عتماد به نفس و تثبیت شخصیت؛درمان کمرویی کودک

ا

کمرویی یک اختلال رفتاری است که از کودکی آغاز می شود و در احساس فرد از خود و محیط اطراف تأثیر منفی ایجاد می کند. کمرویی، یک صفت فردی است که به خاطر ترس، احتیاط کاری و نداشتن اطمینان حاصل می شود. فرد کمرو هوشیارانه از مواجهه با افراد یا چیزهای مشخص یا انجام کاری همراه آنان بیزار است و در گفتار یا کردار خود ملاحظه کار، از ابراز وجود بیزار و به طور محسوسی ترسو است. ممکن است فرد کمرو کناره گیر، بی اعتماد و مشکوک باشد. فرهنگ لغت، کمرویی را به عنوان ناراحت بودن در حضوردیگران تعریف می کند و به طور کلی شرایط پیچیده ای است که آثار مختلفی از ناراحتی مختصر تا ترس بی مورد از مردم و روان رنجوری حاد بر جای می گذارد. دکتر «محبوبه مفتاحی» روان شناس تربیتی در این باره به سؤالات ما پاسخ می دهد:
● علل کمرویی در کودکان چیست؟
کمرویی علل مختلفی دارد، بعضی از آن ها از این قرار است:

