موش دم بریده (به روایت های گوناگون )

روایت کرمان

روزی بود ، روزگاری بود ، غیر از خدا کسی نبود . موشی رف به دزدی افتا به تله ، دمش پاره شد . رف پیش دیلادوز گف : " دیلادوز ، دیلادوز ، دمبم رِِ بدوز . "

دیلادوز گف : " برو نخ بیار تا دمبته بدوزم . "

اومد پیش جود گف : " جود نخی ده ، نخ دیلادوز دم ، دمبم رِ بدوزه . "

جود گف : " نخ مرغی بیار تا من نخ بدم . "

اومد پیش مرغ گف : " توتو تخی ده ،تخ جود دم ، جود نخی ده ، نخ دیلادوز دم ، دمبم ر بدوزه . "

مرغ گف : " برو دونه بیار تا من نخی دم . "

اومد پیش خرمن گف : " خرمن گندم ده ، گندم توتو دم ، توتو تخی ده ،تخ جود دم ، جود نخی ده ، نخ دیلادوز دم ، دمبم ر بدوزه . "

خرمن گف : " کمویی بیار تا گندم دم "

رفت پیش لولی گف : لولی غربیل ده ، غربیل خرمن دم ، خرمن گندم ده ، گندم توتو دم ، توتو تخی ده ،تخ جود دم ، جود نخی ده ، نخ دیلادوز دم ، دمبم ر بدوزه . "

لولی گف : " برو پوستی بیار تا برات کمو بسازم . "

رفت پیش بز گف : " بزو پوستی ده ، پوست لولی دم ، لولی غربیل ده ، غربیل خرمن دم ، خرمن گندم ده ، گندم توتو دم ، توتو تخی ده ،تخ جود دم ، جود نخی ده ، نخ دیلادوز دم ، دمبم ر بدوزه . "

بز گف : " علف بده تا من پوستت بدم . "

اومد پیش زیم گف : " زیم علف ده ، علف بزو دم ، بزو پوستی ده ، پوست لولی دم ، لولی غربیل ده ، غربیل خرمن دم ، خرمن گندم ده ، گندم توتو دم ، توتو تخی ده ،تخ جود دم ، جود نخی ده ، نخ دیلادوز دم ، دمبم ر بدوزه . "

زیم گف : " برو بیلی بیار تا برات علف بکنم . "

اومد پیش آهنگر گف : " آهنگر بیلی ده ، بیل زیم دم ، زیم علف ده ، علف بزو دم ، بزو پوستی ده ، پوست لولی دم ، لولی غربیل ده ، غربیل خرمن دم ، خرمن گندم ده ، گندم توتو دم ، توتو تخی ده ،تخ جود دم ، جود نخی ده ، نخ دیلادوز دم ، دمبم ر بدوزه . "

یادداشت : در این نسخه متل ناتمام است و ادامه آن ظاهراً باید این چنین باشد :

آهنگر بیل داد ، موش بیل به زیم داد ، زیم علف داد ، علف به بزو داد ، بزو پوست داد ، پوست به لولی داد ، لولی کمو داد ، کمو به خرمن داد ، خرمن گندم داد ، گندم به توتو داد ، توتو تخی داد ، تخ به جود داد ، جود نخی داد ، نخ به دیلادوز داد ، دیلادوز دمب موش ر دوخت .



--------------------------------------------------------------------

پی نوشت :

رف : رفت ----------------- افتا : افتاد -------------------- دیلادوز : پینه دوز--------------------------------- گف : گفت

رِ : را ------------------------ جود : جهود -------------------- دم : بدهم --------------------------------------- تخ : تخم مرغ

کمویی : کمانی ------------- لولی : کولی ------------------- زیم : زمین

منبع : متل ها و افسانه های ایران

گرداورنده : سید احمد وکیلیان

روایت کرمان

سی سه لالِنگ دم بریده

روزی از روزها سی سه لالنگ دمش کنده شد رفت پیش دولدوز گفت : دولدوز دم منو بدوز

دولدوز گفت : برو پیش جیله بگو جیله نخی ده ، تا دمت را بدوزم . "

سی سه لانگ رفت پیش جیله گفت : " جیله نخی ده ، نخ دولدوز دم ، دولدوز دم منو بدوزه . "

جیله گفت : " برو پیش توتو بگو تخی ده ، تا من نخی دم . "

سی سه لالنگ رفت پیش توتو گفت : " توتو تخی ده ، تخ جیله دم ، جیله نخی ده ، نخ دولدوز دم ، دولدوز دم منو بدوزه . "

توتو گفت : " برو پیش کمودار بگو دونه ده ، تا من تخی دم "

