مقاله سوئیفت چیست؟ (مفاهیم اقتصادی)

سوئیفت چیست؟

سوئیفت (swift) انجمن ارتباط مالی بین بانکی بین‌المللی است که از حروف اول عبارت “The Society For Worldwide Interbank Financial Telecopmmunication” مشتق شده است و مرکز آن در کشور بلژیک است و به صورت مؤسسه و به شکل تعاونی فعالیت می‌کند.

بعد از خاتمه جنگ جهانی دوم، به ویژه در اواخر دهه 1950، تجارت جهانی به سرعت شروع به رشد و شکوفایی کرد و به موازات آن حجم عملیات بین‌المللی بین بانکی گسترش یافت، لیکن رعایت نکردن استانداردهای بین‌المللی در محاورات بین بانکی باعث آشفتگی در پرداخت‌های بین‌المللی و افزایش هزینه‌های بانکی شده بود.

از این رو در اوایل دهه 1960 حدود 60 بانک بزرگ اروپایی و آمریکایی به این فکر افتادند که چگونه می‌توان پیام‌های بین بانکی را به نحوی طرح‌ریزی و استاندارد کرد که اتوماسیون سیستم بانکی بین‌المللی را به همراه داشته باشد.

در دسامبر سال 1967 هفت بانک طراز اول کشورهای آمریکا، اتریش، انگلستان، دانمارک، سوئیس، فرانسه و هلند مطالعه را شروع و در سال 1971، 73 بانک از این کشورها هزینه مطالعه را تقبل کردند.

این مطالعه به همت گروهی از متخصصان و به مدت یک سال طول کشید و نتایج آن در سال 1972 ارایه شد. در نهایت در ماه می 1973 سوئیفت با عضویت 239 بانک از 15 کشور در شهر La Hulpe در نزدیکی بروکسل پایتخت کشور بلژیک تأسیس شد.

چهار سال طول کشید تا مراحل قانون ی تأسیس سوئیفت، خرید تجهیزات و نصب و راه‌اندازی انجام بگیرد که در نهایت سوئیفت در نهم ماه می سال 1977 با عضویت 518 بانک از 23 کشور با ارسال پنج هزار پیام در اولین روز راه‌اندازی شد.
در شروع راه‌اندازی پیش‌بینی می‌شد حداکثر روزانه 300 هزار پیام از طریق این شبکه ارسال شود (هر 325 کاراکتر یک پیام سوئیفت را تشکیل می‌دهد)، ولی امروز بعد از گذشت چند دهه می‌بینیم که تعدد پیام‌ها با سرعت بالایی در حال افزایش است.

مزایای سوئیفت

رشد چشمگیر سوئیفت مرهون دارا بودن مزایای فراوان این سیستم برای بهره‌گیران در تسویه معاملات بین‌المللی است که مهمترین آنها به شرح زیر است:

1_ استاندارد: سیستم به نحوی طرح‌ریزی شده است که با ارسال پیام از طریق شبکه سوئیفت امکان برقراری ارتباط بین رایانه‌های دو بانک و انجام کلیه مراحل حسابداری از قبیل عملیات بستانکاری و بدهکار کردن حساب‌های زیربط، تهیه صورت‌حساب و صورت مغایرت بدون دخالت نیروی انسانی امکان‌پذیر بوده و روز کاری بعد کلیه اقدام باز حساب‌های ارزی مشخص و امکان رفع مغایرت‌ها به‌طور سریع فراهم خواهد بود.

انجام این‌گونه عملیات به صورت (سنتی دستی) با چند ماه تأخیر استخراج می‌شود. از طرفی در سوئیفت پیام‌های بانکی استاندارد هستند و برای هر نوع امور بانکی یک پیام مشخص و تعریف شده است و کلیه بانک‌های عضو سوئیفت ملزم هستند برای مخابره پیام از فرمت خاص استفاده کنند. هم‌چنین کلیه ارزها در سیستم سوئیفت استاندارد و بین‌المللی هستند.

پس می‌توان گفت مزایای استاندارد بودن عبارتند از:

الف _ جلوگیری از سلیقه‌ای عمل کردن افراد در تنظیم متون پیام‌های بانکی.

ب _ شناسایی سریع پیام‌ها.

ج _ جلوگیری از اتلاف وقت در تنظیم متن پیام‌های بانکی.

د _ سرعت بخشیدن به تنظیم متن پیام‌های بانکی.

در استانداردسازی پیام‌های بین بانکی برای سهولت کار و ایجاد نشدن استانداردهای جدید، سوئیفت استانداردهایی را که مؤسسات بین‌المللی از قبیل ISITC , ISDA , ICC , ISO ، ابداع کرده بودند، پذیرفت و برای مواردی که استانداردی وجود نداشت، استانداردهای جدید تهیه کرده است.

2_ قابلیت اطمینان: طراحی سیستم سوئیفت به نحوی بوده که درصد اشتباه در آن بسیار اندک است و در صورتی که مشخصه پیام به‌طور صحیح و مطابق با استانداردها تنظیم نشود، سیستم از قبول آن خودداری می‌کند. سوئیفت ادعا می‌کند که در حدود 99/99 درصد قابل اطمینان است.

علت وجودی این ادعا مفقود نشدن یک پیام سوئیفتی از اول تأسیس در این شبکه است. بنابراین با حجم زیاد پیام‌ها قابلیت اطمینان به سیستم نزدیک به صد در صد است.

3_ امنیت: پیام‌های مبادله شده به صورت خودکار مخابره می‌شوند و متن پیام‌ها تا رسیدن به مقصد پراکنده و نامفهوم است و دسترسی به پیام‌ها توسط افراد غیرمجاز میسر نیست.

