جزئیات «کف‌نشینی زیردریایی ایرانی» در اعماق خلیج‌فارس + نقشه
جزئیات «کف‌نشینی زیردریایی ایرانی» در اعماق خلیج‌فارس + نقشه
بررسی نقشه هیدروگرافی خلیج فارس نشان می دهد تنها منطقه ای که امکان حضور در عمق 60 متری آن وجود دارد، غرب تنگه هرمز است که از این نظر، کف نشینی یک زیردریایی به نیروهای مسلح این امکان را می دهد که اشراف کاملی بر ورود و خروج هر شناور سطحی و زیرسطحی به این منطقه داشته باشند.
نقش تعیینکننده زیردریاییها در نبردهای دریایی گذشته و قابلیتهای بالای آن در مخفی ماندن از دید دشمن، آن را تبدیل به یک سلاح راهبردی (استراتژیک) نموده است که حتی در اختیار داشتن تعداد اندکی از آن میتواند در زمان صلح، نقش بازدارندگی مؤثر و در زمان جنگ، برتریهای رزمی مؤثری به دنبال داشته باشند.
با اختراع زیردریایی و اثبات کارایی آن در سال 1775 اولین زیردریایی نظامی به کار گرفته شد و فصل جدیدی در تاریخ نبردهای دریایی رقم خورد. زیردریایی، مهمترین عیب کشتیها را نداشت و این هم به دلیل توانایی غوطهور شدن در آب و مخفی ماندن از دید چشمها و برد مؤثر سلاحهای معمولی بود. از آن پس توسعه زیردریاییها برای مقاصد نظامی ادامه یافته و با پیشرفت فناوری در زمینه فیزیک و مکانیک دریایی کارایی این وسیله جنگی افزایش چشمگیری یافت.
امروزه فقط پنج کشور در دنیا فناوری ساخت زیردریاییهای اتمی را در دست دارند که هند نیز اخیراً به آنها اضافه شده اما کشورهای بیشتری توان تولید زیردریاییهای متعارف (غیر اتمی) را دارند. از مزیتهای عمده زیردریاییهای غیر اتمی نسبت به اتمی، سر و صدای کمتر و اختفاء بیشتر آنها است.
زیردریاییها در چند رده (کلاس) طبقهبندی میشوند. متخصصان کشورمان زیرسطحیهای نهنگ، غدیر و فاتح را در 3 رده مختلف، متناسب با شرایط اقلیمی و تهدیدات پیشرو طراحی کرده و ساختهاند و زیردریایی بعثت نیز در یک رده سنگینتر با مأموریتی متفاوت در مراحل طراحی قرار دارد.
* اهمیت کف نشینی یک زیردریایی
یکی از عملیاتهای قابل اجرا توسط زیرسطحیها برای رساندن خود به بیشترین حد اختفاء، قرار گیری در بستر دریا است. در واقع در صورتی که عمق آب از بیشترین عمق قابل دسترس توسط آن زیردریایی کمتر باشد، با اتکاء به سامانههای کنترلی مناسب و مهارت خدمه، زیرسطحی میتواند با اجرای عملیات کف‌نشینی به یک جسم ساکن تبدیل شود.
با این اتفاق، سامانههای شناسایی مختلف مانند رادار و سونار به دلیل ساکن بودن در نزدیکی عوارض بستر دریا، قابلیت تشخیص آن را از دست میدهند.
به این ترتیب زیردریایی مخفی شده میتواند با سامانههای شناسایی خود به رصد تحرکات دشمن پرداخته و در صورت نیاز به وارد عمل شدن، با سلاحهایی مانند اژدر و موشک های قابل شلیک از محفظه اژدر اقدام به درگیر شدن با دشمن کند.
