اهمیت علم‌آموزی از بیان بهترین معلّم دنیا
امام جعفر صادق(ع) می‌فرمایند: هیچ خیری نیست در شیعه‌ای که اهل علم‌آموزی نباشد.
از آنجایی که قرآن کریم و به طور کلی دین اسلام به مسأله علم آموزی تأکید فراوانی دارند، این تأکید در مکتب امام صادق علیه السلام که مظهر صفت علم خداوند نیز می باشند جلوه ای ویژه یافته است:
در حدیث معتبری در کافی به نقل از آن حضرت می خوانیم :
« لوددت أن أصحابی ضربت رۆوسهم بالسیاط حتی یتفقهوا » (1)
براستی که دوست دارم که اصحابم با تازیانه بر سر آنها زده شود تا این که فقیه شوند و معارف دین را بیاموزند!!
واضح است که مراد از این جمله تأکید فراوان بر یاد گیری است به گونه ای که اگر فرض محال شود که یاد گیری متوقف بر کتک خوردن باشد یادگیری می ارزد به این که انسان آن کتک و ضرب و شتم را تحمل کند اما از یادگیری دست برندارد!
باز از همین امام همام نقل شده است که فرموده اند:
« تفقهوا فی الدین فإنه من لم یتفقه منکم فی الدین فهو أعرابی » (2)
در دین خدا تفقه نمایید و دنبال فهم عمیق دینی بروید که اگر این چنین نباشید مانند اعراب بادیه نشین خواهید بود که از معارف به دور و محروم اند!
و باز در همان کتاب شریف کافی نقل شده است که شخصی به آن حضرت عرضه داشت که مردی تشیع را قبول نموده ولی در کنج خانه خود نشسته و با برادران دینی خود ارتباطی برقرار نمی نماید نظر شما راجع به او چیست ؟
آن حضرت می فرمایند:
چنین شخصی چگونه فهم دینی خود را عمق خواهد بخشید ؟! (3)
و باز آن حضرت - علی ما نقل - به بشیر دهّان فرموده اند که :
« لا خیر فی من لا یتفقه من أصحابنا یا بشیر إن الرجل منهم إذا لم یستغن بفقهه احتاج إلیهم فإذا احتاج إلیهم أدخلوه فی باب ضلالتهم و هو لا یعلم » (4)
یعنی هیچ خیری نیست در شیعه ای که اهل علم آموزی نباشد ای بشیر اگر یک شیعه در فهم دینی به مرحله کمال نرسد بالآخرة در بعضی از زمینه ها محتاج دیگران خواهد شد و وقتی که چنین شد او را از آن جا که نخواهد فهمید گمراه خواهند ساخت !!
چقدر این فرمایش أخیر حضرت صادق علیه السلام برای امروز ما راهگشاست ، امروزی که علوم و فنون مختلفی که بشر به آن احتیاج دارد در دست دشمنان اسلام است و از این علوم و فنون علیه دین و بشریت و انسانیت و برای ترویج ضلالت و گمراهی و توسعه سلطه خود بر دنیا استفاده می نمایند به همین دلیل است که فرموده اند :
« علم سلطان است هر کس که آن را یافت تسلط می یابد وهر کس که دنبال آن نرفت تحت سلطه واقع خواهد شد »
« العلم سلطان من وجده صال به ومن لم یجده صیل علیه » (5)
و به همین دلیل است که ما در اسلام چیزی به نام اتمام علم آموزی نداریم و طبق حدیث معروف پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از گهواره تا زمان گور باید به دنبال مطالعه و علم آموزی باشیم و به قول بعضی از بزرگان ما در اسلام چیزی به نام فارغ التحصیل نداریم و در برخی از احادیث خسته نشدن از طلب علم از علامات عاقل برشمرده شده است که از آن می توان استفاده نمود که اگر شخصی خود را فارغ از تحصیل و غیر محتاج به یاد گیری بداند حال در هر مرحله ای از علم که می خواهد باشد ، چنین شخصی در واقع از عقل کاملی بهره مند نیست در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و همچنین حدیث دیگری از امام رضا علیه السلام برای عاقل ده علامت شمرده شده است که یکی از آنان خسته و ملول نشدن از طلب علم در تمام طول عمر می باشد : ... لا یمل من طلب العلم طول عمره أو طول دهره ...(6)
ما ایرانیان وارثان ابو ریحانی هستیم که هنگام مرگش می گفت بدانم و بمیرم بهتر است از این که ندانم و بمیرم و ما از همان نسلی هستیم که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله - علی ما نقل - راجع به ما فرموده اند:
اگر علم یا ایمان در آسمان هم باشد مردانی از فارس به آن دست می یابند.
و امروزه به اثبات رسیده است که متوسط هوش جوانان ایرانی از متوسط هوش جوانان سایر ملل بالاتر است و جوان دانشگاهی و حوزوی ما هیچ بهانه ای برای صرف تمام لحظات در یادگیری ندارد !
البته نکته ای که در احادیث مورد تأکید است و باید متذکر شد این است که انسان دارای هر پست و مقام و هر شغل و حرفه ای می باشد باز از علوم دینی به هیچ وجه بی نیاز نیست مقصود این نیست که همه باید به حوزه علمیه رفته و مشغول تحصیل به شکل رسمی آن شوند بلکه مقصود این است که به هر شکل ممکن یک انسان مۆمن باید دائما در کنار هر مشغله ای که دارد به معارف دینی نیز بپردازد چه به شکل مطالعه و چه به شکل شرکت در کلاس درس و چه به شکل گوش فرا دادن به گویندگان دینی در منابر و مساجد و چه در رسانه ها ی جمعی و خلاصه از هر راه ممکن و معارف دینی نیز اعم است از احکام و اعتقادات و تفسیر و تاریخ و غیره!
پی‌نوشت ها:
1-کافی ج1ص31 .
2- همان .
3- همان ص31و32 .
4- همان ص32 .
5- شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج20 ص319 .
6- تحف العقول ص443 وعلل الشرایع ج1ص116 .
منبع
