اثرات مثبت و منفي شربت ترياك براي ترك اعتياد نوزاد مادران معتاد
اثرات مثبت و منفي شربت ترياك براي ترك اعتياد نوزاد مادران معتاد، شربت ترياك يا دارويي كه به نام «اپيوم تينگچر» معروف است، در ايران كاملاً در مرحله پژوهش است و مراحل پژوهش آن با حمايت ستاد مبارزه با مواد مخدر در مركز ملي مطالعات اعتياد دانشگاه علوم پزشكي تهران انجام مي‌شود و در صورتي كه نتايج بررسي‌هاي كلي آن از ابعاد مختلف مثبت باشد، امكان اجراي آن در جامعه وجود دارد.
پژوهش كامل استفاده از شربت ترياك در جامعه به حداقل يك سال زمان نياز دارد، در زمان حاضر يك گروه محدود 60 تا 70 نفره از افرادي كه تحت درمان در dic ها (مراكز درمان گذري اعتياد) هستند به اضافه چند نفر در خود مركز مطالعات اعتياد تحت درمان با شربت ترياك هستند تا نكات مثبت و منفي آن از نظر درماني، اجتماعي و اقتصادي بررسي شود.
هدف از اين بررسي‌ها اين است كه ببينيم شربت ترياك چقدر اثر مثبت دارد و چقدر عوارض منفي و كدام بر كدام مي‌چربد.
* نكات مثبت شربت ترياك
يكي از نكات مثبت شربت ترياك اين است كه معتادان به مواد افيوني خيلي راحت به مصرف اين ماده منتقل مي‌شوند و چون شناخت كاملي از اين ماده دارند از مصرف آن احساس رضايت مي‌كنند، به همين علت ماندگاري روي اين ماده براي اين معتادان بالاست و قطعاً زماني كه اين ماده عرضه شود، تعداد زيادي از معتادان علاقه‌مند خواهند بود كه آن را مصرف كنند و روي اين درمان مي‌مانند.
نكته مثبت ديگر شربت ترياك اين است كه تنظيم دوز مصرف آن خيلي راحت است، طول عمر، خواص ماده و عوارض آن خيلي شبيه ماده ترياك است به همين علت اكثر معتادان با آن آشنا هستند، ضمن اينكه عوارض جانبي متادون مثل خواب آوري را ندارد. گر چه گروه هدف متادون، معتادان ترزيقي و گروه هدف شربت ترياك معتادان به ترياك است.
* از دسترسي غير معتادان به شربت ترياك نگرانيم
البته عرضه شربت ترياك در سطح جامعه نكات منفي و نگراني‌هاي جدي هم دارد كه مهم‌ترين آن اين است كه ممكن است شربت ترياك به دست افرادي بيفتد كه براي درمان از آن استفاده نمي‌كنند، بلكه به منظور تفريح و تفنن آن را سوء‌مصرف مي‌كنند و اين جاست كه مسئله نظارت بسيار دقيق در توزيع اين شربت مطرح مي‌شود.
مسئله بعدي تبعات اجتماعي توزيع شربت ترياك در جامعه است، اينكه توزيع اين دارو چه تغييري در ذهنيت مردم درباره اعتياد به وجود مي‌آورد و آيا ممكن است حساسيت و نگراني مردم از اعتياد در محله شان كم شود كه در اين صورت ضرر است يا اينكه نگرش معقول تري پيدا مي‌كنند. اندازه‌گيري نگرش مردم درباره اعتياد پس از توزيع شربت ترياك نيازمند يك تحقيق ميداني دقيق است كه كار راحتي نيست.
موضوع ديگر ساختار خود شربت است، برخي معتادان مي‌گويند مزه شربت ترياك تلخ است با اينكه با خوردن آن حالت تهوع پيدا مي‌كنند، ما هنوز اين عوارض را خوبي نمي‌دانيم و در حال تحقيق هستيم و بايد ببينيم چقدر از اين مشكلات قابل حل است. اما اکنون بايد به موضوع شربت ترياك فقط در حد يك تحقيق نگاه كنيم و لی اين تحقيق انجام شود زيرا ممكن است نتايج آن براي بهبود زندگي بخشي از معتادان مفيد باشد و ما نبايد آن‌ها را از يك داروي احتمالي محروم كنيم.
