گام مهم تحقق شهر الکترونيکي تدوين سياست توسعه‌ي اطلاعاتي است
گام مهم تحقق شهر الکترونيکي تدوين سياست توسعه‌ي اطلاعاتي است
يکي از تعاريف درباره جامعه‌ي اطلاعاتي، تعريف کميسيون اروپا است که مي‌گويد جامعه‌ي اطلاعاتي جامعه‌اي است که در آن فن‌آوري‌هاي ارزان اطلاعات، ذخيره‌سازي داده و انتقال آن‌ها عموميت داشته باشد و اين عموميت يافتگي با نوآوري سازماني، تجاري، اجتماعي و حقوقي همراه شده باشد.
به گزارش گروه دريافت خبر خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، دکتر غلامعلي منتظر - استاد دانشگاه تربيت مدرس و معاون پژوهشي مرکز تحقيقات سياست علمي کشور - با بيان اين مطلب و با اشاره به چالش‌هاي توسعه مديريت شهري در ايران گفت: در دو دهه گذشته بحث فن‌آوري اطلاعات و حضور و ظهور آن در همه اجزاي بشري ديده شده است امروز واژه جديدي با نام توسعه اطلاعاتي يا مد اطلاعاتي توسعه در منابع مختلف اطلاعاتي مورد توجه قرار مي‌گيرد.
وي با بيان اينکه وجه تمايز اين شکل از توسعه با اشکال ديگر توجه آن به بعد اطلاعاتي جهان است افزود: بحث اطلاعات با خردورزي انسان همراه با يک ويژگي ديگري که منطق شبکه‌سازي است در جوامع بوجود آمده است.
او ادامه داد: اين باعث شده که ما روابط اجتماعي جديدي داشته باشيم. از يک طرف به شدت وابسته به اطلاعات شده‌ايم و اطلاعات به صورت کالا مطرح مي‌شود و از طرف ديگر جامعه‌اي شبکه‌يي ساخته‌ايم که اجزا آن به شدت به هم تنيده هستند و ارتباط به آن‌ها روز به روز افزايش پيدا مي‌کند.
شهرها مهمترين بستر تحقق جامعه اطلاعاتي هستند
منتظر با تاکيد بر اين که رويکرد ما يک رويکرد کاملا کاربردي است خاطر نشان کرد: شهرها مهمترين بستر تحقق جامعه اطلاعاتي هستند به دليل اين که مايه بروز و نمود و ظهور فن‌آوري اطلاعات در شهر ميسر مي شود.
وي در ادامه با اشاره با اينکه پنج بعد شهرها بايد اطلاعاتي شود تا به يک جامعه اطلاعاتي تبديل شود گفت: يکي اين که در شهرها کسب و کارها به صورت الکترونيکي در بيايد مهمترين نمود آن تجارت الکترونيکي است، يعني خريد و فروش و معاملات مالي از طريق الکترونيکي صورت بگيرد.
او ادامه داد: بعد ديگر اين است که آموزش به صورت الکترونيکي باشد البته اين بدان معنا نيست که بايد مدارس و دانشگاه‌ها را تعطيل کرد بلکه نشان دهنده اين است که در اين محيط مي‌توان به صورت الکترونيکي نيز آموزش را انجام داد.
وي گفت: نکته مهم‌تر اين که اين موضوع مختص آموزش رسمي و کلاسيک نيست بلکه مي‌توانيد آموزش غير رسمي و آزاد را هم در نظر بگيريد. بعد سوم اين جوامع بهداشت الکترونيکي است در اين جوامع بايد بتوانيد اطلاعات پزشکي و مشورت پزشکي خود را از جايي به جاي ديگر منتقل کنيد.
او افزود: مثلا کارت الکترونيکي بيمه داشته باشيم، سوابق پزشکي فرد بر روي يک فايل الکترونيکي ذخيره شده باشد و در صورت بيماري پزشک بتواند از راه دور فشار خون و ضربان قلب و نبض فرد را کنترل کند. بعد چهارم اين جوامع سرگرمي الکترونيکي و رسانه‌هاي الکترونيکي است و نوع علاقه‌مندي‌ها و سرگرمي‌هاي غير عملياتي افراد روي وب به صورت تقاضا محور امکان‌پذير باشد.
وي گفت: بعد پنجم بحث دولت الکترونيکي است که در آن همه تراکنش‌هاي دولت با دولت، دولت با تجارت، شرکت با شرکت و شرکت با مردم از طريق وبگاه‌هاي الکترونيکي صورت پذيرد. بنابراين جامعه‌اي که به عنوان جامعه اطلاعاتي و عملياتي در نظر گرفته مي‌شود بايد اين وجوه را داشته باشد.
