آیا سیادت از طریق مادر( زنان) نیز منتقل می شود؟
آیا سیادت از طریق مادر( زنان) نیز منتقل می شود؟
پرسش
سیادت از حضرت زهرا (س) به ائمه(ع) رسیده است و ایشان نیز زن هستند پس چرا سیادت از زنان منتقل نمی شود؟
پاسخ اجمالی
تردیدی وجود ندارد که تمامی فرزندان حضرت فاطمه زهرا (س)، فرزندان پیامبر اسلام (ص) هستند، ولی باید توجه داشت که بین عنوان فرزند رسول خدا بودن و عنوان سید و هاشمی بودن فرق است، هر کس که نسبتش به فاطمه زهرا سلام الله علیها مىرسد، از نسل پیامبر اسلام (ص) است ولی جزو سادات نیست؛ زیرا سید و هاشمی بودن عنوانی است که بر کسی که فقط از طریق پدر به هاشم منتسب باشد، صدق می کند. و البته احکام و آثار فقهی مختص به فرزندانی است که از طرف پدر به هاشم انتساب داشته باشند.
امام حسن (ع) و امام حسین (ع) همانگونه که به پیامبر از طریق حضرت فاطمه منتسب هستند همچنین از طریق پدر یعنی حضرت علی (ع) به هاشم منتسب هستند.
پاسخ تفصیلی
کسى در این تردید ندارد که همه فرزندان حضرت فاطمه زهرا (س)، فرزندان پیامبر اسلام (ص) هستند، ولی باید توجه داشت که بین عنوان فرزند رسول خدا بودن و عنوان سید و هاشمی بودن فرق است، هر کس که نسبتش به فاطمه زهرا سلام الله علیها مىرسد، از نسل پیامبر اسلام (ص) است ولی جزو سادات نیست؛ زیرا سید و هاشمی بودن عنوانی است که بر کسی که فقط از طریق پدر به هاشم منتسب باشد، صدق می کند.[1] براى روشنتر شدن این مسأله به چند روایت اشاره مىکنیم:
1. حضرت امام موسى بن جعفر (ع) فرمود: روزى به مجلس هارون الرشید رفتم. هارون از من سؤالهایى کرد. یکى از آن سؤالها این بود که شما چطور خودتان را فرزند پیامبر (ص) و از نسل او مىدانید در صورتى که پیامبر فرزند پسر نداشت و نسل انسان با فرزند پسر مىماند نه دختر؟ در جواب او گفتم: خداوند در قرآن مىگوید: « ما به ابراهیم، اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را هدایت کردیم و نوح را از پیش هدایت کرده بودیم و از نژاد او داود، سلیمان، ایوب، یوسف، موسى و هارون را. ما نیکوکاران را چنین پاداش مىدهیم و نیز زکریا، یحیى، عیسى و الیاس را که همگى از صالحان هستند[2].»
به هارون گفتم: اى هارون پدر عیسى کیست؟ گفت: عیسى پدر ندارد. گفتم: پس چطور از نسل حضرت ابراهیم به حساب آمده است؟ پس بدان خداوند عیسى را از طریق مادر به نسل حضرت ابراهیم ملحق ساخته است. ما هم از طریق مادرمان از نسل و ذریّه پیامبر اسلام محسوب مىشویم[3].
2. در تفسیر عیاشى آمده است: روزى حجاج کسى را دنبال یحیى بن معمّر فرستاد. یحیى نزد حجاج حاضر شد. حجّاج گفت: شنیدهام تو گمان مىکنى که حسن و حسین(ع) پسران پیامبر هستند و این را از قرآن مىگویى در صورتى که من قرآن را از اول تا آخر خواندهام ولى این مطلب را در آن ندیدهام. یحیى گفت: شما سوره انعام را نمىخوانى؟ در سوره انعام آمده است: « ما به ابراهیم، اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را هدایت کردیم و نوح را از پیش هدایت کرده بودیم و از نژاد او داود، سلیمان، ایوب، یوسف، موسى و هارون را. ما نیکوکاران را چنین پاداش مىدهیم و نیز زکریا، یحیى، عیسى و الیاس را که همگى از صالحان » مگر عیسى در این آیه از نسل و ذریّه ابراهیم(ع) شمرده نشده است؟ حجاج گفت: درست مىگویى. این آیه را خواندهام[4].
