقش اساسی از تولید به توزیع شناخته می شود که از اواخر قرن نوزدهم میلادی آغاز شد. این تحولات در عرصه فن آوری دگرگونی هایی را نیز در جامعه و روابط اجتماعی به دنبال داشت که سرانجام منجر به شکل گیری گونه خاصی از جوامع بشری شد که آن را به نام “جامعه توده” می شناسیم.
جامعه توده در واقع محصول فروپاشی همبستگی های سنتی، از بین رفتن امنیت، تضعیف نهادها و روابط اجتماعی گذشته و به طور کلی ظهور یک نوع گسیختگی و بی هنجاری در جامعه مدرن است. در این جامعه، انسان ذره گونه شده در دل شهرهای بزرگ طعم تلخ تنهایی واقعی و منفی را می چشد و این انزوای تحمیلی و در پی آن، تشنگی او برای ارتباط، زمینه را برای سلطه طبقات جدید و به قدرت رسیدن فرهنگ سازهای جامعه توده یعنی رسانه های توده فراهم می کند. فرهنگ جدیدی که برای پرکردن شکاف به وجود آمده در جامعه توده به وسیله این نهادهای تازه قدرت در جامعه مدرن به وجود می آید “فرهنگ توده” نام دارد.
یکی از ویژگی های مهم نظریه فرهنگ توده تشخیص این نوع فرهنگ در کنار “فرهنگ عامه” و “فرهنگ عالی” است. فرهنگ عامه بیانگر نیازها و علائق موجود و واقعی مردم جامعه است که به صورت خودجوش پدید می آید و در فولکلور تجلی پیدا می کند. در مقابل آن، فرهنگ عالی فرهنگی است که دارای استقلال و بیانگر ذوق راستین هنری و آدبی طبقه ای ممتاز در جامعه است. در فرهنگ توده که به شکل تحمیلی و غیر خودجوش در نتیجه تحولات جامعه صنعتی شکل می گیرد، همین تجلیات ادبی و هنری نیز به پیروی از تولید انبوه صنعتی، به طور مصنوعی باز تولید شده و با شعار “دسترسی مساوی به فرهنگ برای همه” در دسترس همگان قرار می گیرد.
منتقدان، فرهنگ آمریکا را به عنوان بارزترین مصداق فرهنگ توده و فرایندی به نام “امریکایی شدن فرهنگ” را یکی از مهم ترین پیامدهای ظهور فرهنگ توده در جامعه مدرن می دانند. به اعتقاد این گروه، آمریکایی شدن فرهنگ، هسته اصلی فرهنگ توده را تشکیل می دهد.

۱۰- دفلور، ملوین لارنس و اورت ای. دنیس، شناخت ارتباطات جمعی، مترجم: سیروس مرادی زیر نظر ناصر باهنر، ص ۸۷٫

۱۱- زرین کوب، عبدالحسین، کارنامه اسلام، ص ۷۹٫

۱۲- صاحب خلق، نصیر، تاریخ ناگفته و پنهان آمریکا، ص ۳۰٫

۱۳- همان، ص ۱۹-۱۳٫

۱۴- هلال، رضا، مسیح یهودی، ص ۴۱٫

۱۵- صاحب خلق، نصیر، تاریخ ناگفته و پنهان آمریکا، ص ۳۳٫

۱۶- صهیونیزم به عنوان پروژه بازگشت یهودیان به سرزمین های مقدس، با انقلاب پیوریتن ها در انگلستان که علاقه زیادی به عهد عتیق (تورات) و یهودیان از خود نشان می دادند مورد حمایت گسترده ای قرار گرفت. صهیونیزم مسیحی نام و عنوان حمایت فعالی است که از سوی مسیحیون از جنبش صهیونیزم به عمل می آید. این نظریه که تشکیل دولت یهودی می تواند نشانه ای بر بازگشت مجدد مسیح باشد اولین بار در سخنان و نوشته های الیور کرامول و پاول فلگن هاور از رهبران و تئولوگ های پروتستان قرن ۱۷ مطرح می گردد. در این رابطه نقش دیکتاتور پیوریتن انگلستان یعنی کرامول نیز بسیار برجسته بود، چرا که وی در قبال تقاضاها و درخواست های «مناشه بن اسرائیل» پیشگویی مذکور را کاملاً محقق کرد و به آنها اجازه استقرار در انگلستان، تنها کشوری که در آن هیچ یهودی وجود نداشت، را داد. این گروه (پیوریتن ها)، بعدها کار مهم تری را نیز انجام دادند و طرح «هواداران یهود» را در شالوده آمریکا نهادینه نمودند. اقدامات پیوریتن ها پس از پایان قدرت کرامول در انگلستان پایان نیافت، بلکه دیگران آن را ادامه دادند به طوری که کارن آرمسترانگ-نویسنده مشهور انگلیسی-در کتاب خود با نام جنگ مقدس می نویسد: «خواسته پیوریتن ها در انتقال یهودیان به سرزمین های مقدس پس از سال های ۱۶۰۰ نیز با همان شدت و حدت دنبال می شد. » http://mouood. org/content/view/12/439