تاریخچه کف نشینی زیردریایی های ایرانی
اجرای عملیات کف‌نشینی زیرسطحیهای ایرانی برای اولین بار در رزمایش اتحاد87 نیروی دریایی ارتش (نداجا) اعلام شد که در منطقه چابهار به انجام رسید. در این رزمایش زیردریایی نهنگ که در رده وزنی سبک قرار میگیرد اقدام به قرار گیری در بستر دریا نمود. این زیرسطحی سبک و نسبتاً کوچک، قابلیت حمل اژدر نیز دارد و اولین زیردریایی ساخت صنعت دفاعی کشور محسوب میشود.
زیرسطحی غدیر که در رده وزنی سبک و میدجت طبقهبندی میشود نیز قابلیت قرار گیری در بستر دریا را دارد. این امر در جدیدترین زیردریاییهای تحویل داده شده نیز آزمایش و گزارش خبری آن از سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد.
زیردریایی غدیر دارای دو محفظه شلیک اژدر، انواع سامانههای شناسایی و قابلیت بالای اختفاء بالا بوده و با سر و صدای تولیدی کم و ماندگاری مناسب در دریا، متناسب با شرایط اقلیمی خلیج فارس و دریای عمان طراحی و تا کنون تعداد زیادی از آن به نیروی دریایی ارتش تحویل داده شده است.
زیرسطحی غدیر
اولین فروند از جدیدترین زیردریایی کشور با نام فاتح که در حدود 4 تا 5 برابر سنگینتر از غدیر است برای تحویل به نیروی دریایی ارتش آماده گردیده و دارای قابلیتهای بسیار بالاتری نسبت به دو نمونه قبل است. بر مبنای توانمندیهای ایجاد شده در دو نمونه قبلی، این نمونه هم باید توانمندی اجرای عملیات کف‌نشینی در خلیخ فارس و دریای عمان را داشته باشد.
زیردریای فاتح که بیشترین عمق قابل دستیابی آن به 250 متر میرسد، نه تنها مانند نهنگ و غدیر در تمام خلیج فارس بلکه در بسیاری از مناطق دریای عمان نیز میتواند در بستر دریا قرار گیرد. بنا بر این جای تعجب نیست که اجرای عملیات کف‌نشینی در عمق 60 متری خلیج فارس و دیگر نقاط عمیق آن به توانمندی عادی واحدهای زیرسطحی کشور تبدیل شده باشد.
این زیرسطحی پیشرفته که آخرین فناوریهای کشور در آن به کار گرفته شده، دارای چهار محفظه برای شلیک اژدر و موشک بوده و میتواند چند هفته در زیر آب باقی بماند. از این رو برای اجرای عملیات شناسایی درازمدت و بررسی تحرک شناورهای سطحی و زیرسطحی موجود در منطقه با اتکاء به حسگرهای پیشرفته و 12 نوع سونار موجود در خود که حتی میتواند حرکت غواصان را نیز رصد کند، موجب افزایش چشمگیر توان دریایی کشورمان خواهد شد.
کف نشینی در اعماق خلیج فارس
فرارسیدن روز نیروی دریایی فرصتی بود تا رسانه های صوتی و تصویری، بار دیگر اقتدار نیروی دریایی کشورمان را مرور و معرفی کنند و بر این اساس، در یکی از برنامه های رادیویی، برای اولین بار موضوع کف نشینی زیردریایی ایرانی در اعماق خلیج فارس مطرح و جزئیاتی از آن منتشر شد.
در این برنامه یکی از کارکنان با سابقه نیروی دریایی ارتش که اکنون در مرکز آموزش های تخصصی علوم دریایی مشغول فعالیت است با بیان این موضوع گفت: من حدود 24 سال است که در نیروی دریایی خدمت میکنم که از این 24 سال 14 سال در زیردریایی خدمت کرده ام.
وی در تشریح برخی از فعالیتهای مهمی که در آنها حضور داشته است، خاطرنشان کرد: «من جزء معدود نفراتی هستم که با زیردریایی به کف دریا نشسته ام و جزء معدود نفراتی بودم که با زیردریایی توانستیم به مدت 35 دقیقه، در کف خلیج فارس و در عمق 60 متری بنشینیم و در ادامه به سلامت زیردریایی را با آن تناژ بالا، بلند کنیم و به سطح آب بیاییم.»