سی سه لالنگ رفت پیش کمودار گفت : " کمودار دونه ده ، دونه توتو دم ، توتو تخی ده ، تخ جیله دم ، جیله نخی ده ، نخ دولدوز دم ، دولدوز دم منو بدوزه . "

کمودار گفت : " برو پیش لولی بگو کمو ده ، تا من دونه دم "

سی سه لالنگ رفت پیش لولی گفت : لولی کمو ده ، کمو کمودار دم ، کمودار دونه ده ، دونه توتو دم ، توتو تخی ده ، تخ جیله دم ، جیله نخی ده ، نخ دولدوز دم ، دولدوز دم منو بدوزه . "

لولی گفت : برو پیش بزو بگو بزو پوستی ده ، تا من کمو دم . "

سی سه لالنگ رفت پیش بزو گفت : " بزو پوستی ده ، پوست لولی دم ، لولی کمو ده ، کمو کمودار دم ، کمودار دونه ده ، دونه توتو دم ، توتو تخی ده ، تخ جیله دم ، جیله نخی ده ، نخ دولدوز دم ، دولدوز دم منو بدوزه . "

بزو گفت : " برو پیش صحرا بگو صحرا علف ده ، تا من پوستی دم . "

سی سه لالنگ رفت پیش صحرا گفت : " صحرا علف ده ، علف بزو دم ، بزو پوستی ده ، پوست لولی دم ، لولی کمو ده ، کمو کمودار دم ، کمودار دونه ده ، دونه توتو دم ، توتو تخی ده ، تخ جیله دم ، جیله نخی ده ، نخ دولدوز دم ، دولدوز دم منو بدوزه . "

صحرا گفت : " برو پیش جو ، بگو جو آب ده ، تا من علف دم . "

سی سه لالنگ رفت پیش جو گفت : " جو آب ده ، آب صحرا دم ، صحرا علف ده ، علف بزو دم ، بزو پوستی ده ، پوست لولی دم ، لولی کمو ده ، کمو کمودار دم ، کمودار دونه ده ، دونه توتو دم ، توتو تخی ده ، تخ جیله دم ، جیله نخی ده ، نخ دولدوز دم ، دولدوز دم منو بدوزه . "

جو گفت : " برو پیش اسب ، بگو اسب دُو ده ، تا من آب دم . "

سی سه لالنگ رفت پیش اسب گفت : اسب دُو ده ، دُو جو دم ، جو آب ده ، آب صحرا دم ، صحرا علف ده ، علف بزو دم ، بزو پوستی ده ، پوست لولی دم ، لولی کمو ده ، کمو کمودار دم ، کمودار دونه ده ، دونه توتو دم ، توتو تخی ده ، تخ جیله دم ، جیله نخی ده ، نخ دولدوز دم ، دولدوز دم منو بدوزه . "

اسب دُو داد ، سی سه لالنگ دو جو داد ، جو آب داد ، آب صحرا داد ، صحرا علف داد ، علف بزو داد ، بزو پوستی داد ، پوست لولی داد ، لولی کمو داد ، کمو کمودار داد ، کمودار دانه داد ، دانه توتو داد ، توتو تخی داد ، تخ جیله داد ، جیله نخی داد ، نخ دولدوز داد ، دولدوز دم سی سه لالنگ را دوخت .

--------------------------------------------------------------------------

سی سه لالنگ : نوعی گنجشک که پاهای دراز دارد --------------------------- جیله : کسی که از پنبه نخ می ریسد

دم : دهم -------------------------- توتو : مرغ ------------------------------------ تخی : تخم مرغ

کمودار : کسی که گندم را با غربال پاک می کند -------------------------------- لولی : کولی

جو : جوی

منبع متل ها و افسانه های ایرانی

گرداورنده سید احمد وکیلیان

روایت فراشبند فیروزآباد

گربه دم بریده

یکی بید یکی نبید ، غیر خدای خودمونی هیش که نبید . یه پیرزنی بید یه پیل گیرش اومد . همی که صحاب پیل وابید عقیده بسی سی خودش یه چی بخره . پهلی خودش گفت : " آیه پیل بدم گردو پوس داره ، ایه بدم خرما آسه داره ، آیه بدمش گوشت سکل داره ، می دمش ماس که خدا آ دلم خواس "

یه پیل ورداشت و برد و ماس خرید ، آورد ناد زیر مشکله دون تا خنک وابووه سی ظهرش و رفت و راحت خوسید .

ظهر که اَ خو ورسید رَ تُرماس دید که ماس ریکت گربه خارده . پیرزن تا جَی خالی ماس دید فهمید که گربه خاردش . زلی رفت به تلی پیدا کرد و آورد ز سر ره گربه . گربه بدبخت تا اومد رد و لبوه یهو تله گرفتش . پیرزنم یه چوقی وردشت افتی جون گربه و تا می خارد کتکش زد و هنی دید تسکین قلبش وانبیده یه کاردی اورد و تو ریشه دم گربه برید و گربه رو ول داد .