وي افزود: علت ديگري كه موجب مي‌شود بر ادامه تحقيق اصرار كنم اين است كه در مرحله تحقيق همه افرادي كه روي اين دارو مي‌روند تحت نظارت و كنترل دائمي هستند و نگراني‌هايي كه درباره توزيع آن در جامعه وجود دارد در مدل تحقيقي وجود ندارد، عوارض چنداني هم براي كسي ايجاد نمي‌كند، فقط ممكن است در نهايت بگوئيم كم‌تر از حد انتظار سود برديم.
* بايد به دنبال مدل ايراني درمان اعتياد باشيم
مسئله ديگر اين است كه بايد پژوهش‌ها در حوزه درمان اعتياد در ايراني كه 2 ميليون معتاد دارد توسعه يابد و ما بايد از اين نظر سرآمد دنيا باشيم، استفاده از روش‌هاي دست چندم برگرفته از كتاب‌هاي غربي ترجمه شده، ممكن است هميشه در كشور ما جواب ندهد و بايد حتماً زير ساخت‌هاي پژوهشي در حوزه اعتياد در ايران تا جاي ممكن تحكيم شود.
بايد پله پله تحقيقات را جلو ببريم و هر جا كه ديديم عوارض كم و سوددهي بالاست وارد پله بعدي تحقيق شويم.
*توزيع شربت ترياك در جامعه قطعي نيست،
ممكن است پس از تحقيق شربت ترياك مثلاً روي هزار نفر متوجه شويم كه اين دارو هيچ مزيتي نسبت به متادون ندارد يا حتي از آن ضعيف‌تر است يا اينكه نشت آن بالاست و افرادي كه روي مصرف شربت ترياك هستند، آن را مي‌برند بيرون و مي‌فروشند، در اين صورت توزيع آن در سطح جامعه مطلوب نيست.
اگر چنين اتفاقي بيفتد نه تنها باعث بهبودي معتادان نمي‌شود، بلكه عده ديگري كه اكنون معتاد نيستند نيز علاقه‌مند مي‌شوند براي تفريح و تفنن و مصرف غير درماي آن را مصرف كنند كه بايد جلوي چنين اتفاقي گرفته شود.
*دلايل ايجاد بازار آزاد متادون در ايران
وي در پاسخ به اين پرسش كه «ولي درباره متادون كه جذابيت‌هاي به مراتب كم‌تري دارد، بازار سياه درست شده است و با قيمت چند صد برابر مشتري دارد»، گفت: بله! به همين علت نظارت آن كار بسيار دقيقي مي‌طلبد، درباره متادون و بازار غير‌مجاز آن البته سرنخ را كه دنبال كنيم به طور واضح معلوم مي‌شود كه متقاضيان متادون در بازار آزاد معتاداني هستند كه به هر دليل به مراكز درماني مراجعه نمي‌كنند ممكن است، ظرفيت مراكز درماني محدود باشد، يا معتاداني باشند كه به هر دليل نمي‌خواهند به كلينيك بيايند، يا شرايط رفتن به كلينيك براي آن‌ها سخت، يا دور است، ممكن است وقت يا حوصله رفتن به مراكز مجاز متادون درماني را نداشته باشند يا دوست دارند گمنام بمانند، يا حتي خجالت مي‌كشند، حتي ممكن است مراجعه كرده باشند و برخورد بدي با آن‌ها شده باشد كه منصرف شده باشند در هر صورت بازار سياه متادون براي معتادان است و هيچ جوان غير معتادي براي تفريح سراغ مصرف متادون نمي‌آيد.
البته اين اتفاق نگران كننده‌اي است و بايد بررسي كنيم چرا با وجود تصميم سياستگذاران اين حوزه براي توسعه درمان نگهدارنده با متادون هنوز متادون اين قدر بازار سياه دارد، هنوز درصد قابل توجهي از معتادان تزريقي هستند كه نمي‌دانند به كجا بايد مراجعه كنند. يا اينكه رفته‌اند و ديده‌اند، ظرفيت پر است و جا نيست به همين علت به بازار سياه متادون رو آورده‌اند ولي ته خط را كه بررسي مي‌كنيم مي‌بينيم همه اين‌ها معتاد‌ند و مردم عادي نيستند.
