گزارشات مرکز پژوهش‌های مجلس از نظام ثبت اختراعات در ایران
دفتر مطالعات ارتباطات و فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، عملکرد نظام ثبت اختراع ایران را مورد بررسی قرار داد. در این گزارش آمده است:
تاکنون نقدهایی بر عملکرد نظام ثبت اختراع ایران مطرح شده، اما این نقدها بیشتر به صورت پراکنده و عمدتا در قالب مصاحبه‌ها مطرح شده و کمتر جنبه علمی و تحلیلی داشته‌اند.
در این گزارش عملکرد نظام ثبت اختراع ایران با توجه به کارکردهای پذیرفته شده آن و همچنین نگاهی به قانون و آمار ثبت اختراع ایران، مورد تحلیل قرار گرفته است.
مرکز پژوهش‌ها چهار کارکرد مورد انتظار از نظام ملی ثبت اختراع ایران (یا همان فسلفه وجودی این نظام) را مورد توجه قرار داده و اعلام کرده است: بررسی‌های به عمل آمده نشان می‌دهند که نظام ثبت اختراع نتوانسته با تضمین حقوق انحصاری ـ تجاری صاحبان اختراع، محرکی برای نوآوری در سطح ملی باشد، همچنین این نظام نتوانسته است نقش بایسته خود را در شکل‌گیری بازار تبادل اختراعات میان اجزای مختلف نظام نوآوری ایفا کند.
کارنامه عملکرد نظام ثبت اختراع ایران از منظر افشای اطلاعات اختراعات ثبت شده هم ضعیف است و به نظر می‌رسد مهمترین کارکرد این نظام در گذشته، ارسال پیام (آن هم در سطح فردی) بوده که این کارکرد نیز به مرور زمان رنگ باخته است و قسمتی از کاهش شدید اخیر در تقاضا برای ثبت اختراع را می‌توان به افول این کارکرد نسبت داد.
در مجموع نتایج بررسی‌ها حاکی از آن است که عملکرد ضعیف این نظام با روند پیشرفت کشور در علوم و فناوری همخوانی نداشته و تداوم عملکرد نامناسب نظام ثبت اختراع به آرامی، پایه‌های این نظام ملی را سست کرده است.
بر اساس آمار رسمی اداره کل مالکیت صنعتی ایران تعداد اختراعات ثبت شده سالانه ایرانیان در ایران طی فاصله سال‌های 1387 تا 1390 پیوسته کاهش یافته و از 7741 مورد در سال 1387 به 3474 در سال 1390 رسیده است.
بی‌شک کاهش شدید آمار اختراعات ثبت شده سالانه در ایران از نگاه سیاست‌گذاری فناوری امری منفی است، این در حالی است که در تمام اسناد بالادستی توسعه علم و فناوری کشور بر کمک به افزایش آمار ثبت اختراع ـ (در کنار تلاش برای بررسی ماهوی اختراعات ثبت شده) ـ تأکید شده است و در سال‌های گذشته مدیران ارشد حوزه علم و فناوری کشور، خبر از رشد انفجاری اختراعات می‌دادند.
لینکهای مرتبط:
دانلود گزارش بررسی عملکرد نظام ثبت اختراع در ایران:
http://rc.majlis.ir/fa/report/show/857602
دانلود گزارش بررسی نظام حقوقی حق ثبت اختراع در ایران وسایر کشورها:
http://rc.majlis.ir/fa/report/show/730780
دانلود اظهارنظر کارشناسی درباره لایحه: "الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به معاهده همکاری در ثبت اختراعات":
http://rc.majlis.ir/fa/report/show/730226