گربه یم یه سر رفت پهلی رفیقاش . آما تا رفیقاش گربه کُل دیدن خیلی ازش خندیدن . به طهریکه گربه کل از بس که خجالت کشید نتنست پهلی شون وایسه و دوید اومد پیش پیرزن و با گریه و التماس ازش خواس تا دمش بدش . پیرزن گفت که آیه بری از بز شیر بسونی بیاری سی مو و شرط کنی ا اینجا بری گرمسیر دمت می دمت .

گربه رفت پهلی بز و ا بز گفت : " بز شیر بدی ، شیر پیرزن بدی ، تا مو دمم بسونم برم گرمسیر . "

بز گفت : " برو از چه آو بسون بیار تا بخارم تا شیرت بدم . "

گربه رفت پیش چه گفت : " چه آو بدی ، آو بز بدی ، بز شیر بدی ، شیر پیرزن بدی ، تا مو دمم بسونم برم گرمسیر . "

چه گفت : برو تو ره دو تا کپر ریگ بیار بریز توم تا او دار وابووم اوسا اوت بدم "

گربه رفت پهلی ره گفت : " ره ریگ بدی ، ریگ چه بدی ، چه آو بدی ، آو بز بدی ، بز شیر بدی ، شیر پیرزن بدی ، تا مو دمم بسونم برم گرمسیر . "

ره جواب داد : " آ اسب بگو تا بیایه یه مشتی توم بدوه تا ریگدار وابووم اوسا ریگ بدمت "

گربه رفت پیش اسب گفت : " اسب دَو بدی ، دو ره بدی ، ره ریگ بدی ، ریگ چه بدی ، چه آو بدی ، آو بز بدی ، بز شیر بدی ، شیر پیرزن بدی ، تا مو دمم بسونم برم گرمسیر . "

اسب گفت : " برو پیش نعلبند ، نعل بسون بیار بزن کف سمم تا بتونم بدوم "

گربه رفت پیش نعلبند گفت : " نعلبند ، نعل بدی ، نعل اسب بدی ، اسب دَو بدی ، دو ره بدی ، ره ریگ بدی ، ریگ چه بدی ، چه آو بدی ، آو بز بدی ، بز شیر بدی ، شیر پیرزن بدی ، تا مو دمم بسونم برم گرمسیر . "

نعلبند گفت : " برو پیش مرغ یه خاگی بسون بیار بدم دس بچم تا نگریه اوسا سیت نعل درس کنم بدمت . "

گربه اومد پهلی مرغ گفت : " مرغ خاگ بدی ، خاگ بچه نعلبند بدی ، نعلبند ، نعل بدی ، نعل اسب بدی ، اسب دَو بدی ، دو ره بدی ، ره ریگ بدی ، ریگ چه بدی ، چه آو بدی ، آو بز بدی ، بز شیر بدی ، شیر پیرزن بدی ، تا مو دمم بسونم برم گرمسیر . "

مرغ گفت : " برو آ آمباردار دونه بسون بیار تا بخارم اوسا خاگ بدمت "

گربه رفت پیش آمباردار گفت : " امباردار دونه بدی ، دونه مرغ بدی ، مرغ خاگ بدی ، خاگ بچه نعلبند بدی ، نعلبند ، نعل بدی ، نعل اسب بدی ، اسب دَو بدی ، دو ره بدی ، ره ریگ بدی ، ریگ چه بدی ، چه آو بدی ، آو بز بدی ، بز شیر بدی ، شیر پیرزن بدی ، تا مو دمم بسونم برم گرمسیر . "

امباردار گفت : برو پیش گُو تَپاله بسون بیار تا سیله امبارم بگیرم اوسا دونه یت بدم . "

گربه رفت پهلی گو گفت : " گو تپاله بدی ، تپاله امباردار بدی ، امباردار دونه بدی ، دونه مرغ بدی ، مرغ خاگ بدی ، خاگ بچه نعلبند بدی ، نعلبند ، نعل بدی ، نعل اسب بدی ، اسب دَو بدی ، دو ره بدی ، ره ریگ بدی ، ریگ چه بدی ، چه آو بدی ، آو بز بدی ، بز شیر بدی ، شیر پیرزن بدی ، تا مو دمم بسونم برم گرمسیر . "

گو گفت : " برو علف بیار تا بخارم اوسا تپاله بدمت "

گربه رفت تو ده هرچی گشت علف پیدا نکرد . پیش خودش گفت برم آ ده صحرو گاس اونجا علف وایدم . تا اومد آ ده صحرو دید یه بچی یه کولی علف کولشه میا تو ده . گربه رفت جلوش تا اَش رسید گفت : سلام . بچه گفت : علیک سلام . سی خوش اومد بچه گفت : نخسین . بچه گفت : سلومت بوی . گربه گفت : بچه دیت تنه بیسی کرده سی علف ، خودش خاگ سرخ کرده بهره می کنه . بچه گفت : گیر منم می آ ؟ گربه گفت : آیه علفت نوری آ آهرش می رسی . بچه علف ناد پیش گربه و دوید سی خونه .