منتظر در ادامه افزود:.عده‌اي معتقدند عصر اطلاعات که کمتر از 20 سال پيش آغاز شده در کمتر از 50 سال ديگر پشت سر خواهيم گذاشت و وارد عصر ديگري خواهيم شد.
او خاطرنشان کرد: بشر چهار دوره اصلي زندگي را پشت سر گذاشته است؛ يکي دوره ايلياتي که 350 هزار سال طول کشيد؛ دوره بعدي دوره کشاورزي است که بين 10 تا 14 هزار سال طول کشيد و بعد دوره صنعتي است که حدود 300 سال کمتر طول کشيده و اکنون عصر اطلاعاتي است که در بهترين حالت 70 سال طول مي کشد که بعضي از متفکران معتقدند 50 سال بيشتر نخواهد بود که 15 سال از عمر آن گذشته و 35 سال آن باقي مانده است.
وي گفت: درک و فهم و بدست آوردن مختصات اين عصر کار مشکلي است و علت آن هم اين است که در ابتداي راه آن قرار داريم و بنابراين تشخيص و تعيين مختصات آن آسان نيست ضمن اينکه ما پرورده اين عصر نيستيم بلکه متعلق به عصر صنعت هستيم و خيلي از اتفاقات امروزه چيزهايي نيست که ما آن را تجربه کرده باشيم.
منتظر با بيان اينکه تقريبا 40 سال ديگر ما از اين عصر وارد عصر جديدي خواهيم شد افزود: برخي معتقدند که بعضي از طلايه‌هاي عصر بعدي هم اکنون مشخص شده است. سوال اين است که اين عصر اطلاعاتي را کجا مي توان خوب ديد.
علت شکست خوردن فن‌آوري اطلاعات فقدان منابع انساني کار آزموده است
منتظر در ادامه اظهار کرد: مدلي که undp ارايه مي‌کند، مي گويد اگر مي‌خواهيد در جامعه‌اي توسعه اطلاعاتي رخ بدهد پنج رکن اساسي را با هم حرکت بدهيد در غير اين صورت هيچ توسعه‌اي رخ نخواهد داد.
او افزود: اولين جزء آن رشد و توسعه منابع انساني آن جامعه است. بخش بعدي توسعه فني زيرساخت؛ نتايج تحقيقات جديد نشان مي‌دهد که علت شکست خوردن فن‌آوري اطلاعات فقدان وجود منابع انساني کار آزموده بوده است و بخش بعدي توسعه نهادها است و عصر پنجم توسعه سياست‌ها است و بايد براي ورود به اين شهر قوانين و مقررات خود را تغيير دهيد.
وي با اشاره به منابع انساني گفت: يکي از شاخص‌ها اين است که چند درصد از شهروندان اين دوره آموزش پايه فن‌آوري را ديده‌اند که اين خود يک رده سني دارد.
منتظر گفت: درصد دانش‌آموزاني که حداقل يک بار با کامپيوتر کار کرده‌اند، درصد کاربراني که حداقل يک‌بار به صورت برخط خريد کرده‌اند، از نشانگرهاي مرتبط با منابع انساني است.
وي نشانگرهاي مهم در ارتباط با زيرساخت‌هاي فني را درصد خانه‌هايي که به اينترنت دسترسي دارند، درصد کسب و کارهايي که به اينترنت دسترسي دارند، درصد بخش‌هاي دولت مرکزي شهر که خدمات برخط ارايه مي کنند، درصد بخش‌هاي دولت محلي که خدمات برخط انجام مي‌دهند، درصد کتابخانه‌ها و مدارسي که به اينترنت دسترسي دارند، متوسط پهناي باند دسترسي به اينترنت در خانه‌ها، مکان‌هاي عمومي و بخش‌هاي دولتي برشمرد.
منتظر در ادامه نشان گرهاي مرتبط با توسعه زيرساخت‌ها را شامل تعداد رسانه‌هاي برخط، بي‌سيم، کابلي، وجود دفترهاي خدمات اداري برخط هم در دولت مرکزي و هم محلي، دانست و اضافه کرد: نشانگرهاي مرتبط با سياست‌ها شامل مواردي از جمله وجود چارچوب‌هاي قانونگذاري براي حمايت از کسب و کار الکترونيکي، به رسميت شناختن امضاي الکترونيکي، به رسميت شناختن معاملات برخط، قانونگذاري به منظور حمايت از سرمايه‌گذاري بخش خصوصي در فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات است.
اين استاد داشگاه همچنين نشانگرهاي مرتبط با محتوا و کاربرد را درصد کسب و کارهايي که سامانه اطلاعاتي تحت وب دارند، ميزان استفاده از زبان بومي در وب سايت‌ها، درصد کسب و کارهايي که از فن‌آوري اطلاعات در ارايه خدمات استفاده مي‌کنند، وجود دورکاري در بدنه شهرداري، امکان استفاده محيط تراکنش الکترونيکي و غيره برشمرد.