17- صاحب خلق، نصیر، پروتستانتیزم، پیوریتانیسم و مسیحیت صهیونیستی، ص ۲۵-۳۳٫

۱۸- ولایتی، علی اکبر، فرهنگ و تمدن اسلامی، ص ۱۷۵٫

۱۹- نوربخش، مسعود، با کاروان تاریخ: مروری بر تاریخچه سفر و سیاحت در ایران از باستان تا امروز، ص ۱۷۶-۱۷۴٫



منبع مقاله:
همایون، محمد هادی؛(۱۳۹۰)، تاریخ تمدن و ملک مهدوی، تهران: نشر دانشگاه امام صادق (ع)و پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، چاپ اول۱۳۹۰٫

- - - به روز رسانی شده - - -

پی‌نوشت‌ها: ۱- البته به جز این مواد خام که در بنای اولیه غرب مورد استفاده قرار گرفت، امروزه نیز نمی توان به طور قطع همه دستاوردهای این تمدن را به شیطان و حزب وی نسبت داد و آنان را دارای چنین قدرتی دانست. بسیاری از مظاهر تمدنی امروز نتیجه طبیعی تلاش ها و فعالیت های انسانها است که البته بسته به میزان ورود هوای نفس و تبعیت از شیطان در آن می تواند به اهداف این حزب نزدیک یا از آن دور شود، یا حتی نسبت به آن اصطلاحاً “لا بشرط” باشد. مهم، جهت گیری کلی این تمدن است که بر اساس این تحلیل و با فراهم بودن زمینه، رو به شیطان و پشت به انبیا تاکنون به حرکت خود ادامه داده است.

۲- آدلر، فیلیپ جی، تمدن های عالم، مترجم: محمدحسین آریا، ص ۱۹۱٫

۳- سوره مائده، آیه ۶۴٫ و یهود گفتند: «دست خدا (با زنجیر) بسته است. » دستهایشان بسته باد! و به خاطر این سخن، از رحمت (الهی) دور شوند! بلکه هر دو دست (قدرت) او، گشاده است؛ هرگونه بخواهد، می بخشد! ولی این آیات، که از طرف پروردگارت بر تو نازل شده، بر طغیان و کفر بسیاری از آنها می افزاید. و ما در میان آنها تا روز قیامت عداوت و دشمنی افکندیم. هر زمان آتش جنگی افروختند، خداوند آن را خاموش ساخت؛ و برای فساد در زمین، تلاش می کنند؛ و خداوند، مفسدان را دوست ندارد.

۴- سوره نساء، آیه ۱۵۳٫ اهل کتاب از تو می خواهند کتابی از آسمان (یک جا) بر آنها نازل کنی؛ (در حالی که این یک بهانه است؛) آنها از موسی، بزرگتر از این را خواستند، و گفتند: «خدا را آشکارا به ما نشان ده!» و بخاطر این ظلم و ستم، صاعقه آنها را گرفت. سپس گوساله (سامری) را، پس از آن همه دلایل روشن که برای آنها آمد، (به خدایی) انتخاب کردند، ولی از ما در گذشتیم (و عفو کردیم) و به موسی، برهان آشکاری دادیم.

۵- فایرابند، پاول، بر ضد روش: طرح نظریه ی آنارشیستی معرفت، مترجم: مهدی قوام صفری، ص ۲۰۹-۲۲۱٫