گربه یم علف وردشت و آورد داد گو . گو علف خارد تپاله داد . گربه تپاله برد داد امباردار . امباردار دونه داد . دونه برد داد مرغ . مرغ خاگ داد . خاگ برد داد بچی نعلبند . نعلبند نعل داد . نعل برد زد پای اسب . اسب رفت تو ره دوید . ره دیگ دار وابید . گربه ریگ جم کرد رخت تو چه . چه او داد . بز او خارد شیر داد . گربه شیر برد داد پیرزن و دمش گرفت رفت گرمسیر

متیل مان خاش بید / دسه گلی پاش بید

----------------------------------------------------------------------------------------

بید : بود -------------------------------- نبید : نبود ----------------------------------------------- پیل : پول

وابید : شد ----------------------------- سی : برای ---------------------------------------------- آسه : هسته

سکل : استخوان ---------------------- نپه : نه پس ، بنابراین ----------------------------------- ناد : نهاد

وابووه : بشود------------------------- خوسید : خوابید ----------------------------------------- اَ خو ورسید : از خواب برخاست

تُر ماس : سراغ ماست --------------- ریکُت : همه اش را ، تمامش را ------------------------ خارده : خورده

زلی : زودی ، فوری ------------------ تِلِی : تله ای -------------------------------------------- چوق : چوب

می خارد : می خورد ----------------- هنی : هنوز ---------------------------------------------- وانبیده : نشده بود

یَم : هم ------------------------------- کُل : کوتاه ، دم بریده ------------------------------------ طهریکه : طوری که

بسونی : بگیری ---------------------- چه : چاه ------------------------------------------------- آو : آب

بخارم : بخورم ------------------------- کپر : نوعی زنبیل بافته شده از الیاف و شاخه های نازک درخت

او دار وابووُم : آب دار بشوم -------- اوسا : آن وقت ------------------------------------------ خاگ : تخم مرغ

گو : گاو ------------------------------- سیله انبارم : سوراخ انبارم ---------------------------- گاس : شاید

وایدم : دیدم ------------------------- کولی : کوله پشته -------------------------------------- کولشه : پشتشه

اَش رسید : به او رسید -------------- نخسین : خسته نباشی -------------------------------- سلومت بوی : سلامت باشی

دیت تنه بیسی کرده سی علف : مادرت تو را فرستاده برای علف --------------------------- نوری : نبری

خاش بید : خوش بود ، خوب بود

منبع : متل ها و افسانه های ایران


​گرداورنده سید احمد وکیلیان

روایت فیروز آباد

موش دم بریده

یک روزی بود ، یک روزی نبود . موشی دمبش کنده شد . می خواست دمبش بودوزه . آقا موشه رفت پیش پیندوز و گفت : " دومبم بودوز . "

پیندوز گفت : برو سیم چوله بیار تو دمبت بودوزم . "

آقا موشه رفت پیش جولا و گفت : " جولا چوله ده ، چوله پیندوز دم ، پیندوز دمبم بودوزه "

جولا گفت : برو سیم تخم بیار تا چوله بدم "

موش رفت پیش مرغ و گفت : " مرغ تخی ده ، تخی جولا دم ، جولا چوله ده ، چوله پیندوز دم ، پیندوز دمبم بودوزه "

مرغ گفت : " برو سیم دونه بیار تو تخمت بدم "

موش رفت پیش زمین گفت : " زمین دونه ده ، دونه مرغی دم ،مرغ تخی ده ، تخی جولا دم ، جولا چوله ده ، چوله پیندوز دم ، پیندوز دمبم بودوزه "

زمین گفت : " برو سیم او بیار تو دونت دم "

موش رفت سر چاه و گفت : " چاهی اوی ده ، اوی زمین دم ، زمین دونه ده ، دونه مرغی دم ،مرغ تخی ده ، تخی جولا دم ، جولا چوله ده ، چوله پیندوز دم ، پیندوز دمبم بودوزه "

چاه گفت : " برو سیم چرخ چاه بیار تو اوت بدم "

