پرسش های يك دانشجوی اهل سنت درباره واقعه غدير
دانشجو:جناب‌آقاي دكتر سلام عرض مي كنم. در بحث گذشته فرموديد كه يكي ازمحورهايي كه مي تواند باعث وحدت شيعيان و اهل تسنن شود غدير است زيرا مورد قبول همه مسلمين است. لطفاً در ابتدا بحث قرآني آن را مشخص فرماييد و سپس روايات مربوطه شرح نماييد.
دكتر: با عرض سلام خدمت برادر عزيزم. غدير چشمه زلالي است كه هر كس از‌آن بنوشد، جان و روحش صفامي يابد و صيقل مي گيرد.
خداوند كريم در‌آيه 67 سوره مائده مي فرمايد :"ياايها الرسول بلغ ما انزل اليك من ربك وان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله يعصمك من الناس ان الله لايهدي القوم الكافرين"
يعني «اي پيامبر، آنچه را كه از پروردگارت بر تو نازل شده به مردم ابلاغ نما كه اگر آن را انجام ندهي رسالت الهي را) هيچ( انجام نداده اي و خداوند ترا از شر توطئه مردم حفظ مي نمايد» در واقع خداوند متعال يك وظيفه اي بدوش پيامبر اكرم صلي الله عليه و‌اله گذاشته كه در بيان اهميت آن مي فرمايد: اگر اين وظيفه را انجام ندهي اصلاً هيچ رسالت الهي را انجام نداده اي و اگر چه ممكن است انجام اين مسئوليت همراه با خطراتي باشد ولي نگران مباش كه خداوند تو و دينت را ازتوطئه هاي دشمنان، حفظ مي فرمايد. اين چه حكمي است كه ابلاغش اينقدر اهميت دارد كه مساوي با تمام زحمات پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله در 23 سال رسالتشان مي باشد، بيان چه دستوري از جانب خداوند، مخالفت، معاندين را بر مي انگيزاند، بطوري كه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله از آن نگران بودند، كه خداوند به ايشان دلداري مي دهند كه نگران نباشند؟
دانشجو: جناب دكتر شما مي خواهيد بفرماييد كه تنها حكمي كه مشمول اين شرايط مي شود، خلافت بعد از پيامبر اكرم است، در حالي كه سياق آيات قبل و بعد از آيه 67 مائده درباره يهود است، لذا خداوند به پيامبر اكرم دستور تبليغ دين اسلام را در مقابل اهل كتاب داده و تضمين كرده كه حضرت را از توطئه هاي يهود حفظ مي فرمايد.
دكتر: سوره مائده، سوره مدني است و درسالهای آخرحکومت زماني كه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله در مدينه حكومت مقتدري داشتند،نازل شده ولذا يهود براي اسلام خطري نبود كه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله از آن نگران باشند.
دانشجو: بعضي از علما و اهل تسنن معتقدند كه اين آيه برخلاف كل سوره مائده ، مكي بوده و مربوط به اوائل بعثت است.
دكتر: پس بنابراين شما مي پذيريد كه آيه مربوط به يهود نبوده و سياق آن با سياق بقيه‌آيات تطبيق ندارد. بعلاوه اگر منظور از «بلغ ما انزل اليك» يعني رساندن آنچه كه بتو نازل شده، رساندن كل احكام الهي باشد، در اين صورت باصطلاح اتحاد شرط و جزا پيش مي آيد كه معني آن ، اينگونه مي شود كه" اگر رسالتت را انجام ندهي، رسالتت را انجام نداده اي"! قطعاً بيان اين جمله بي فايده و عبث ،از ساحت مقدس خداوند بدور است.
دانشجو: اگر پيامبر هر حكمي را تبليغ نكنند در واقع كل رسالت را انجام نداده اند زيرا ، اگر يك جزء را كه با بقيه اجزاء يك كل ارتباط سيستماتيك داشته باشد ، حذف كنيم در واقع كل را از بين برده ايم.
دكتر: شرايطي كه در آيه ذكرشده ، شامل هر حكمي نمي شود. يعني اين حكم آنقدر در جامعه مهم است ،كه ممكنست بر عليه ايشان شورش كنند،به طوري كه خداوند متعال به پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله دلداري مي دهد كه خداوند ترا و دينت را از شر مردم و توطئه هاي آنها حفظ مي كند.واصولا از نظر آموزه هاي ديني، احكام ارزش هاي متفاوتي دارند. اينطور نيست كه اگر كسي مثلاً به نامحرمي نگاه كرد، ولو‌آنكه تمام واجباتش را انجام دهد، از دين خارج شده باشد و اگر پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله حكم تحريم نگاه به نامحرم را نفرمايند گويي كل دين را ابلاغ نكرده اند 1.
بدين وسيله با برهان خلف و پس از رد همه احكامي كه اين شرايط بر آنها صدق نمي كند (يعني تبليغش آنقدر در جامعه ايجاد حساسيت كند كه بسياري آن را نپذيرند وشورش كنند و لذا پيامبر اكرم از ابلاغ آن بيم داشته باشند ويا عدم ابلاغش به كل د ين لطمه بزند) تنها مسئله اي كه مشمول اين شرايط مي شود بحث رهبري جامعه بعد از پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله مي باشد.
