آشنایی با سرطان های خاص مردان و زنان
سلامت نیوز: سرطان یک بیماری واحد نیست و هر یک از انواع ویژه آن به علت یا علل مختلفی ایجاد می شوند. پاسخ به این پرسش ها که: آیا برای درمان سرطان راهی وجود دارد؟ وآیا می توان از بروز سرطان جلوگیری کرد؟ همواره یکی از مصائب پزشکان در بر خورد با بیماران کنجکاو بوده است.سرطان دومین عامل مرگ ومیر بشردر عصرما است. این بیماری، بر خلاف بیماری قلبی و عروقی ( که بیشترین قربانیان را می گیرد) قابل تقسیم به یک یا چند زیر گروه مشخص نیست،بلکه بر خلاف آن،مجموعه عظیمی ازبیماریهای کاملا متفاوت در کنار یکدیگرجمع شده اند تا مجموعه ای از بیماریهای بد خیم را زیر عنوان یک لفظ عمومی پدید آورند.
در واقع تشابه بیماریهای بد خیم با یکدیگر مانند تشابه گونه های مختلف موجود ات زنده به یکدیگر است. به همین دلیل برخورد با این علت مرگ آدمی نیازمند نگرش متفاوتی است.
از زمان پیدایش طب، پزشکان همواره با این پرسش مواجه بوده اند که علت پیدایش سرطان چیست؟ در پاسخ به این سوال باید اصرار ورزید که به دلیل نا همگن بودن بیمادیهای سرطانی و به دلیل تنوع غیر قابل وصف این مشکل، بشر جواب واحدی برای این پرسش ندارد. در بسیاری از انواع سرطان این علت با درجه بسیار بالایی از اطمینان کشف شده است (مثلا ابتلا به یک بیماری ویروسی و به دنبال آن شروع یک پرسه چند مرحله ای ) ولی باید دانست که سرطانهای بسیاری از این قوانین تبعیت نمی کنند و دلایل نامعلومی برای بروز و پیدایش آنها وجود دارد. مثال ساده ای در این مورد می زنیم تا موضوع مشخص تر شود.
اگر سوال شود که دلیل تصادف چیست؟ نمی توان برای آن جواب واحدی ارائه داد چرا که تصادف می تواند در اشکال گوناگون و به دلایل متفاوت رخ دهد. با این اختلاف که انواع مختلفی از سرطان از سرطان از یک سلول منشاء می گیرد که آن سلول خود از اجزا و موادی تشکیل شده است که بشر علیرغم قرنها تلاش هنوز در ابتدای راه کشف حقایق آن قرار دارد و بدیهی است برای رسیدن به اطلاعاتی مطمئن تر هنوز نیاز به زمان است. تاکید مجدد بر این نکته لازم است که سرطان یک بیماری واحد نیست و هر یک از انواع ویژه آن به علت یا علل مختلفی ایجاد می شوند. پاسخ به این پرسش ها که: آیا برای درمان سرطان راهی وجود دارد؟ وآیا می توان از بروز سرطان جلوگیری کرد؟ همواره یکی از مصائب پزشکان در بر خورد با بیماران کنجکاو بوده است.
اگر این سوال ها را یک فرد مبتلا به کارسینوم سلولهای شاخی یا بازال پوست صورت بپرسد پاسخ دادن به هر دو سوال کاری آسان است. ولی صدها و هزاران بیماری بدخیم دیگر وجود دارد که پاسخ « نمی دانم » جامع ترین پاسخ است. وعلت را باز باید در تنوع بیماری های سرطانی و عدم اطلاع دقیق بشر از تمامی سرطان های موجود جستجو کرد. و اما راه چاره چیست؟در این راستا تلاش محققان برای رسیدن به سطح بالاتری از اطمینان در کنترل سرطان به مفهوم عام خود، به دو جهت مختلف معطوف شده است. هر روزه هزاران دارو و شیوه مختلف برای کنترل و درمان سرطان مورد آزمایش قرار می گیرند. ماحصل این تلاش کشف فرآورده های مختلفی چون آنتی بادی های گوناگون، ایمنی درمانی با داروهای مختلف و استفاده از فن آوری درمان با ژن بوده است. هر یک از این روشها وبسیاری از روشهای نو پای دیگر در مرحله اولیه رشد و تکامل قرار دارند. از طرف دیگر، هدف اصلی دانشمندان یافتن راهی برای کشف زودرس سرطان و نیز عامل ایجاد کننده این بیماری است. به عنوان یک قانون کلی می توان گفت که بسیاری از سرطانها اگر به موقع تشخیص داده شوند ( یعنی در اولین مراحل پیداش ) قابل علاجند. سرطان پستان، روده بزرگ، معده و ریه مثالهایی قابل ذکر از این گروه اند.