موش رفت پیش نجار و گفت : " نجار چرخی ده ، چرخ چاهی دم ، چاهی اوی ده ، اوی زمین دم ، زمین دونه ده ، دونه مرغی دم ،مرغ تخی ده ، تخی جولا دم ، جولا چوله ده ، چوله پیندوز دم ، پیندوز دمبم بودوزه "

نجار گفت : " برو سیم اره بیار تو چرخت بدم "

موش رفت پیش آهنگر و گفت : " آهنگر اره ده ، اره نجار دم ، نجار چرخی ده ، چرخ چاهی دم ، چاهی اوی ده ، اوی زمین دم ، زمین دونه ده ، دونه مرغی دم ،مرغ تخی ده ، تخی جولا دم ، جولا چوله ده ، چوله پیندوز دم ، پیندوز دمبم بودوزه "

آهنگر گفت : " برو سیم تش بیار تو ارت بدم "

موش رفت پیش نومبو و گفت : " نومبو تشی ده ، تشی آهنگر دم ، آهنگر اره ده ، اره نجار دم ، نجار چرخی ده ، چرخ چاهی دم ، چاهی اوی ده ، اوی زمین دم ، زمین دونه ده ، دونه مرغی دم ،مرغ تخی ده ، تخی جولا دم ، جولا چوله ده ، چوله پیندوز دم ، پیندوز دمبم بودوزه "

نومبو گفت : برو سر تنور تش وردار "

آقا موشه ایبر تنور ورمی جیکه ، اوبر تنور ورمی جیکه ، وقتی که می خواد تش ورداره می افتد توی تنور و می سوزد .

---------------------------------------------------------------------------------

دمبش : دمش ----------------------------- بودوزه : بدوزد ------------------------------------- پیندوز : پینه دوز

سیم : برایم -------------------------------- چوله : نخ ، ریسمان ------------------------------- او : آب

تش : آتش --------------------------------- نومبو : نانوا ---------------------------------------- وردار : بردار

ایبر : این طرف ---------------------------- ورمی جیکه : می پرد ----------------------------- اوبر : آن طرف

منبع : متل ها و افسانه های ایران

گردآورنده : سید احمد وکیلیان

روایت ونک سمیرم

روُوَه دم بریده

یی پیرزنی بید و یه رووی . پیرزن یه بزی داشت . شیرش دخت و نارش تو طاقچه . ای رووه تا دو سه روز شیر پیرزنه خارد . پیرزن نفهمید که کی ای شیر خاره . یه روز پیرزن دزش شناخت ، دید روویه . گو تا امروز ای روونه نگیرم ولی نی کنم . پیرزن یی خوردی جیدی زنه گل تووه و نه سر شیر کو .

رووه یا که بی دمبش توونه وردار و شیر بخاره . دمبش چسبه گل تووه پیرزن فوراً یا وُ رووکونه گیره و دمبش بره . رووه التماس دالوزن کنه که دمبم بده تا برم بازار بازو . پیرزن گووه : " شیرم بده تا دمبت بدم بری بازار بازو . "

رووه رَ پَلی بز و گوه : " شیر بدم تا بدم دالو دمبم بده برم بازار بازو . "

بز گو : " کی یخوردی بلگه بید وردی سیم که شیر ندادمت ؟ "

رووه ر پلی بید گووه: " بید بلگه بده تا بدم بز ، بز شیر بده تا بدم ننه دالو ، ننه دالو دمبم بده برم بازار بازو "

بید گو : " کی یخوردی او دی مَ که مو بلگه ندامت ؟ "

رووه ز پلی چشمه گو : " ای چشمه او بده تا بدم بید ، بید بلگه بده تا بدم بز ، بز شیر بده تا بدم ننه دالو ، ننه دالو دمبم بده برم بازار بازو "

چشمه گو : " کی ددرا امین یخوردی سرم بازیدن مو او ندامت ؟ "

رووه ر پلی ددراگو : " ای ددرگلا بیین سرچشمه بوازین تا چشمه او بده ، اونه بدم بید ، بید بلگه بده تا بدم بز ، بز شیر بده تا بدم ننه دالو ، ننه دالو دمبم بده برم بازار بازو "

دودرگلا گفتن : " یکی یه النگو سیمون بیار تا بییم سر چشمه بوازیم "

رووه ر پلی آهنگر گو : " آهنگر النگو بده تا بدم ددرگلا ، ددرگلا برن سرچشمه بوازن تا چشمه او بده ، اونه بدم بید ، بید بلگه بده تا بدم بز ، بز شیر بده تا بدم ننه دالو ، ننه دالو دمبم بده برم بازار بازو "

آهنگر گو : " بره سیم ترمغ بیار تا النگو سیت درست بکنم . "

