استخراج روغن از دانه سویا
استخراج روغن از دانه سویا
استخراج روغن: استخراجروغن از دانه هاي آماده شده سويا به سه طريق پرس هيدروليك،پرس اكسپلر(پرس حلزوني)و استخراج مستقيم با حلال انجام مي شود. امروزه معمولترين روش، استخراج با حلال با استفاده از حلال n – هگزان است.
در مراحل آماده سازي، دانه هاي سويا تميز و تا رطوبت 10 درصد خشك و ترجيحا به مدت 10 روز نگهداري مي شوند تا شرايط مناسب براي پوست گيري آسان را به دست آورند. رطوبت10 -5 /9 درصد، رطوبت بسيار مناسب براي استخراج روغن با حلال بوده و پرك كردن(فليك كردن) دانه ها در دماي 79 – 74 درجه سانتيگراد بهتر انجام مي گيرد. غلتكهايي كه دانه را به صورت پرك در مي آورند يك جفت غلتك با سطح صاف و يكنواخت بوده و طوري تنظيم شدهاند كه ضخامت پركها در يك بار عبور دانه ها از بين غلتك ها در حدود254 / 0 ميليمتر (1 0/0 اينچ) باشد دسگاههاي استخراج كننده بزرگ قادر به استفاده از پركهايي با ضخامت بيشتر هستند، زمان لازم براي استخراج روغن از پركهاي ضخيمتر، بيشتر هستند. پس از پرك كردن، دانه هاي آماده شده بر روي نقاله هاي از نوع بسته به قسمت استخراج روغن منتقل مي شوند. به اين ترتيب شكستن دانه هاي پرك شده، حداقل مي باشد.
استخراج روغن با حلال. در عمل استخراج با حلال، ماده حاوي روغن در هگزان خيسانده شده و به اين ترتيب روغن در حلال حل و پس از تبخير حلال روغن خام حاصل براي فرآوري آماده است. انواع اصلي دستگاههاي استخراج روغن با حلال تجارتي كه مصرف گسترده دارند از نوع نفوذي يا غوطه وري هستند و براي استخراج روغن سويا نوع اول كفايت بيشتري دارد.
استخراج كننده هاي نوع نفوذي كه در سرتاسر جهان مصرف گسترده دارند، براي كارخانجاتي با ظرفيت زياد كه فضاي موجود محدود است بسيار مناسب اند. در اين تجهيزات حلال توسط پمپ بر روي بستري از دانه ها ي فليك شده سويا ريخته، در بين بستر نفوذ كرده و از بين يك صفحه سوراخدار يا صافي در ته دستگاه خارج مي شود.
انواع سبدي اين دستگاه كه داراي حركت دوراني يا ثابت هستند شامل يك بدنه استوانه اي عمودي كه در داخل آن سبدها يا سلولهاي در حال چرخش يا ثابت، در حول يك شفت مركزي قرار دارند.
انواع سبدي زنجيره اي مشابه استخراج كننده هاي نفوذي بوده و سبد هاي مجزا كه ته آنها ثابت و سوراخدار است براي حمل فليك هاي دانه و استخراج روغن به كار مي رود. در اين تجهيزات از هر دو جريان هم سو يا مخالف جهت حلال با ماده روغن كشي، استفاده مي شود و نوع افقي بيشتر از نوع عمودي معمول است. استخراج كننده هاي نواري مشبك نيز ساخته و مورد استفاده قرار گرفته اند(ساخت شركت دو اسمت، لورژي غيره). استخراج كننده هاي ساخت كراون بر اساس تركيبي از نوع نفوذي و غوطه وري مي باشد. استفاده از سيستم صافي خلا سبب تسريع در عمل صاف كردن در استخراج كننده هاي نوع نفوذي شده است.
باقيمانده روغنكشي پس از خارج شدن از دستگاه استخراج در حدود 35 درصد هگزان 8 – 7 درصد آب و 1 – 5 /0 درصد روغن داشته و براي تبخير حلال و خشك كردن به دستگاه حلال زدا- خشك كن-T )ِِِِِD) انتقال مي يابد.
مخلوط حلال و روغن، صاف شده و سپس براي تبخير حلال به قسمت حلال زدايي تغذيه مي شود. تبخير حلال از روغن در حرارت بالا انجام مي شود كه مي تواند براي كيفيت روغن خام مخرب باشد. عمل حلال زدايي بايد به طريقي انجام شود كه مانع از اكسيداسيون روغن و خارج شدن توكوفرولها (مواد ضد اكسيداسيون طبيعي روغن) شده و همچنين از تشكيل يا ثابت شدن رنگ جلوگيري نمايد. معمولا دستگاههاي تبخير كننده حلال از نوع دو مرحله اي بوده و از بخار بهمزن كم فشار استفاده مي شود. در تبخير كننده مرحله اول مخلوط حلال – روغن (30 -20 درصد روغن) در فشار معمولي هوا تبخير و غلظت روغن به حدود 70 – 65 درصد مي رسد. در تبخير كننده مرحله دوم توسط بخار با فشار
20 – 10Psig تحت فشار معمولي هوا روغنتا غلظت 95 – 90 درصد تغليظ و سپس در تبخير كننده نهايي تحت خلا، غلظت روغن به حدود 98 درصد مي رسد. براي جلوگيري از اكسيداسيون، بخار بايد عاري از اكسيژن باشد. نهايتا روغن با غلظتي در حدود 8 / 99 درصد يا بيشتر از قسمت حلال زدايي به تانك ذخيره انتقال مي يابد. روغن استخراج شده در دستگاههاي جديد استخراج با حلال، داراي مقدار كمي رطوبت و مواد فرار(برابر 15 /0 درصد يا كمتر) بوده و افت هگزان به طور متوسط در حدود 280 گرم به ازاي هر تن دانه سوياي فرايند شده است.چون نحوه حلال زدايي تاثير زيادي بر كيفيت روغن خام دارد،تبخي مخلوط حلال، روغن بايد در پايينترين درجه حرارت ممكن و كوتاهترين زمان نگهداري انجام شود.درجه حرارت در هنگام تبخير حلال نبايد از 110 درجه سانتيگراد تجاوز نمايد. دستگاههاي استخراج با حلال بايد مجهز به قسمت خنك كن روغن بوده و روغن خام كه دماي آن در هنگام غروب از تبخير كننده در حدود 4 /104 – 3 / 93 درجه سانتيگراد است در قسمت خشك كن- خنك كن دستگاه به دماي حد اكثر 6 /65 درجه سانتيگراد