آیا راهی عملی برای کشف زودرس سرطان وجود دارد؟
به دلایل عدیده و از همه مهمتر تنوع در بیماریهای سرطانی نمی توان جوابی واحد داد. در این مقاله سعی شده است بر اساس آمار و اطلاعات موجود، در این رابطه توضیحاتی داده شود و برای تحقق این امر تومورهای شایع آقایان و خانمها هر یک به طور جداگانه و به طور مختصر در چند خط مورد ارزیابی قرار گرفته اند.
1- کشف زودرس سرطان در آقایان
الف- سرطان ریه: این بیماری در دهه های ششم و هفتم عمر انسان بیشترین شیوع را دارد. سیگار و تماس با موار معدنی صنعتی همچون پنبه کوهی ( آزبست نخ می تواند به عنوان فاکتورهای خطر در بروز این بیماری نام برده شود. میکروسکوپی خلط سه بار در سال بعد از سن چهل سالگی و نیز روشهای مطرح شده برای کشف زودرس این بیماری همچون استفاده از روش بررسی قفسه صدری به طور سالانه موفقیت آمیز نبوده است. با عکس برداری از روشهای جدید همچون انجام سی تی اسکن سالانه ( با استفاده از دستگاههایی که اشعه بسیار کمی می تابانند) نیز تحت بررسی است.
برای عموم افراد جامعه این اطلاع رسانی ضروری است که علائم اولیه این بیماری سرفه مزمن، گرفتگی صدا، درد قفسه صدری، کاهش وزن و تنگی نفس مزمن است.
ب- سرطان روده بزرگ در آقایان: سن متوسط ابتلا به این بیماری حدود 50 سالگی است. روشی برای معاینه توسط خور بیمار وجود ندارد. برای کشف زودرس، یکی از روشهای پیشنهاد شده بررسی قسمت انتهایی روده بزرگ با دستگاه مخصوص سیگموئیدو سکوپی هر 5 سال یکبار بعد از سن 50 سالگی است. علائم هشدار دهنده عبارتند از تغییر حرکات روده، وجود خون در مدفوع، کاهش اشتها و دردهای قولنجی شکم.
ج- سرطان پروستات: سن متوسط شیوع بیماری دهه ششم و هفتم عمر است. روشی برای معاینه توسط خود فرد وجود ندارد انجام معاینه با انگشت توسط پزشک و بررسی سطح خو نی آنتی ژن اختصاصی پروستات ( p S A) به طور سالانه پیشنهاد شده است.
(اگر چه تاثیر آن در بررسی های انجام گرفته تا کنون به اثبات نرسیده است) بیماری معمولاعلامت هشدار دهنده ای ندارد. علائم شایع همان علائم بزرگی خوش خیم پروستات است که همچون کاهش شدت و سرعت جریان ادراد و تکرار ادرار است.
د- سرطان غدد لنفاوی در آقایان: سن متوسط شیوع چهل سالگی است. توصیه به انجام بررسی توسط خود فرد یا انجام معاینات ویژه نشده است. علائم هشدار دهنده عبارتند از: بزرگی غدد لنفاوی، تب، کاهش وزن، تعریق شدید و غیر معمول.
ه- سرطان بیضه: سن شیوع بین 15 تا 40 سالگی است. معاینع توسط خود فرد به طور ماهانه یکبار و توسط پزشک سالانه یکبار توصیه شده است. علائم هشدار دهنده بروز توده بدون درد در بیضه است.