او خاطر نشان کرد: شهرهاي دنيا را به دو دسته تقسيم مي‌کنيم يکي شهرهاي " توسعه يافته اطلاعاتي" و يکي شهرهاي " توسعه يابنده اطلاعاتي ".
به گفته‌ي وي درصد خانه‌هايي که به اينترنت دسترسي دارند اگر بيشتر از 50 درصد باشد مي‌گوييم توسعه يافته و اگر کمتر از 50 درصد باشد مي‌گوييم توسعه يابنده.
استاد دانشگاه تربيت مدرس با اشاره به تعريف شهرهاي توسعه يافته اطلاعاتي عنوان کرد: در اين دسته از شهرها سند مشخصي براي توسعه اطلاعاتي مديريت شهري وجود دارد بيش از 50 درصد از خانه ها به اينترنت دسترسي دارند، پهناي باند در دسترس براي هر خانه بيش از 5 مگابيت در ثانيه است. در دوبلين اين خيلي جالب است پهناي باند تحويل داده شده به هر خانه 2 مگابيت در ثانيه است. در امريکا دانشگاه هايي هستند که پهناي باند آن ها يک ترابايت بود.
عضو هيات علمي دانشگاه تربيت مدرس با اشاره به اينکه پيش‌بيني ما در ايران اين است که پهناي باندي که به هر خانه اختصاص مي‌دهيم بايد حداقل 2 مگابيت باشد، اظهار کرد: تعداد دانش‌آموزان به ازاي هر رايانه بايد کمتر از 10 نفر باشد، بيش از 80 درصد کسب و کارها از طريق وب گاه‌هاي اختصاصي در اختيار شهروندان قرار بگيرد، امضاي الکترونيکي و معاملات برخط به رسميت شناخته شود و بدنه مستقلي براي نظارت بر قوانين شبکه‌يي وجود داشته باشد، ما به اين شهرها، شهرهاي توسعه يافته اطلاعاتي مي گوييم.
وي در ادامه در تعريف شهرهاي توسعه يابنده اطلاعاتي، گفت: در اين شهرها حرکت مديريت شهري به سمت تدوين سند سياست‌گذاري توسعه است؛ اين شهرها به اين سمت حرکت مي‌کنند در تهران و شهرهاي مهم ديگر وقتي با شهردار شهر صحبت مي‌کنيم در جواب مي گويند که ما در حال تدوين هستيم اما پنج سال است که در حال تدوين هستند.
دکتر منتظر با اشاره به آمار برخي کشورها افزود: در آمريکا تعداد کاربران اينترنت به ازاي هر 10 هزار شهروند 5514 نفر است يعني تقريبا 55 درصد کاربر اينترنتي، در ايرلند 3100 نفر، در دانمارک 5100 نفر در سنگاپور 5100 نفر و ايران 724 نفر.
فقدان سياست مدون براي توسعه اطلاعاتي شهري در ايران
اين پژوهشگر در ادامه با تاکيد بر اينکه شهرهاي ما به سطحي از توسعه يافتگي اطلاعاتي دست پيدا کنند گفت:اولين نکته فقدان سياست مدون براي توسعه اطلاعاتي شهري است که خود متاثر فقدان راهبردي اطلاعاتي در اين زمينه است.
او گفت: نامشخص بودن اهداف استفاده از فن‌آوري اطلاعاتي در شهر و نامعين بودن تعريف شهر الکترونيکي از مهمترين نقاط ضعف کشور است. همچنين مشخص نبودن متولي ايجاد شهر الکترونيکي از جمله مسايلي که بر پيچيدگي اين موضوع اضافه مي‌کند.
معاون پژوهشي مرکز تحقيقات سياست علمي کشور با بيان اينکه يکي ديگر از مشکلات، اعتبار مالي فراوان مورد نياز است، عنوان کرد: اعتبار مالي پياده‌سازي زيرساخت پهن باند، افزايش دسترسي مردم به اينترنت، طراحي محتوا، آموزش کارکنان و مردم، يکپارچه‌سازي زير سيستم‌ها، بازمهندسي فرايندهاي شهرداري و سازمان‌هاي خدمات‌رسان به مردم بسيار زياد است.
وي تصريح کرد: تحقيقي که در مورد توليد محتواي اسلامي انجام شده متاسفانه بيشترين حجم اطلاعات مذهبي روي وب مربوط به مسيحيت، بعد هندو، يهوديت و در آخر اسلام قرار دارد که از اين حجم هم سهم اندکي مربوط به شيعه است.