رووه ر پلی مرگ گو : " مرگ ترمغ بده تا ترمغ بدم آهنگر النگو بده تا بدم ددرگلا ، ددرگلا برن سرچشمه بوازن تا چشمه او بده ، اونه بدم بید ، بید بلگه بده تا بدم بز ، بز شیر بده تا بدم ننه دالو ، ننه دالو دمبم بده برم بازار بازو "

مرگ گو : " کی سیم گندم وردی که ترمغ ندامت ؟ "

رووه ر پلی تاپو گو : " تاپو گندم بده ، گندم بدم مرگ ترمغ بده تا ترمغ بدم آهنگر النگو بده تا بدم ددرگلا ، ددرگلا برن سرچشمه بوازن تا چشمه او بده ، اونه بدم بید ، بید بلگه بده تا بدم بز ، بز شیر بده تا بدم ننه دالو ، ننه دالو دمبم بده برم بازار بازو "

تاپو گو : " بره یخوردی تپه بیار تا بزنم گل درگم تا گندم بدمت "

رووه ر پلی گا گو : : ای گا تپه بدم ، تپه بدم تاپو گندم بده ، گندم بدم مرگ ترمغ بده تا ترمغ بدم آهنگر النگو بده تا بدم ددرگلا ، ددرگلا برن سرچشمه بوازن تا چشمه او بده ، اونه بدم بید ، بید بلگه بده تا بدم بز ، بز شیر بده تا بدم ننه دالو ، ننه دالو دمبم بده برم بازار بازو "

گا گو : " بر یی کمی علف سیم بیار تا تپه بدمت "

رووه ر تو یه صحری دید دو تا بچه هی علف کنن جارشون ز گو : " بواتون مرده جلوا بی بیل قس کنن " بچا که ای حرف فهمیدن علفاشون ول کردن و رفتن .

رووه ره علفاشون ورداشت و ورد دا گا ، گا تپه داش ، تپه نه دا تاپو ، تاپو گندم داش ، گندم دا مرگ ، مرگ ترمغ داش ، ترمغ دا آهنگر ، آهنگر النگو داش ، النگو دا ددرگلا ، ددرگلا رتن سرچشمه بازیدن ، چشمه او داش ، اونه دا بید ، بید بلگه داش ، بلگه نه دا بز ، بز شیر داش ، شیر دا دالو پیرزن ، دالو پیرزن دمبش داش ر بازار بارو

------------------------------------------------------------------------------------------


روُوَه : روباه ------------------------------------ دخت : دوشید -------------------------------------------- نارش : گذاشتش

خارد : خورد ------------------------------------ گو : گفت ------------------------------------------------- نی کنم : نمی کنم

جیدی : سریش -------------------------------- گَلِ : روی ------------------------------------------------- یا : آمد

بی : با ----------------------------------------- دالوزن : پیرزن -------------------------------------------- بازو : بازی

ر پلی : رفت پهلوی --------------------------- وردی : آوردی ------------------------------------------- سیم : برایم

ندامت : ندادمت ------------------------------- او دی م : آب دادی به من ------------------------------- ددرا : دخترا

امین : امدند ---------------------------------- بازیدن : رقصیدند ----------------------------------------- ددرگلا : دختربزرگها

ترمغ : تخم مرغ ------------------------------- مرگ : مرغ ------------------------------------------------ تپه : تپاله

تاپو : ظرفی معمولاً سفالی که داخل آن گندم ذخیره کنند -------------------------------------------- درگم : سوراخم

جارشون ز : صدایشان زد ------------------- قس کنن : قسمت کنند ---------------------------------- ورد : آورد

رتن : رفتند

منبع : متل ها و افسانه های ایران

گردآورنده : سید احمد وکیلیان

روایت جوشقان کاشان

قصه روباه

روزی بود ، روزگاری بود ، غیر از خدا هیچ کس نبود . چند تا روباه بودند که با هم می رفتند روبسون . خوشحال بودند و با همدیگر بازی می کردند و می رفتند . در همین موقع دم یکی از روباه ها کنده شد . گفت : " خوب حالا که دم من کنده شد صبر کنید تا من برم دمم را بدوزم و بیام . "

خلاصه روباه رفت پیش پینه دوز گفت : " عم پینه دوز دمما بدوز ، روباه میره روبسون منم برم روبسون . "

پینه دوز گفت : من نخ ندارم برو پیش جولا نخ بگیر "

روباه رفت پیش جولا گفت : " جولا نخی ده ، نخی پینه دوز ، عم پینه دوز دمما بدوز ، روباه میره روبسون منم برم روبسون . "

جولا گفت : " من تخم مرغ که نخ بشورم ندارم برو پیش مرغ تخ بگیر تا نخ را بشورم و به تو بدم . "