▪ وجود فرد کمرو در خانواده مثل پدریا مادر کمرو و الگوگیری کودک از او

▪ تحقیر کودک در خانه و مدرسه
▪ برچسب کمرویی بر کودک زدن و تلقین کمرویی به او
▪ مقایسه کودک با دیگران
▪ داشتن توقع بیش از حد از کودک
▪ تجارب منفی کودک در موقعیت های مختلف
▪ نقل مکان های مکرر خانواده
▪ ترتیب توالد
▪ طلاق یا مرگ یکی از والدین
▪ آرمان گرایی والدین و یا جامعه
● راه های پیشگیری ازکمرویی در کودکان را بیان کنید؟
بیشتر اوقات خجالت هنگامی در طفل ایجاد می شود که او در زندگی خانوادگی خود تکیه گاه مطمئنی نمی یابد تا با اطمینان و اعتماد به آن، شخصیت خویش را ثبات بخشد. همین کمبود باعث می شود که کودک شما از تجربه کردن وقایع تازه و عجیب برحذر باشد. ممکن است شما اظهار کنید که «من چند فرزند دارم، اما چرا فقط این یکی کمرو شده است؟» توجه داشته باشید حتی در یک خانواده که نحوه تعلیم وتربیت درآن یکسان است همه افراد بهره یکسانی از آن نخواهند برد پس اگر متوجه کمرویی فرزند خود شدید، به هیچ وجه او را با فرزندان دیگر مقایسه نکنید. هم چنین نباید رفتار و کردار او را تایید کنید به طور مثال بگویید: «آفرین چه دختر ساکتی»! و یا «او بچه بسیار خوبی است، همیشه گذشت می کند». بدانید که کودک شما مثل شاخه نورس وتری، دردستان قدرتمند شماست. پس با فرزند خود در کمال دقت و ظرافت رفتار کنید زیرا کمرویی و یا برعکس اعتماد به نفس او، در خانواده شکل می گیرد.
● از کودک توقع انجام چه کارهایی را باید داشته باشیم؟
سعی کنید انجام کارهایی را از کودک درخواست کنید که می دانید از عهده آن ها بر می آید به طور مثال اگر در دوره ترس های کودکانه است از او نخواهید که در استخری از آب بپرد و یا به زیرزمین تاریک برود و در جمع نیز او را به تدریج با افراد ناآشنا، رو به رو و آشنا کنید و انتظار نداشته باشید که به سرعت با همه ارتباط برقرار کند.
● آیا والدینی که زیاده از حد نگران فرزند خود هستند باعث بروز کمرویی در او می شوند؟
اگر ترس و نگرانی شمادر مورد فرزندتان زیاد از حد باشد، ناخودآگاه این ترس را به کودکتان نیز منتقل می کنید و اگر این روش را ادامه دهید، امکان عمل و ابتکار را از او می گیرید. سعی کنید همه چیز را از قبل برایش آماده نسازید بلکه به او کمک کنید تا بتواند در برابر موقعیت هایی که احتمال خطر در آن می رود عکس العمل مناسبی نشان دهد. در ضمن سن و سال او را از یاد نبرید و او را به انجام کارهای ساده تشویق کنید که از هر عامل دیگری در تصحیح رفتارش مناسب تر است. به کارهای کودک خود بها بدهید و بدانید که او در حد توان خود توانسته کارهایی هر چند کوچک را انجام دهد. نکته مهم آن است که او به خود و به نیروی خود اطمینان پیدا کند و نتایج کارهای خویش را بسنجد. تجربه اندوزی فعلی اوست که اساس رشدش را در آینده فراهم می کند. ازگفتن جملات هشدار دهنده مثل «مواظب باش» و یا «حواست را جمع کن» خودداری کنید و به جای این القائات منفی، محیط او را از عوامل خطرزا تخلیه کنید.
● آیا تولد نوزاد جدید هم در کمرویی اثرگذار است؟
تولد نوزاد جدید همواره با واکنش های خاصی از جانب کودک بزرگ تر همراه بوده است. تنهاراه درمان در این موقعیت عبارت است از سهیم کردن او در مراقبت از نوزاد و بدترین روش آن است که مانع از دست زدن او به نوزاد بشویم. به خصوص در روزهای اول تولد در مقابل کودک ارشد به ناز و نوازش بیش از حد نوزاد نپردازیم و این کار را در غیاب کودک بزرگ تر انجام دهیم.
● ترس کودک از مدرسه تا چه حد در کمرویی او مؤثر است؟
ورود به مدرسه را دروازه داخل شدن به اجتماع فرزندتان بدانید و هر ترس و تردیدی را از دل دور کنید. کودک را با تنبیه های احتمالی در مدرسه نگران نکنید و توجه داشته باشید که کودک در صورتی این گام های نخستین را با موفقیت برخواهد داشت که والدین با عقل و تدبیر، او را آماده این کار ساخته باشند. سعی کنید او را به حال خود واگذارید تا تجارب تلخ و شیرین این ایام را خود تجربه کند و بیش از حد نگران او نباشید.
● چگونه می توان به کودک در شناخت خودش و محیط اطرافش کمک کرد؟
باید به کودکان در کشف هر چیز جذب کننده ای که در وجودشان هست کمک کنید و از امروز به تعریف کردن از فرزند خودتان به خاطر تمام چیزهای جذب کننده ای که در اعمال و وجود او می یابید، بپردازید و در ضمن عرصه برخوردهای کودک را با محیط خارج گسترش دهید و شرایطی به وجود آورید که کودکان نحوه استفاده از معلومات کودکان دیگر را، به عنوان یک منبع فرا بگیرند، از یکدیگر کمک بخواهند و به یکدیگر کمک کنند. علاوه بر آن بازی ها و اسباب بازی هایی که به ۲ بازیکن یا بیشتر نیاز دارند باید برای تقویت بازی اشتراکی در دسترس باشد.
● پرورش کودک غیر مستقل و وابسته چه مضراتی دارد؟
اگر فرزندان یا شاگردان خود را به این دلیل که بهتر می توانید آنان را تحت کنترل یا سازماندهی در آورید، تشویق به وابستگی می کنید باید بدانید که وابستگی مانند شکلات کشی است، هرچند مزه آن خوب است اما همیشه در آخرکار، به دندان شما می چسبد و مشکل آفرین می شود.پس حس قبول مسئولیت را در کودکان خود تقویت کنید و به کودکان یاد بدهیدکه مسئول کارهای خودشان باشند. کودکان را تشویق کنید که در مقابل دیگران نیز مسئول باشند، البته نه فقط در کمک کردن به افراد سالمند برای عبور از خیابان بلکه در کمک کردن به خواهران و برادران در انجام کارهای خانه، کمک به شما در زمان ناراحتی یا کمک به هم کلاسی هایی که نیازمند یاری هستند.
● آیا می توان گفت کودکانی که از شکست می ترسند، کمروتر هستند؟
بله و به همین دلیل باید بروز برخی اشتباهات را مجاز بدانید و بگذارید کودک با صرف وقت کافی متکی به نفس تر شود. کودکان کمرو به دلیل اضطراب ناشی از شکست در کار یا انجام نادرست عملی از انجام هر کاری می ترسند. به کودکان بیاموزید به استقبال مخاطرات حساب شده بروند و شکست خود را قبول کنند.
● کمرویی در تک فرزندها و کودکانی که فرصت زیادی برای ارتباط با دیگران ندارند، چگونه باید کنترل شود؟
باید ترتیبی بدهید که کودکان به هنگام تنهایی باخودشان راحت باشند. تنهایی، زمانی که به عنوان ابزاری برای برقراری ارتباط با خود و افزایش خلاقیت انتخاب می شود، می تواند تجربه ای مثبت باشد. این به آن معناست که باید مکان هایی اختصاصی و اوقاتی فردی در اختیار کودک شما حتی اگر تک فرزند نیست، قرار داده شود و هم چنین به آن معناست که زندگی کودک را نباید با فعالیت های گروهی برنامه ریزی شده پر کنیم. بنابر موقعیت می توان کودکان را به انجام فعالیت های انفرادی مانند خرید کردن یا رفتن به موزه و سینما با کودکان بزرگ تر تشویق کرد تا از میزان وابستگی آن ها به والدین و ترس از حاضر شدن در جمع کاسته شود.
● چه توصیه ای برای والدین کودکان کمرو دارید؟
سعی کنید فرزندان خود - به خصوص فرزندان کمرو - را قدری بیشتر نوازش کنید. تماس جسمانی باعث می شود که کودک احساس طرد شدن نکند. این کار احساس رضایت را در او ایجاد می کند و واقعیت وجودی او را مورد تأیید قرار می دهد. البته والدین باید بدانند که دستورالعمل هایی که ذکر شد بسیار ساده و عملی است با این حال اگر باز هم احساس کردید که فرزند کمرویی دارید، هرگز مایوس نشوید و خود را نبازید، بهترین کار این است که کار را به کاردان بسپارید و از کارشناسان متخصص کمک بخواهید. در ضمن سعی کنید که رفتارتان کاملا طبیعی باشد در این صورت کودکان هم آرامش خاطر پیدا می کنند و روند درمان به سرعت پیش خواهد رفت.