3. ابو جارود مىگوید: امام باقر (ع) فرمود: اى اباجارود اینها درباره حسن و حسین(ع) به شما چه مىگویند؟ گفتم: به ما مىگویند: حسن و حسین (ع) فرزندان پیامبر(ص) نیستند. امام فرمود: شما چگونه براى آنان دلیل مىآورید؟ گفتم: ما با آیه "و من ذریته داود و سلیمان" استدلال مىکنیم. امام فرمود: آنان در جواب شما چه مىگویند؟ گفتم: آنان مىگویند: پسر دختر، فرزند نامیده مىشود ولى این فرزند صلبى نیست. امام فرمود: شما به آنان چه مىگویید؟ گفتم: ما آیه "ندع ابنائنا و ابنائکم"[5] را براى آنان مىخوانیم که پیامبر(ص) به حسن و حسین، پسر اطلاق کرده است. امام فرمود: آنان چه مىگویند؟ گفتم: آنان مىگویند: در زبان عربى و در میان مردم عرب، به پسران دیگران، «پسرم» اطلاق مىکنند. (پسر، پسر توست ولى شخص دیگرى به این پسر تو مىگوید: «پسرم فلان چیز را بیاور») امام فرمود: اى ابا جارود از کتاب خدا برایت آیهاى مىگویم. خداوند مىگوید: "حرّمت علیکم امهاتکم و بناتکم[6]" تو از آنان بپرس آیا پیامبر مىتواند دختران حسن و حسین (ع) را بگیرد؟ اگر گفتند: مىتواند، دروغ مىگویند و اگر بگویند نمىتواند دختران حسن و حسین (ع) را بگیرد، در این صورت ثابت مىشود که حسن و حسین (ع) فرزندان صلبى پیامبر (ص) هستند[7].
بنابراین زنى که از نسل پیامبر(ص) است، همه فرزندان او از نسل پیامبر(ص) هستند گرچه شوهرش سیّد نباشد، اما احکام و آثار فقهی که برای سیادت بیان شده است مختص به کسانی است که از طرف پدر انتساب داشته باشند.
حضرت امام خمینی ره در پاسخ به سؤالی در این زمینه فرموده اند :"گرچه منتسبین به پیامبر اکرم «صلى الله علیه و آله» از طرف مادر هم از اولاد رسول اکرم «صلى الله علیه و آله» محسوب مىشوند، ولى ملاک ترتب آثار و احکام شرعى سیادت، انتساب از طرف پدر است."[8]
گفتنی است که امام حسن (ع) و امام حسین (ع) همانگونه که به پیامبر از طریق حضرت فاطمه منتسب هستند همچنین از طریق پدر یعنی حضرت علی (ع) به هاشم منتسب هستند.
[1] نک: مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى، ج11، ص: 178.
[2] . سوره انعام، آیه 84 و 85. وَ وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَ یَعْقُوبَ کُلاًّ هَدَیْنَا وَ نُوحًا هَدَیْنَا مِن قَبْلُ وَ مِن ذُرِّیَّتِهِ دَاوُدَ وَ سُلَیْمَنَ وَ أَیُّوبَ وَ یُوسُفَ وَ مُوسىَ وَ هَرُونَ وَ کَذَالِکَ نجَْزِى الْمُحْسِنِینَ()وَ زَکَرِیَّا وَ یحَْیىَ وَ عِیسىَ وَ إِلْیَاسَ کلٌُّ مِّنَ الصَّالِحِین.
[3] . تفسیر صافى، چاپ دو مجلدى، ج 1، ص 530، جواهر، ج 16، ص 95.
[4] . تفسیر المیزان، عربى، ج 7، ص 261، بحث روائى.
[5] آل عمران،61 فَمَنْ حَاجَّکَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبینَ
[6] . سوره نساء، آیه 23. حُرِّمَتْ عَلَیْکُمْ أُمَّهَتُکُمْ وَ بَنَاتُکُمْ وَ أَخَوَاتُکُمْ وَ عَمَّاتُکُمْ وَ خَالَاتُکُمْ وَ بَنَاتُ الْأَخِ وَ بَنَاتُ الْأُخْتِ وَ أُمَّهَاتُکُمُ الَّتىِ أَرْضَعْنَکُمْ وَ أَخَوَاتُکُم مِّنَ الرَّضَعَةِ وَ أُمَّهَاتُ نِسَائکُمْ وَ رَبَئبُکُمُ الَّتىِ فىِ حُجُورِکُم مِّن نِّسَائکُمُ الَّتىِ دَخَلْتُم بِهِنَّ فَإِن لَّمْ تَکُونُواْ دَخَلْتُم بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْکُمْ وَ حَلَئلُ أَبْنَائکُمُ الَّذِینَ مِنْ أَصْلَابِکُمْ وَ أَن تَجْمَعُواْ بَینَْ الْأُخْتَینِْ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّ اللَّهَ کاَنَ غَفُورًا رَّحِیمًا.
[7] . جواهر الکلام، ج 16، ص 93، کتاب الخمس، چاپ ایران.
[8] . توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج2، ص: 89،س1009.
--------------
http://islamquest.net/fa/archive/question/fa3628