روباه رفت پیش مرغ گفت : " مرغی تخی ، تخی جولا ده ، جولا نخی ده ، نخی پینه دوز ، عم پینه دوز دمما بدوز ، روباه میره روبسون منم برم روبسون . "

مرغ گفت : " من دون نخوردم که تخ بدم برو پیش علاف دونه بگیر تا من بخورم برد تخ بدم "

روباه رفت پیش علاف گفت : " علاف دونی ده ، دونی مرغی ده ، مرغی تخی ده ، تخی جولا ده ، جولا نخی ده ، نخی پینه دوز ، عم پینه دوز دمما بدوز ، روباه میره روبسون منم برم روبسون . "

علاف گفت : " من غلبول ندارم ، برو پیش غربت غلبول بگیر تا من دونها را پاک کنم و دونه ت بدم . "

روباه رفت پیش غربت گفت : " غربت غلبول ده ، غلبول علاف ده ، علاف دونی ده ، دونی مرغی ده ، مرغی تخی ده ، تخی جولا ده ، جولا نخی ده ، نخی پینه دوز ، عم پینه دوز دمما بدوز ، روباه میره روبسون منم برم روبسون . "

غربت گفت : " من پوست ندارم که غلبول ببندم برو پیش قصاب پوست بگیر تا من برد غلبول ببندم . "

روباه رفت پیش قصاب گفت : " قصاب پوسی ده ، پوسی غربت ده ، غربت غلبول ده ، غلبول علاف ده ، علاف دونی ده ، دونی مرغی ده ، مرغی تخی ده ، تخی جولا ده ، جولا نخی ده ، نخی پینه دوز ، عم پینه دوز دمما بدوز ، روباه میره روبسون منم برم روبسون . "

فصاب گفت : " من حیوان ندارم برو پیش چوبدار یک حیوار بگیر بر من بیار تا بکشم و پوست آن را به تو بدم "

روباه رفت پیش چوبدار گفت : " چوبدار حیوان ده ، حیوان قصاب ده ، قصاب پوسی ده ، پوسی غربت ده ، غربت غلبول ده ، غلبول علاف ده ، علاف دونی ده ، دونی مرغی ده ، مرغی تخی ده ، تخی جولا ده ، جولا نخی ده ، نخی پینه دوز ، عم پینه دوز دمما بدوز ، روباه میره روبسون منم برم روبسون . "

چوبدار حیوان به روباه نداد ، روباه پرید و یکی از بره ها را گرفت و فرار کرد و آورد و به قصاب داد . قصاب یک پوست داد به روباه ، پوست به غربت داد . غربت غلبولش داد . غلبولو داد به علاف ، علاف دونش داد . دونو داد به مرغ ، مرغ تخش داد . نخو داد به جولا . جولا دو تا نخش داد . نخو داد به پنبه دوز دمشو دوخت و روباه تند رفت تا به روباه ها برسه .

در حالی که می رفت به باغ انگوری رسید . چون خیلی گرسنه اش شده بود رفت تو باغ و خیلی خورد و دو تا دونه انگور به سوراخ دماغش آویزان کرد و از باغ آمد بیرون و یک کاغذی در آن حوالی پیدا کرد و به دست گرفت و رفت . دید همه ی روباه ها از روبسون برگشتند گفت : " حالا که صبر نکردید تا من بیام ، من رفتم دومم را دوختنم و در راه یک باغ انگور اجاره کردم و این هم قواله اش و کاغذ را نشان داد و گفت : پس حالا که شما صبر نکردید بیایید برویم به باغ من تا انگور بخوریم . منهم آن قدر خوردم که از دماغم بیرون امده "

روباه ها را دعوت کرد به باغ وقتی که وارد باغ شدند شروع کردند به انگور خوردن تا از دماغشان بیرون بیاید . آن قدر خوردند که همه از پا افتادند . روباه دم کنده قدری نخ پیدا کرد و دم همه را به درخت های انگور بست و خودش رفت به بالای بلندی و شروع کرد به صدا کردن . صاحب باغ فهمید با عده ای مردم چوب به دست وارد باغ شدند . خود روباه دم کنده فرار کرد . صاحب باغ و مردم افتادند به جان روباه ها خیلی کتک به آنها زدند تا اندازه ای که دم همه کنده شد و فرار کردند . روباه گفت خوب حالا همه شدیم یک طایفه دم کنده .