این افسر با سابقه نداجا تاکید کرد: با این کار، زیردریایی از دید دشمن، مخفی می ماند و می تواند در کمین بنشیند و به دشمن پاتک بزند. این یکی از تاکتیک های زیردریایی است که معدود زیردریایی های دنیا میتوانند به این تبحر برسند.
* اهمیت کف نشینی در اعماق خلیج فارس
بر اساس اعلام پایگاههای تخصصی، عمیق ترین نقطه خلیج فارس با عمق ۹۳ متر در ۱۵ کیلومتری تنب بزرگ و کم عمق ترین نقطه آن با عمقی بین ۱۰ تا ۳۰ متر در سمت غرب است و برای کف نشینی موفق یک زیردریایی، جزئیات مختلفی مورد نیاز است که یکی از مهمترین آنها داشتن نقشه و مختصات دقیق محل مورد نظر است که نیاز به "هیدروگرافی" کامل خلیج فارس دارد.
هیدروگرافی یا آب‌نگاری به معنای اندازه‌گیری‌های منطقه آبی مورد نظر در شاخصه هایی چون اندازه‌گیری عمق، کشند یا جزر و مد، جریان، جنس بستر، موقعیت عوارض مختلف جغرافیایی در عمق و سطح دریا و ... است که طی سالهای اخیر در کشورمان و بویژه نیروهای مسلح به صورت بومی و تخصصی در حال انجام است.
با انجام هیدروگرافی دقیق، این موفقیت برای زیردریایی های کشورمان حاصل شده که بتوانند در اعماق مختلف بدون برخورد با صخره ها یا آسیب وارد شدن به کف زیرسطحی، کف نشینی موفق داشته باشند و از دید دیگران مخفی بمانند.
از سوی دیگر، بررسی نقشه هیدروگرافی خلیج فارس نشان می دهد که تنها منطقه ای که امکان حضور در عمق 60 متری آن وجود دارد، غرب تنگه هرمز است که از این نظر نیز، موقعیتی استراتژیک و ویژه نصیب نیروهای مسلح کشورمان خواهد شد تا اشراف کاملی بر ورود و خروج هر شناور سطحی و زیرسطحی به این منطقه را داشته باشند.
از سوی دیگر، مواردی چون تست بدنه زیرسطحی در یک کف نشینی عملیاتی، فشار وارده بر بدنه و قدرت مورد نیاز برای کنده شدن از عمق خلیج فارس از جمله موضوعاتی است که با اطمینان کامل فرماندهان نیروی دریایی و وزارت دفاع به تولید این محصول بومی، عملی شده است و قطعا با این نتایج درخشان می توان این کف نشینی را بارها تکرار کرد و شاید تاکنون نیز بارها انجام شده باشد.
از نظر مدیریت عملیاتی نیز نشستن در کف دریا با توجه به پستی و بلندی های صخره ای در خلیج فارس و کنترل این زیرسطحی چندین تنی در این شرایط خاص، یک تخصص بالا محسوب می شود که با توجه به سابقه نسبتا کم فرماندهان زیردریایی های ایرانی در مقایسه با هم قطاران خارجی، در خور تقدیر است.
روند تسلط کشورمان بر زیرسطح آبهای خلیج فارس و دریای عمان که در راستای فرمایشات فرمانده کل قوا که "کنترل و در دست گرفتن منطقه با زیرسطحیها" را به نیروهای مسلح امر کردهاند، با ورود زیردریاییهای جدیدی مانند فاتح و در آینده بعثت و همچنین زیردریاییهای بدون سرنشین و نیز زیرسطحیهای نیروی دریایی سپاه، شتاب بیشتری گرفته و این ادوات پیشرفته علاوه بر افزایش سیادت دریایی ایران در منطقه، کار تبدیل نیروهای دریایی کشورمان را به "نیروی دریایی راهبردی" تسهیل کرده و به حفظ منافع کشور در آبهای آزاد نیز کمک میکنند.
منبع
