آشنایی با مراحل طراحی الگوی آموزشی مبتنی بر الگوی اطمینان بخش

اشاره
ارائه ی نمونه ای عینی می تواند معلمان را در درک عمیق تر الگوی مذکور یاری رساند، در این مقاله ضمن مروری بسیار کلی بر الگوی اشور، یک درس را با استفاده از این الگو طراحی خواهیم کرد.


سر آغاز
معلمان برای بهبود کار خود فعالیت های متنوعی انجام می دهند. برای مثال، بسیاری از آنان می کوشند با مطالعه ی منابع علمی، دانش و معلومات خود را افزایش دهند یا دانسته های خود را روزآمد سازند. افزون بر این، بسیاری می کوشند تا توانایی های خود را در زمینه ی آموزش و تدریس ارتقا دهند. آشنایی با انواع الگوهای طراحی آموزشی
و بهره گیری از آن ها در فرایند آموزش و تدریس، می تواند معلمان را به عناصری مؤثر در نظام آموزشی تبدیل کند. الگو اشور یکی از الگوهایی است که معلمان را قادر می سازد فعالیت های آموزشیخود را به گونه ای مؤثر طرح ریزی کنند.


طراحی یک درس با استفاده از الگوی اشور
به منظور آشنایی هر چه عمیق تر معلمان با الگوی اشور و نحوه ی به کارگیری آن در تدریس، برای نمونه درس «در چه مواردی با یکدیگر مشورت می کنیم و چرا؟» از کتاب «تعلیمات اجتماعی» پایه ی اول راهنمایی تحصیلی انتخاب شده است. همان طور که ملاحظه خواهید کرد، درس مذکور بر اساس مراحل الگوی اشور طراحی می شود.


گام اول:
تحلیل ویژگی های یادگیرنده

در کلاس من 40 دانش آموز پسر حضور دارند که در سال اول راهنمایی تحصیل می کنند. موضوع درس جدید «مشورت کردن» است. با بررسی کتاب های سال گذشته دریافتیم که دانش آموزان این کلاس، سال گذشته «پنجم ابتدایی» در درس تعلیمات مدنی، درباره ی شورا مطالبی آموخته اند. بنابراین کلیاتی از مطلب
آموزشی مورد نظر فرا گرفته اند. دانش آموزان کلاس 12 تا 14 ساله هستند و طبق نظریه ی رشد شناختی پیاژه، در مرحله ی عملیات صوری قرار دارند. در این دوره، نوجوانان از وجود احتمالات متعدد آگاه می شوند، خود را در مقابل طیفی از انتخاب های متنوع می بینند و این امر باعث سرگردانی آن ها در تصمیم گیری می شود. آن ها ممکن است در انتخاب رشته ی تحصیلی، شغل و به طور کلی تنظیم و تدارک برنامه ی آینده ی زندگی، دستخوش دوگانگی شدیدی شوند. بنابراین محتوای درس جدید می تواند در حل این دوگانگی ها به آن ها کمک کند.
نحوه ی استقرار دانش آموزان در کلاس درس بدین گونه است که در چهار ردیف دارای پنج صندلی دو نفره نشسته اند. نشستن دانش آموزان در کنار همدیگر، با توجه به موضوع درس، می تواند امتیاز به شمار آید. در انتهای جلسه ی قبل، از دانش آموزان سؤالی پرسیدم، نظر آن ها را در مورد مشورت جویا شدم و پیش زمینه ای برای جلسه ی بعد ایجاد کردم. دریافتم که تعدادی از دانش آموزان در برخی موارد با والدین خود مشورت می کنند و از سوی دیگر، از طرف والدین نیز مورد مشورت قرار می گیرند، ولی به صورت علمی با مفهوم مشورت آشنا نیستند. هم چنین، دانش آموزان نسبت به این موضوع از خود علاقه نشان دادند. همه ی دانش آموزان این کلاس از توانایی های جسمانی و ذهنی لازم برخوردارند. با شناختی که از دانش آموزان دارم، در سطح فرهنگی یکسانی قرار دارند و تنوع فرهنگی زیادی در آن ها مشاهده نمی شود.


