احزاب و تشکیلات سیاسی در ایران

مقدّمه
بـراى شـنـاخـت و تـحـليـل پديده هاى سياسى ، آشنايى با احزاب و تشكيلات سياسى ، از اهميّت ويژه اى برخوردار است . بـعـلاوه ، ايـن آشـنـايـى تـا حدّ زيادى مانع از كجرويهاى سياسى شده و به اعضاى نيروهاى مسلّح كمك مى كند تا در دام احزاب نيفتند.
ايـن سـلسـله درسـهـا بـه ارزيـابـى مـهمترين احزاب و تشكيلات سياسى سده اخير ايران كه در صـحـنـه سـيـاسى كشور فعّال بوده اند، مى پردازد. براى اين كار، ابتدا مبانى احزاب و زمينه هـاى فـكـرى و اجـتـماعى پيدايش آنها بررسى مى شود. سپس به بررسى جناحهاى سياسى در نـهـضـت مـشـروطـه به عنوان سر سلسله پيدايش احزاب در ايران پرداخته ، نقش آنها در تاريخ ايران ، به طور كلى تبيين خواهد شد. در درسهاى بعدى به مطالعه احزاب كمونيست ، ملى گرا، تـجـزيـه طلب ، التقاطى ، انحرافى و اسلامى خواهيم پرداخت و سرانجام طى دو درس آخر به بـررسـى دو نـكـتـه خـواهـيـم پـرداخـت : نـخـسـت شـيـوه بـرخـورد انقلاب اسلامى با احزاب ، دوّم عـلل مـوفـقـيـّت احـزاب در ايـران كـه در واقـع ايـن دو نـتـيـجـه مـبـاحـث را تشكيل مى دهند.
مـنـاسـب اسـت در مورد منابع مورد استفاده توضيح داده شود كه استفاده از اين منابع ، هرگز به مـعـنـاى صـحت مطالب و مندرجات آنها نيست ؛ بلكه لزوم ارائه اسناد و مدارك در مباحث تاريخى و سـيـاسـى ، مـا را بـه استفاده از آنها را داشته است . از اين رو، منابع مورد استفاده در پاورقيها، فقط نقش مؤ يّد در حدّ همان مطالب مورد استفاده را دارند.
معاونت تدوين متون آموزشى
مركز تحقيقات اسلامى
------- # اختصارات #-------
1 ـ سچخفا: سازمان چريكهاى [به اصطلاح ] فدايى خلق ايران !
2 ـ سمخا: سازمان منافقين خلق ايران
3 ـ انجمن : انجمن حجّتيه
4 ـ چه زمانى ؟ دوران تولد، رشد و مرگ يك حزب
5 ـ چه كسانى ؟ بنيانگذاران ، رهبران ، اعضا و انشعابها
6 ـ چگونه ؟ ويژگيهاى سازمانى و نحوه عملكرد
7 ـ چرا؟ علل عملكرد يك حزب يا تشكّل سياسى
احزاب افكار وارداتى بيگانگان شرقى تحت پوشش دوره هاى وا
و علماى اسلام برخوردارنباشند.اصليترين فراوانى برخورداربودند؟سالار
ازطريق اندازه گيرى
بررسى مبانى احزاب و تشكيلات سياسى
(متوجه باشيد ملت را گروه گروه نكنيد. اين مملكت با وحدت كلمه پيش مى رود، متفرقشان نكنيد. ايـن آيـه قـرآن را بپذيريد كه مى گويد همه به ريسمان خدا و اسلام چنگ بزنيد و از يكديگر مـتـفـرق نـشـويـد.نـگـويـيـد آن حـساب جبهه فلان و اين حساب نهضت فلان است . همه با هم دوست بـاشـيد. گروه سازى و جبهه سازى ، دشمنى درست كردن است ... ايجاد گروههاى مختلف براى ملّت سمّ قاتل است ....⁽(امام خمينى ، تيرماه 1358)
تعريف حزب
يـك تـعـريـف از حـزب ايـن اسـت كـه : حـزب بـه گروهى از مردم گفته مى شود كه داراى منافع مـشـتـركـى بـه لحـاظ اقـتـصادى ، اجتماعى ، و سياسى هستند، گاهى در چارچوب قوانين كشور و گـاهـى از راهـهـاى غـير قانونى ، با برخوردارى از يك سازمان و برنامه منسجم براى رسيدن به قدرت تلاش مى كنند.
عـلاوه بر احزاب سياسى ، گروهها و انجمنهاى سياسى متعددى در جامعه فعاليت مى كنند كه در ايـن دوره آمـوزشـى نـام (تـشـكـيـلات سـيـاسى ) به آنها داده شده است . اين مفهوم به معناى هر تشكّل سياسى (و احياناً غير سياسى ) است كه به طور آشكار يا مخفى ، از راه قانونى يا غير قانونى فعاليت كرده و بعضاً در صدد كسب قدرت هم نبوده اند.
....