و- ملانوم بد خیم پوست در آقایان: همه افراد در همه سنین می توانند به ملانوم مبتلا شوند. معاینه توسط خود فرد به طور مماهیانه شدیدا توصیه شده است. این معاینه باید انجام شود و توسط پزشک هر سه سال بین سنین 20 تا 40 سال و هر سال بعد از چهل سالگی است.
علامت قابل توجه در مورد آن بروز خالهای پوستی جدید با خصوصیات زیر است: غیر متقارن، غیر یکنواخت از نظر رنگ و با اندازه بیشتر از 6 میلی متر
ز- سرطان مثانه در آقایان: سن شیوع آن اواخر دهه ششم و هفتم است. معاینه توسط خود فرد توصیه نشده است. معایه سالانه ارزش کمی در تشخیص بیماری دارد. علائم هشدار دهنده عبارتند از وجود خون در ادراد و تغییر در تعداد دفعات ادراد کردن.
2- کشف زودرس سرطان خانمها
الف- سرطان ریه در خانمها: این بیماری در خانمها با اختلافات بسیار جزیی مشابه آقایان است.
ب- سرطان سینه در خانمها: سن شیوع بیماری به طور متوسط 40 سالگی به بعد است، اگر چه خانمهای دارای سن پائین تر نیز در خطد ابتلا قرار دارند ولی میزان شیوع کمتر است. سابقه خانوادگی و فاکتور های ژنتیک از یک سو و مسایل هورمونی از سوی دیگر (همچون یائسکی دیررس، بلوغ زودرس، حامله نشدن) می توانند به عنوان فاکتورهای خطر به حساب آیند. روشهای توصیه شده برای کشف زودرس بیماری عبارتند از: معاینه توسط پزشک به طور سالانه بعد از سن 40 سالگی- مامو گرافی سالانه بعد از 40 سالگی- معاینه توسط پزشک هر سه سال یکبار بین سنین 20 تا 40 سال- معاینه توسط خود فرد به طور ماهانه بعد از بیست سالگی.
علائم هشدار دهنده درخانمها به شرح زیر است: بر جستگی یا تورم در سینه. درد نوک پستان. تو رفتگی یا کشیدگی نوک پستان. ترشح از نوک پستان.
ج-سرطان تخمدان در خانمها: سن شیوع آن حدود سنین 50 تا 60 سالگی است. روشی برای معاینه توسط خود فرد پیشنهاد نشده است. روشهای کشف زودرس عبارتند از معاینه از طریق لگن به طور سالانه بعد از سن 18 سالگی. متأسفانه سایر روشهای پیشنهاد شده همچون سونو گرافی از طریق واژن ویا بررسی مارکرهای خونی برای کشف زودرس آن در سطح جامعه موفق نبوده است. علائم هشدار دهنده به شرح زیر است: درد شکم و طولانی مدت. شکلات گوارشی به صورت اختلال در هضم درد. خونریزی غیر طبیعی واژینال. فشار در لگن یا در اندامهای تحتانی.
د-سرطان دهانه رحم: سن شیوع آن بین 30 -60 سالگی است. خطر فاکتورهای متعددی همچون وجود پارتنرهای متعدد و بی بند و باری جنسی از یک سو و عفونت های ویروسی با (H P V ) برای آن مطرح شده است. روشهای کشف زودرس آن به شرح زیر است:
انجام بررسی پاپ اسمیر ابتدا سالانه برای دو سال متوالی و در صورت نرمال بودن پس از آن هر سه سال یکبار. اگر چه در مراحل ابتدایی علائم خاصی برای بیماری وجود ندارد ولی با پیشرفت آن، خونریزی غیر معمول یا لکه بینی و در موارد پیشرفته تر دردهای لگنی، گرفتاری های ادراری و غیره می توانند اولین علائم باشند.
ه- سرطان های مثانه،روده بزرگ، ملانوم بدخیم در خانمها تقریبا مشابه موارد گفته شده در مورد آقایان است.
منبع: نشریه دانستنی های سرطان