دانشجو: اينكه در انتهاي آيه مي فرمايد «ان الله لا يهدي القوم الكافرين» آيا دليلي بر اين نيست كه آيه در ابتداي بعثت نازل شده و خداوند به پيامبراكرم اميد مي دهد كه تلاش هاي كافرين را بي فايده كرده و مبارزات آنها بر عليه پيامبر اكرم بجايي نخواهد رسيد؟
دكتر: در ابتداي بعثت كه هنوز ديني تبليغ نشده بود كه خداوند بفرمايد اگر اين حكم را نرساني گويا تمام دين را نرسانده اي و اگر بخواهد بفرمايد كل دين را تبليغ كن كه اگر‌آن را تبليغ نكني، آن را تبليغ نكرده اي، دوري بي حاصل ايجاد شده، كه ساحت مقدس ربوبي از اين كلام هاي عبث، منزه است. پس معناي آيه اين مي شود: اي پيامبر، آن حكمي كه بر تو نازل شده را براي مردم مشخص فرما كه اگر آن را تبليغ نكني، گويي تمام دين را تبليغ نكرده اي2. و كساني كه با آن مخالفت نمايند، كافر تلقي شده از دين بهره اي ندارند و خداوند تلاش هاي آنها را براي عقيم گذاشتن اين تبليغ بي ثمر خواهد گذاشت.
در واقع پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله از مخالفت كفار نگراني ندارند، بلكه از به ظاهر مسلماناني نگران هستند كه بخاطر منافع شخصي اين حكم را نمي پذيرند. ولي خداوند متعال به رسول گراميش اطمينان مي دهد كه تلاش هاي اين كافران مسلمان نما بجايي نخواهد رسيد و در تبليغ آنچه بر تو نازل شده موفق خواهي شد.
دانشجو: آقاي دكتر بنده بسيار مايل هستم نظر احاديث را درباره اينكه اين آيه چه زماني در چه موردي نازل شده بدانم.
دكتر: آنچه در كتب برادران اهل تسنن و در مورد شان نزول صحيح اين آيه، آمده بسيار زيادست و بنده فقط چند مورد را از باب نمونه عرض مي نمايم:
1-در تفسير الدرّ المنثور جلال الدين سيوطي اينگونه آمده است:
ابن ابي حاتم و ابن مردويه و ابن عساكر از ابي سعيد خدري نقل كرده اند كه گفته است اين آيه "يا ايهاالرسول بلغ ما انزل اليك من ربك" برپيامبر اكرم ،روز عيدغديرخم ،درمورد علي بن ابيطالب نازل شده است4.
و نيز ابن مردويه از ابن مسعود نقل مي كند كه گفته است: ما در زمان رسول الله(صلي الله عليه و آله) آيه را اينگونه مي خوانديم: «يا ايهاالرسول بلغ ما انزل اليك من ربك ان عليا مولي المومنين و ان لم تفعل فما بلغت رسالته» يعني اي پيامبرآنچه از جانب پروردگارت نازل شده، كه علي (عليه السلام) سرپرست مومنين است،را به مردم تبليغ كن ، كه اگر (ولايت علي) را تبليغ نكني (هيچ) رسالت الهي را انجام نداده اي5.
2- حاكم حسكاني در شواهد التنزيل از پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله نقل مي كند كه حضرت فرمودند: (در شب معراج) كه مرا به آسمان بردند ندايي از تحت عرش شنيدم كه «بدرستيكه علي پرچم هدايت و دوست كسي است كه به من ايمان آورد»
اي محمد اين را (به مردم) تبليغ كن پس هنگامي كه حضرت از آسمان ها فرود آمدند آن را مخفي نمودند تا اينكه آيه نازل شد «يا ايهاالرسول بلغ ما انزل اليك من ربك في علي بن ابيطالب و ان لم تفعل فما بلغت رسالته» يعني اي پيامبر آنچه كه درباره علي ابن ابيطالب بر تو نازل شده بر مردم تبليغ نما كه اگر آن را نرساني رسالت الهي را (هيچ) انجام نداده اي6.
و نيز از ابن عساكر و واحدي نقل مي كند كه در كتب خود آورده اند آيه 67 مائده روز عيد غدير درباره علي نازل شد7.
دانشجو: ما نيز قبول داريم كه علي رضي الله عنه، پرچم هدايت است.
دكتر: اولاً شما كهً اين را قبول داريد،هدايت را بايد فقط از ايشان بگيريد نه از كساني كه خود محتاج هدايتند .
ثانياً احاديث مطالب بسيار بيشتري راذيل اين آيه، اعلام مي كنند. مثلاً همين حاكم حسكاني از ابن عباس درباره‌آيه «ياايهالرسول بلغ ...» نقل مي كند:
آيه درباره علي نازل شده و به رسول الله امر كرده كه علي را تبليغ كند ،پس رسول خدا دست علي را گرفته و فرمود: هر كس من مولا و سرپرست او هستم، علي مولا و سرپرست اوست. خدايا هر كه او را دوست مي دارد، دوست بدار و با آنكه با او دشمني مي كند، دشمن باش8.