از نظر امنیتی در مقایسه با تلکس مزایای زیر را می‌توان برشمرد:

الف _ در سیستم رمزدهی تلکس چهار یا پنج عامل از قبیل بانک دریافت کننده، تاریخ ارسال پیام، شماره ردیف پیام، مبلغ و نوع ارز در محاسبه رمز به کار برده می‌شود.
از این رو زمانی که پیام رمزداری در اختیار مشتری قرار می‌گیرد، رمز را محو می‌کند تا مشتری نتواند رمز را کشف کند، زیرا اگر کسی تا حدودی به علم ریاضی آشنا باشد، با در دست داشتن چندین پیام رمزدار مبادله شده بین دو بانک قادر به کشف رمز خواهد بود، ولی در سوئیفت ابتدا باید کلید رمز سوئیفت بین دو کارگزار رد و بدل شده باشد و رمز با به کارگیری یک الگوریتم (Algorithm) پیچیده ریاضی که کلیه حروف پیام از آغاز تا پایان در محاسبه رمز به کار گرفته می‌شوند، محاسبه و به پیام اضافه می‌کند و در مقصد سیستم رمز را کنترل و در صورت صحت تأیید می‌کند.

به عبارتی عمل رمزدهی و کشف رمز به صورت خودکار به وسیله سیستم انجام می‌گیرد. علاوه بر رمز یاد شده، رمز دیگری نیز به وسیله سوئیفت به پیام اضافه می‌شود و نشان دهنده‌ی این است که پیام تحویل شده کاملاً مطابق با پیام دریافتی بوده است.

ب _ با استفاده از دستگاهی به نام Encriptor در سایت سوئیفت مبدأ پیام به هم ریخته و از حالت خوانا بودن آن خارج می‌شود و در شبکه مخابراتی بین‌المللی قرار می‌گیرد و هیچ‌کس حتی اگر بتواند به پیام سوئیفتی دسترسی داشته باشد، قادر به خواندن یا تغییر در پیام نخواهد بود و فقط در سایت سوئیفت مقصد پیام به وسیله دستگاه دیگری به نام Decriptor به‌طور منظم اولیه که قابل خواندن به وسیله ترمینال باشد، در می‌آید، در صورتی که در تلکس به این صورت نبوده و اگر منبعی به خطوط مخابراتی دسترسی یابد، پیام قابل خواندن و تغییر دادن است.

سیستم فقط توسط افراد مجاز در حدود اختیارات تعیین شده قابل بهره‌برداری است. به عبارتی ورود به سیستم و تقسیم وظایف کاربران توسط دو مسئول بانک که کلید اصلی توسط سوئیفت در اختیارشان قرار گرفته است، اجازه ورود به سیستم و تعیین یک قسمت از دو قسمت کلید رمز کاربران را دارند.

کاربران با دریافت هر دو قسمت کلید رمز (Password) منحصر به فرد از این مسئولان و قرار دادن آن در کنار هم اجازه ورود به شبکه سوئیفت و کار با آن را در حد اختیارات تعیین شده خواهند داشت. کلید رمز کاربر همانند امضای او است. به منظور جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی اگر رمز کاربری غلط وارد شود، سیستم برای آن کاربر قفل می‌شود و حداقل هر سه ماه یک بار کاربران اجبار به تغییر رمز خود دارند.

4_ سرعت: سرعت انتقال پیام در سیستم سوئیفت بسیار بالا است. ارسال پیام چند ثانیه بیشتر طول نمی‌کشد و به محض ارسال آن از طریق شبکه سوئیفت توسط آخرین امضای مجاز، بلافاصله پیام تحویل سوئیفت می‌شود، ولی در تلکس این امر به سادگی ممکن نیست و در مواقعی که خط اشغال باشد، شاید ساعت‌ها طول بکشد.

سوئیفت با دریافت پیام مسئولیت تحویل فوری پیام به دریافت کننده را به عهده دارد و در صورتی‌که در ساعات کاری دریافت کننده پیام، بنا به علل خارج از کنترل سوئیفت، امکان تحویل پیام با یازده مراجعه به دریافت کننده در عرض 1/5 ساعت فراهم نباشد پیام را به ارسال کننده عودت می‌دهد. مقررات سوئیفت اعلام می‌دارد هر عضو شبکه سوئیفت باید حداقل در روزهای کاری هشت ساعت آمادگی دریافت پیام را داشته باشد و اگر از مقررات عدول کرد، باید به سوئیفت پاسخگو باشد.

5 _ هزینه مخابره پیام: هزینه مخابره پیام از طریق سیستم سوئیفت در مقایسه با سایر سیستم‌ها کمتر است و به صورت کاراکتری مورد محاسبه قرار می‌گیرد. هر چه تعداد پیام ارسالی استفاده کنندگان بیشتر شود، هزینه هر پیام ارزانتر می‌شود.
در ضمن کارمزد دریافتی کارگزاران برای اجرای پیام‌های سوئیفتی و تلکس متفاوت است و تقریباً کارمزد اجرای یک پیام سوئیفتی با توجه به این که نیاز به نیروی انسانی ندارد و توسط رایانه خوانده و اجرا می‌شود، بین یک دوم تا یک سوم کارمزد اجرای یک پیام تلکسی که نیروی انسانی می‌باید آن را اجرا کند، است.

6 _ قابلیت دستیابی: سیستم سوئیفت به صورت شبانه‌روزی و بدون تعطیلی خدمات ارایه می‌دهد. به این معنی که در هر زمان و مقطعی تنظیم پیام و ارسال آن برای کارگزار امکان‌پذیر است. پس به‌طور کلی سوئیفت در کلیه 365 روز سال و کلیه 24 ساعت شبانه‌روز قابل دسترسی و مبادله پیام امکان‌پذیر است.

مجله علم اقتصاد - اتاق بازرگانی