گام دوم:

تعیین هدف های آموزشی
هدف کلی: آشنایی دانش آموزان با مفهوم مشورت، ضرورت و فواید به کارگیری آن در زندگی روزمره و ایجاد نگرش مثبت نسبت به آن. هدف های عینی: از دانش آموز انتظار می رود بتواند:

• مفهوم مشورت را با ذکر یک مثال بیان کند.
• چهار مورد از ویژگی های مشاور خوب را نام ببرد.
• فواید مشورت با دیگران را شرح دهد.
• ضرورت مشورت را با ذکر مثال توضیح دهد.
• نسبت به مشورت کردن با دیگران، از خود علاقه و رغبت نشان دهد.
• به منظور انجام فعالیت های خود، از دیگران مشورت بجوید.

گام سوم:
انتخاب رسانه ها، مواد و روش ها

برای آموزش این درس می توانم از رسانه های متعددی استفاده کنم. برای مثال می توانم از فیلم آموزشی، برای جلب نظر و دادن اطلاعات لازم به دانش آموزان کمک بگیرم. کتاب درسی نیز رسانه ای مفید و با صرفه است. از چارت نیز برای معرفی ویژگی های افراد مشاور استفاده خواهم کرد. تجربه های دانش آموزان نیز برای تفهیم مطالب مفید خواهد بود. در کنار این منبع، نمایش نیز موقعیت خوبی برای تفکر و عینی کردن مطالب درسی ایجاد خواهد کرد. روش تدریس پیشنهادی این جلسه، ایفای نقش به همراه بحث گروهی است. بدین منظور، باید از قبل با تعدادی از شاگردان هماهنگ و آن ها را برای اجرای نمایش آماده کنم. محتوای نمایش نامه یکی از مشکلات روزمره ی خود دانش آموزان است. عنوان این نمایش «چگونه یک تحقیق خوب ارائه دهیم؟»، امکان عینی تر کردن مطلب آموزشی را فراهم می آورد. به علاوه، از یک فیلم آموزشی 10 دقیقه ای برای جلب توجه دانش آموزان استفاده می کنم.

گام چهارم:
به کارگیری رسانه ها

قبل از شروع کلاس، دستگاه پخش فیلم را در کلاس درس آماده و شرایط را کاملاً بررسی می کنم تا از صحت دستگاه پخش فیلم اطمینان حاصل کنم. در ابتدای جلسه، پس از فعالیت های مقدماتی (مثل حضور و غیاب، و احوال پرسی) توضیحات مختصری در مورد موضوع جلسه (مشورت کردن) ارائه می دهم. سپس فیلم آموزشی را نمایش می دهم. آن گاه نظرات شاگردان را در مورد این فیلم می پرسم. سعی می کنم ابتدا از دانش آموزانی که داوطلب هستند استفاده کنم و به تدریج از دیگران نیز نظر بخواهم. در ادامه، گروه نمایش نقش های خود را ایفا می کنند. نمایش مورد نظر به این شکل اجرا می شود که دو گروه از دانش آموزان، دو موقعیت متضاد را اجرا می کنند: موقعیت اول، فردی را نشان می دهد که با دیگران مشورت می کند و به نتیجه ای مطلوب می رسد.
موقعیت دوم نیز فردی را به تصویر می کشد که بدون بهره گیری از مشورت، فعالیت های را انجام می دهد و نتیجه ی چندان خوبی عایدش نمی شود. آن گاه بین دانش آموزان بحث گروهی شکل می گیرد. سعی می کنم بیشتر هدایت کننده ی بحث باشم تا دانش آموزان خود به نتیجه برسند و در این مسیر آن ها را راهنمایی می کنم. هم چنین، با استفاده از چارت
آموزشی که در اختیار دارم، ویژگی های مشاور خوب را به آن ها نشان می دهم و از دانش آموزان می خواهم، تجربیات خود را در مورد مشورت، برای دیگران بازگو کنند.