و نيز در حديث مفصلي از امام باقر نقل مي كند كه خداوند، همانطور كه نماز و روزه و زكات و حج را در قرآن كريم به مردم دستور داده و به پيامبر فرمود كه كيفيت اين اعمال را به مردم‌آموزش بده، وقتي آيه "انما وليكم الله و رسوله و الذين امنوا الذين يقيمون الصلوه و يوتون الزكوه و هم راكعون "9 نازل شد
خداوند به پيامبر فرمود كه همانطور كه نماز و زكات و روزه و حج را به مردم ياددادي ، در مورد اينكه ولي آنها كيست، بايشان آگاهي بده. پس پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله دست علي را گرفته و او را بلند نمود تا سپيدي زيربغلش معلوم شد. سپس فرمود اي مردم، آيا من از شما بخودتان سزاوارتر نيستم؟ عرض كردند بلي يا رسول الله، فرمود پس هر كسي كه من مولا و سرپرست او هستم علي مولا و سرپرست اوست. خدايا دوست بدار هر كه او را دوست مي دارد و دشمن بدار كه هر كه با او دشمني مي كند و آنكه او را ياري مي كند، ياري فرما و‌آنكه او را رها مي كند، رهايش فرما10.
دانشجو: با اين احاديثي كه شما فرموديد جاي ترديدي باقي نمي ماند كه آيه 67 سوره مائده در اعلان ولايت علي بن ابيطالب آمده است. آقاي دكتر برخورد مردم در روز غدير چگونه بود؟
دكتر: همانطور كه خداوند وعده فرموده بود ،همه مردم بخدمت اميرالمومنين عليه السلام رسيده به ايشان تبريك گفته و بيعت كردند. فقط يك نفر ابراز مخالفت رسمي كرد و او حارث بن نعمان فهري بود كه در مدينه خدمت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله رسيده عرض كرد: اي محمد تو ما را به كلمه شهادت دلالت نمودي، از تو قبول كرديم، به نماز و خمس و زكات وروزه و حج و جهاد ترغيب نمودي ،فرمان تو برديم. با اين همه راضي نشدي و دست پسر عم خود را گرفتي و مي گويي بعد از من امير شماست باو اقتدا كنيد وتابع او شويد؟آيا اين كار به مجرد راي تو بود،يا به امر خدا كرده اي؟حضرت فرمود: بخدايي كه جز او معبودي نيست قسم، اين كار از جانب خدا بوده است. پس او برخواست و در حالي كه مي رفت گفت: «خدايا اگر آنچه محمد مي گويد حق است سنگي از آسمان بر ما بباران يا عذابي دردناك بر ما فرو فرست» پس خداوند سنگي برسراو نازل كرد كه او را در جا كشت11.
دانشجو: وبدين ترتيب خداوند ثابت فرمود كه خود دستوردهنده اين جريان بوده است .ماجراي بسيار جالبي بود .نظر ساير كتب اهل تسنن در باره غدير چيست؟
دكتر: بررسي ساير كتب،مجال بيشتري مي طلبدكه در گفتگوي آينده ،انشاالله به آن خواهيم پرداخت.
دانشجو:اتفاقا يكي از دوستان بنده در اين رابطه مطالعاتي انجام داده كه اگر اجازه دهيد در بحث
بعدي شركت كند .
دكتر: مانعي ندارد. در خدمتتان هستم .
دانشجو :از اين كه وقت شريفتان را به بنده داديد ،متشكرم .تا گفتگوي بعدي خدا نگهدار .
دكتر: در پناه خداوند متعال باشيد.
پي نوشت ها :
1- تفسير الميزان ج 6 صفحات 72-60 ذيل آيه 67 مائده.
2- در واقع اين شرط، شرط واقعي نيست و ساحت مقدس پيامبر اكرم منزه است از‌آنكه از دستور خداوند تخطي بفرمايد. بلكه براي بيان اهميت تبليغ اين حكم است، كه تبليغش معادل تبليغ تمام دين است.
3- از اينكه خد اوند نوع تلاش هاي مخالفين را مشخص نفرموده برداشت مي شود كه شامل همه گونه تلاش منفي بر عليه جان ياشخصيت پيامبر اكرم يا تخريب دين، مي شود.
4- الدر المنثور في التفسير الماثور ج 2 ص 298.
5- همان مدرك .
6- شواهد التنزيل لقواعد التفضيل ج 1 ص9 24
7- ابن عساكر، تاريخ دمشق ج 2- ص 85 ط 2 حديث 588.
و واحدي در كتاب اسباب النزول ص 150 ط 1.
8- شواهد التنزيل ج 1 ص 251
9- 55 مائده ،يعني بدرستيكه ولي شما ، خدا، پيامبرش و مومنيني هستند كه نماز را بپا داشته و در حال ركوع، زكات مي دهند.
10- شواهد التنزيل ج 1 ص 253.
11- ثعلبي در تفسير الكشف و البيان ج 10 ص 35.
منبع : راسخون