دکتر منتظر ضعف نظام پشتيباني فني و حقوقي از نظام شبکه‌يي را يکي از جدي‌ترين مشکلات در اين باره دانست و افزود: ما اگر از متخصصان خود بخواهيم که نرم‌افزاري را تعريف کنند امتناع مي‌کنند چرا چون مي گويد که نرم‌افزار من را مي دزدند و هيچ مرجعي نيست که از من و حقوق معنوي من دفاع کند.
اين محقق با تاکيد بر اينکه زيرساخت‌هاي فني ما نيز دچار ضعف است ادامه داد: نوع نگاه در کشورهاي جهان سوم به توسعه فني اطلاعات تکنولوژي‌گرا هم نيست بلکه سخت‌افزارگرا است. مهمترين ويژگي سخت‌افزار اين است که به چشم مي‌آيد. جالب است که ما در سخت‌افزار هم قوي نيستيم و مشکلات بسيار جدي داريم.
وي گفت: تصميم‌گيرندگان کشور با مشکلات بسيار جدي مواجه هستند که مهمترين دليل آن گسترش غيرهدفمند شبکه و نابساماني مديريتي حتي در بعد سخت‌افزاري است. به عنوان مثال در تهران هر دستگاه اجرايي را که دست بگذاريد براي خودش فيبرنوري دارد.
او ادامه داد: شرکت برق، شهرداري، شرکت ملي نفت و خود شرکت مخابرات در تهران هر کدام فيبر نوري جداگانه براي خود دارند. هر کدام توپولوژي خاص خود دارند و اين هدفمند نيست. از سوي ديگر هزينه آن‌ها بسيار بالا است.
منتظر با بيان اينکه يکي ديگر از مشکلات در توسعه اطلاعاتي شهرها و شهر الکترونيکي اين است که ما مفاهيم را نمي‌شناسيم، گفت: بررسي برنامه راهبردي فن‌آوري اطلاعات در سه شهر بزرگ ايران يعني تهران، تبريز و مشهد نشان مي‌دهد که مهمترين راهبرد اين برنامه‌ها خودکارسازي نظام اداري است.
او گفت: متاسفانه فهم ما اصولا مشکل دارد در اين مفاهيم جديدي که سريع در حال گذر است به شدت ناتوان هستيم، مفهوم‌سازي نکرده‌ايم و مفهوم ديگران را هم نفهميده‌ايم.
هنوز درک يکساني از مفهوم it نداريم
وي افزود: به عنوان مثال ما پس از قريب دو دهه هنوز درک يکساني از مفهوم it نداريم؛ سياست‌مردان جمهوري اسلامي اگر در جايي لغت it را به کار ببرند، در 95 درصد موارد منظورشان کامپيوتر است و در10 درصد هم منظورشان اينترنت است و به هيچ عنوان به دامنه مفهومي و ويژگي‌هاي آن توجهي ندارند.
اين محقق خاطر نشان کرد: ارزيابي ميزان آشنايي کارگزاران مديريت شهري مبين آن است که کمتر از 10 درصد مديران شهري با مباني فن‌آوري اطلاعات آشنايي دارند و همين امر يکي از دلايل توسعه‌نيافتگي اطلاعات شهري را به همراه دارد.
به گفته‌ي او مشکل ديگر کمبود نيروي انساني ماهر است. بر اساس آمار بيش از 85 درصد نيروي آماده به کار در ايران فاقد مهارت هستند و اين وضع در بخش فن‌آوري اطلاعات بدتر است. بر خلاف اظهار نظر ايران، يکي از گران‌ترين نيروي کار در دنيا را دارد چون نيروي کار ايران فاقد مهارت است و اين به شدت بر هزينه‌ها مي‌افزايد.
مهمترين گام تحقق شهر الکترونيکي تدوين سياست توسعه اطلاعاتي است
منتظر با اشاره به اينکه يکي از مهمترين گام‌هاي تحقق شهر الکترونيکي تدوين سياست توسعه اطلاعاتي است گفت: اين سياست بايد شامل بيان اهداف شهر در عرصه فن‌آوري اطلاعات، برنامه عملياتي توسعه، متولي برنامه تخصيص اعتبار مورد نياز باشد که ما در آن به شدت ضعيف هستيم.
او گفت: توسعه اطلاعاتي شهر مستلزم دگرديسي در بسياري از نهادها و نيز ايجاد نهادهاي جديد در سطح شهر است تا امکان تحقق شهر الکترونيکي فراهم شود. بازمهندسي فرايندهاي موجود در دستگاه‌هاي خدمات‌رساني به شهروندان نيز نقش به سزايي در تحقق شهر الکترونيکي دارد.
منبع: آگاهی سازی