گام پنجم:
مشارکت یادگیرندگان
در طول آموزش سعی می کنم از توانمندی های دانش آموزانم استفاده کنم. بخشی از فعالیت های شاگردان به اجرای نمایش معطوف می شود که می تواند فرصت بسیار خوبی را هم برای خودشان و هم برای دوستانشان ایجاد کند. در ضمن می توانم از چند دانش آموز بخواهم که با همکاری و مشارکت یکدیگر، چارتی را تهیه کنند. در ضمن، حین اجرای بحث گروهی و نظر خواهی از دانش آموزان، مشارکت بیشتر و بهتر آن ها می تواند تدریس را غنی تر سازد. سعی خواهم کرد تا جایی که امکان دارد، از تجربیات آن ها استفاده کنم تا احساس مشارکت بیشتری داشته باشند. در ضمن می توانم از دانش آموزان بخواهم، پس از دیدن نمایش، به صورت گروه های هشت نفره با یکدیگر تبادل نظر کنند. البته من بر آن ها نظارت خواهم کرد. در این صورت، هر یک از گروه ها نظرات جمع بندی شده ی خود را برای دیگران بازگو می کنند. تصمیم دارم ضمن بحث گروهی، دانش آموزانی را که به دلایل چون کم رویی، مشارکت کمتری دارند، بیشتر در بحث ها شرکت دهم.


گام ششم:
ارزشیابی و تجدید نظر
می دانم که هنگام ارزشیابی، باید به همه ی ابعاد تدریسم توجه کنم. برای مثال، باید روش تدریس، رسانه های آموزشی، هدف های آموزشی، میزان مشارکت فراگیرندگان و... را ارزشیابی کنم. میزان یادگیری شاگردان نیز بخشی از فرایند ارزشیابی خواهد بود. برای اطلاع از میزان آموخته های شاگردانم، سؤالاتی را طرح می کنم و با استفاده از فهرست اسامی دانش آموزان، از آن ها می خواهم به سؤالات مطرح شده پاسخ گویند. سؤالاتی چون:

• مشورت یعنی چه؟ با ذکر یک مثال مشورت را توضیح دهید.
• به نظر شما مشورت کردن با دیگران چه فوایدی دارد؟
• چهار مورد از ویژگی های مشاور خوب را نام ببرید.
• اگر بخواهید با کسی مشورت کنید، به نظر شما باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟ چهار مورد را بیان کنید.
هم چنین برای ارزشیابی از اثر بخشی آموزش و تدریس خود، موارد زیر را بررسی می کنم:
• آیا تحلیل درستی از ویژگی های دانش آموزان داشتم؟
• آیا هدف های درس را متناسب با ویژگی های دانش آموزان تعیین کردم؟
• چه قدر به هدف های مورد نظر دست یافته ام؟
• آیا روش های ایفای نقش و بحث توانست در فهم مطالب به شاگردانم کمک کند؟
• آیا اگر از روش تدریس دیگری استفاده می کردم، اثر بخش تر نبود؟
• آیا رسانه هایی که به کار گرفتم (فیلم، چارت، کتاب و نمایش) مثمر ثمر بود؟
• آیا دانش آموزان توانستند به خوبی در تدریس کلاسی مشارکت کنند؟
• آیا توانستم همه ی شاگردان را درگیر بحث کنم؟
• آیا دانش آموزان نسبت به موضوع جدید علاقه و رغبت نشان دادند؟
• و...

سؤالات مذکور به همراه بررسی های دیگری که می تواند عناصر متعدد آموزشی را بررسی کند، می تواند اطلاعات مفیدی را در اختیارم قرار دهد تا تدریس خود را غنی سازم.

جمع بندی و نتیجه گیری
البته این طرح درس تنها نمونه ای از یک موقعیت طراحی آموزشی بر اساس الگوی اشور است. بسیاری از موضوعاتی را که معلمان تدریس می کنند، دربردارنده ی اطلاعات و مهارت های بسیار مهمی برای دانش آموزان است که نه تنها می تواند در زندگی فعلی آنان مورد استفاده قرار گیرد، بلکه زمینه و بستری است برای زندگی اندشمندانه ی آنان که در صورت فقدان چنین دانش ها و مهارت هایی، ممکن است نتوانند در موقعیت های حساس و مسئله دار زندگی، موفقیت تجربه کنند. بنابراین لازم است معلمان در تدریس خود به گونه ای عمل کنند که علاوه بر کسب اطلاعات، دانش آموزان بتوانند مهارت های اساسی از قبیل تفکر، تصمیم گیری، استدلال، مشارکت و... را نیز بیاموزند. بی شک، پرورش دانش آموزان توانمند، مستلزم طراحی متفکرانه و علمی است. الگوی اشور می تواند این موقعیت را برای معلمان ایجاد کند.



منبع:
www.eata.blogfa.com/post-159.aspx