------------------------------------------------------------------------

روبسون : روباهستان ----------------------------------- جولا : بافنده -------------------------------------تخ : تخم

علاف : کسی که گندم و جو را تمیز می کند ---------- بِرِد : برایت --------------------------------------- غلبول : غربال

غربت : کولی -------------------------------------------- پوسی : پوست

چوبدار : کسی که کارش خرید و فروش گوسفند است

منبع : متل ها و افسانه های ایران

گردآورنده : سید احمد وکیلیان

روایت مشهد

موش دم بریده

یکی بود یکی نبود غیر از خدا هیچ که نبود . موشی بود ، دمش پره رفت . رفت پهلوی خیاط گفت : " خیاط درزی درزی ، دم مو رِ مدرزی "

خیاط گفت : " مو نخ ندرم ، برو پهلوی جولا از او نخ بستن بیار تا دمت بدوزم .

آقا موشه رفت پهلوی جولا ، سلام کرد و گفت : " جولا نخی ده ، نخ خیاط ده ،خیاط درزی درزی ، دم مو رِ بدرزی "

جولا گفت : " مو نخ رنگ بدن تو ندرم ، برو پهلوی تی تی یک تخم ازش بستن بیار تا نخ سفید ر رنگ خاکستر کنم و بزت بدم "

آقا موشه رفت پهلوی تی تی گفت : " تی تی تخی ده ، تخی جولا ده ، جولا نخی ده ، نخ خیاط ده ،خیاط درزی درزی ، دم مو رِ بدرزی "

تی تی گفت : " والله مو چند روز چینه نخوردم برو پهلوی بوجار کمی اشغال گندم ازش بستن بیار مو بخورم و برت تخم کنم و تخم وردار ببر بده به جولا "

آقا موشه آمد پهلوی بوجار سلام کرد و گفت : " بوجار گندم ده ، گندم تی تی ده ، تی تی تخی ده ، تخی جولا ده ، جولا نخی ده ، نخ خیاط ده ،خیاط درزی درزی ، دم مو رِ بدرزی "

بوجار گفت : " غربیلم پره رفته برو دم دروازه از کولیها یک غربیل بستن و بیار تا مو گندم غربیل کنم آشغالاش وردار برو . "

آقا موشه آمد پهلوی کولی سلام کرد و گفت : " کولی غربیل ده ، غربیل بوجار ده ، بوجار گندم ده ، گندم تی تی ده ، تی تی تخی ده ، تخی جولا ده ، جولا نخی ده ، نخ خیاط ده ،خیاط درزی درزی ، دم مو رِ بدرزی "

کولیه بزش گفت : " مو چنبره درم اما روده ندرم ، برو از بزه روده بستن و بیار تا برت غربیل ببافم و وردار برو "

آقا موشه آمد پهلوی بزه سلام کرد و گفت : " بزه روده ده ، روده کولی ده ، کولی غربیل ده ، غربیل بوجار ده ، بوجار گندم ده ، گندم تی تی ده ، تی تی تخی ده ، تخی جولا ده ، جولا نخی ده ، نخ خیاط ده ،خیاط درزی درزی ، دم مو رِ بدرزی "

بزه گفت : " مو چند روزه علف نخوردم ، برو از زمین علف بستن و برم بیار تا بخورم بعد روده هام وردار و برو "

آقا موشه آمد کنار زمین سلام کرد و گفت : " زمین علف ده ، علف بزه ده ، بزه روده ده ، روده کولی ده ، کولی غربیل ده ، غربیل بوجار ده ، بوجار گندم ده ، گندم تی تی ده ، تی تی تخی ده ، تخی جولا ده ، جولا نخی ده ، نخ خیاط ده ،خیاط درزی درزی ، دم مو رِ بدرزی "

زمین گفت : " مو چند روزه او نخوردم برو از چاه او برم بستن بیار تا بخورم و سبز برم بعد علفام وردار برو . "

آقا موشه آمد کنار چاه سلام کرد و گفت : " چاهی آبی ده ، آبه زمین ده ،زمین علف ده ، علف بزه ده ، بزه روده ده ، روده کولی ده ، کولی غربیل ده ، غربیل بوجار ده ، بوجار گندم ده ، گندم تی تی ده ، تی تی تخی ده ، تخی جولا ده ، جولا نخی ده ، نخ خیاط ده ،خیاط درزی درزی ، دم مو رِ بدرزی "

چاه بزش مگه دستت دراز کن تا بزت او بدم که یکباره پای آقا موشه مخزه و میفته توی چاه .

---------------------------------------------------------------------------------------
پره رفت : پاره شد ------------------------------------ مو ر : مرا -------------------------------------- مدرزی : میدوزی

ندرم : ندارم ------------------------------------------- تی تی : مرغ ----------------------------------- بزت بدم : بهت بدهم

چینه : دانه -------------------------------------------- او : آب ----------------------------------------- سبز برم : سبز بشم

مگه : می گوید ---------------------------------------- مخزه : می خزد

منبع : متل ها و افسانه های ایران

گردآورنده : سید احمد وکیلیان