۶- Mas Media
7- Mass Culture
8- Mass Society

9- توجه به مفهوم “توده” (Mass) در طول دهه های ۲۰ و ۳۰ قرن بیستم در میان نظریه پردازان اجتماعی و منتقدان این حوزه رشد یافت و به عنوان نخستین نظریه کلاسیک در خصوص فرهنگ مطرح شد.
پس از وقوع انقلاب صنعتی اول در قرن هجدهم که تاریخ نمادین ۱۷۵۰ میلادی بیانگر آن است، موج دوم تجدید با ظهور شهرنشینی، سلطه فناوری جدید، فرایند صنعتی شدن و تولید انبوه (توده)، تجاری شدن، پیدایش و به قدرت رسیدن رسانه های توده و سرانجام منتقل شدن نقش اساسی از تولید به توزیع شناخته می شود که از اواخر قرن نوزدهم میلادی آغاز شد. این تحولات در عرصه فن آوری دگرگونی هایی را نیز در جامعه و روابط اجتماعی به دنبال داشت که سرانجام منجر به شکل گیری گونه خاصی از جوامع بشری شد که آن را به نام “جامعه توده” می شناسیم.
جامعه توده در واقع محصول فروپاشی همبستگی های سنتی، از بین رفتن امنیت، تضعیف نهادها و روابط اجتماعی گذشته و به طور کلی ظهور یک نوع گسیختگی و بی هنجاری در جامعه مدرن است. در این جامعه، انسان ذره گونه شده در دل شهرهای بزرگ طعم تلخ تنهایی واقعی و منفی را می چشد و این انزوای تحمیلی و در پی آن، تشنگی او برای ارتباط، زمینه را برای سلطه طبقات جدید و به قدرت رسیدن فرهنگ سازهای جامعه توده یعنی رسانه های توده فراهم می کند. فرهنگ جدیدی که برای پرکردن شکاف به وجود آمده در جامعه توده به وسیله این نهادهای تازه قدرت در جامعه مدرن به وجود می آید “فرهنگ توده” نام دارد.
یکی از ویژگی های مهم نظریه فرهنگ توده تشخیص این نوع فرهنگ در کنار “فرهنگ عامه” و “فرهنگ عالی” است. فرهنگ عامه بیانگر نیازها و علائق موجود و واقعی مردم جامعه است که به صورت خودجوش پدید می آید و در فولکلور تجلی پیدا می کند. در مقابل آن، فرهنگ عالی فرهنگی است که دارای استقلال و بیانگر ذوق راستین هنری و آدبی طبقه ای ممتاز در جامعه است. در فرهنگ توده که به شکل تحمیلی و غیر خودجوش در نتیجه تحولات جامعه صنعتی شکل می گیرد، همین تجلیات ادبی و هنری نیز به پیروی از تولید انبوه صنعتی، به طور مصنوعی باز تولید شده و با شعار “دسترسی مساوی به فرهنگ برای همه” در دسترس همگان قرار می گیرد.
منتقدان، فرهنگ آمریکا را به عنوان بارزترین مصداق فرهنگ توده و فرایندی به نام “امریکایی شدن فرهنگ” را یکی از مهم ترین پیامدهای ظهور فرهنگ توده در جامعه مدرن می دانند. به اعتقاد این گروه، آمریکایی شدن فرهنگ، هسته اصلی فرهنگ توده را تشکیل می دهد.

۱۰- دفلور، ملوین لارنس و اورت ای. دنیس، شناخت ارتباطات جمعی، مترجم: سیروس مرادی زیر نظر ناصر باهنر، ص ۸۷٫

۱۱- زرین کوب، عبدالحسین، کارنامه اسلام، ص ۷۹٫

۱۲- صاحب خلق، نصیر، تاریخ ناگفته و پنهان آمریکا، ص ۳۰٫

۱۳- همان، ص ۱۹-۱۳٫

۱۴- هلال، رضا، مسیح یهودی، ص ۴۱٫

۱۵- صاحب خلق، نصیر، تاریخ ناگفته و پنهان آمریکا، ص ۳۳٫

۱۶- صهیونیزم به عنوان پروژه بازگشت یهودیان به سرزمین های مقدس، با انقلاب پیوریتن ها در انگلستان که علاقه زیادی به عهد عتیق (تورات) و یهودیان از خود نشان می دادند مورد حمایت گسترده ای قرار گرفت. صهیونیزم مسیحی نام و عنوان حمایت فعالی است که از سوی مسیحیون از جنبش صهیونیزم به عمل می آید. این نظریه که تشکیل دولت یهودی می تواند نشانه ای بر بازگشت مجدد مسیح باشد اولین بار در سخنان و نوشته های الیور کرامول و پاول فلگن هاور از رهبران و تئولوگ های پروتستان قرن ۱۷ مطرح می گردد. در این رابطه نقش دیکتاتور پیوریتن انگلستان یعنی کرامول نیز بسیار برجسته بود، چرا که وی در قبال تقاضاها و درخواست های «مناشه بن اسرائیل» پیشگویی مذکور را کاملاً محقق کرد و به آنها اجازه استقرار در انگلستان، تنها کشوری که در آن هیچ یهودی وجود نداشت، را داد. این گروه (پیوریتن ها)، بعدها کار مهم تری را نیز انجام دادند و طرح «هواداران یهود» را در شالوده آمریکا نهادینه نمودند. اقدامات پیوریتن ها پس از پایان قدرت کرامول در انگلستان پایان نیافت، بلکه دیگران آن را ادامه دادند به طوری که کارن آرمسترانگ-نویسنده مشهور انگلیسی-در کتاب خود با نام جنگ مقدس می نویسد: «خواسته پیوریتن ها در انتقال یهودیان به سرزمین های مقدس پس از سال های ۱۶۰۰ نیز با همان شدت و حدت دنبال می شد. » http://mouood. org/content/view/12/439

17- صاحب خلق، نصیر، پروتستانتیزم، پیوریتانیسم و مسیحیت صهیونیستی، ص ۲۵-۳۳٫

۱۸- ولایتی، علی اکبر، فرهنگ و تمدن اسلامی، ص ۱۷۵٫

۱۹- نوربخش، مسعود، با کاروان تاریخ: مروری بر تاریخچه سفر و سیاحت در ایران از باستان تا امروز، ص ۱۷۶-۱۷۴٫



منبع مقاله:
همایون، محمد هادی؛(۱۳۹۰)، تاریخ تمدن و ملک مهدوی، تهران: نشر دانشگاه امام صادق (ع)و پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، چاپ اول۱۳۹۰٫