البته من نگراني شما را درباره بازار آزاد شربت ترياك درك مي‌كنم و يكي از نكاتي كه ما هم به آن فكر مي‌كنيم همين است.
* شربت ترياك دست قاچاقچيان را كوتاه مي‌كند
بايد فعلاً پژوهش را جلو ببريم و موضوع را دنبال كنيم، پيش‌داوري نكنيم به خصوص اينكه توزيع شربت ترياك يك حسن مهم ديگر هم دارد و آن اينكه شبكه توزيع قاچاق مواد مخدر را تضعيف مي‌كند و وفور مواد در مناطق مختلف كشور كاهش مي‌يابد.
اگر دولت خودش به صورت حساب شده شربت ترياك را در اختيار مصرف‌كنندگان و معتادان قرار دهد پس از يك دوره كوتاه مدت يا ميان مدت، شبكه‌هاي تأمين كننده مواد مخدر مجبورند عقب نشيني كنند، شبكه‌هايي كه متأسفانه هميشه موفق‌تر از ما عمل كرده‌اند.
يك مثال واضح از عملكرد قوي شبكه‌هاي توزيع مواد؛ اين است كه توانستند ظرف 2 يا 3 سال يك ماده مخرب به نام كراك را اين قدر راحت به جامعه بقبولانند و مشتري پيدا كنند و اين نشان مي‌دهد. عامل سودهاي ميليارد دلاري چقدر براي آن‌ها در اين زمينه انگيزه ايجاد مي‌كند تا طرح‌هاي خود را به صورت حساب شده جلو ببرند.
به همين علت لازم است كه ما هم در مقابل آن‌ها شبكه مقابله‌اي قوي داشته باشيم و به ابزارها و درمان‌هاي متنوع مسلح شويم و زير ساخت‌هاي علمي خودمان را قوي كنيم و در اين اثنا ممكن است تنتور ترياك هم به ما كمك كند.
* سابقه شربت ترياك، دارو يا ماده مخدر
هنوز اين شربت در فارماكوپه ايران ثبت نشده است و اگر كسي بخواهد آن را به عنوان دارو عرضه كند حتماً بايد مراحلي را كه وزارت بهداشت براي ثبت آن اعلام مي‌كند طي كند، تا مانند هر داروي ديگر نتايج اثربخشي آن در يك جمعيت مشخص، عوارض جانبي آن و مراحل توليد آن به روشني مشخص شود.
وقتي وزارت بهداشت اعلام مي‌كند كه اين شربت، دارو نيست، معنايش اين است كه هنوز به ثبت نرسيده است و به ثبت رساندن آن نيز مستلزم، 2 تا 3 سال بررسي در مراكز تحت نظر وزارت بهداشت است.واتفاقاً اين دارو سابقه مصرف بالايي تا قرن 19 ميلادي دارد، در آن زمان با نام‌هاي ديگر مانند پاراگوريك يا لودانوم براي درمان اسهال، سرفه،درمان دردهاي شديد بدن مشتري داشت اما كم كم با آمدن داروهاي جديد براي اين ناراحتي‌ها كم كم ناپديد شد.
فرمول اين داروها بسيار شبيه همين شربت ترياك است كه در ايران توليد شده است اما اكنون مصرف آن در دنيا بسيار محدود است و مثلاً براي درمان سرفه در برخي بيماران خاص و به خصوص درمان اعتياد نوزاداني كه از مادران معتاد به دنيا مي‌آيند مصرف مي‌شود و چون تعداد اين نوزادان بسيار كم است، كاربرد آن در دنيا بسيار محدود است. با اين وجود استفاده از شربت ترياك براي معتادان بالغ براي نخستين بار توسط ما در دنيا انجام مي‌شود و اين موضوع همان تحقيقي است كه در حال انجام آن هستيم تا نتابج اثربخشي آن را بررسي كنيم.
