رانندگی درایران...جنایت علیه بشریت یا لذت رانندگی؟

تعداد کشته‌های حوادث رانندگی آنقدر در رسانه‌ها تکرار شده و رنگ عادت به خود گرفته که دیگر آمار 17 هزار مرگ و میر در 10ماهه اول سال 90آنقدرها هم برایمان تکان دهنده نیست. این درحالی است که در جنگ بوسنی و هرزگوین که از آن به عنوان جنایت علیه بشریت نام برده می‌شود 11 هزار نفر کشته شدند.

کارشناسان حوزه ترافیک و حمل و نقل معتقدند که آمار بالای مرگ و میر ناشی از حوادث رانندگی در کشور تنها از نبود فرهنگ درست رانندگی ناشی نمی شود بلکه بخشی از آن نیز به ناایمن بودن راهها و عدم نظارت درست بر حمل و نقل کشور بازمی گردد.

دکتر ساسان افلاکی استادیار دانشکده فنی دانشگاه تهران و عضو مرکز تحقیقات راه و حمل و نقل دانشکده فنی دانشگاه تهران در این زمینه می گوید: متاسفانه در زمان ساخت جاده ها در ایران به موضوع ایمنی زیاد توجه نمی شود و مباحث اقتصادی در اولویت قرار دارد. موضوعاتی مانند اختلاف سطح جاده ها با شانه راهها، شیب نامناسب شیروانی‌ها، خرابیهای سطحی روسازی، تابلوها و علائم ایمنی موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد تا ایمنی راهها تامین شود اما این موارد در جاده های ما در شرایط استاندارد و به روز نیست و به آن کمتر توجه می شود.

وی با اشاره به لزوم اطلاع رسانی به موقع به راننده در زمان رسیدن به نقاط حادثه خیز می افزاید: این هم یکی دیگر از مواردی است که در جاده های ما مورد بی توجهی قرار می گیرد و راننده در زمان رانندگی بدون هشدار و آمادگی قبلی وارد مقطعی از راه می‌ شود که باید عکس العمل سریع انجام دهد ولی به دلیل عدم آمادگی درصد خطا افزایش یافته و این امر باعث افزایش آمار تصادفات می شود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه اقدامات دستگاههای اجرایی در زمینه حوادث رانندگی همسو نیست، یادآور می شود: هر کدام از ارگان ها و سازمان های دخیل در حوزه حمل و نقل در محدوده عملیاتی خود کار می کنند و این فعالیت های ناهمسو باعث شده ما در برخی حوزه ها پیش بیفتیم و در برخی حوزه ها همچنان عقب باشیم.

افلاکی به افزایش استفاده کنندگان از ناوگان حمل و نقل شخصی و افزایش سریع تعداد خودروها و رانندگان جوان اشاره می کند و می گوید: با وجود این پیشرفتها بسترسازی فرهنگی مناسبی صورت نگرفته و پیشرفت زیادی نیز در حوزه سخت افزاری نداشتیم. به گونه ای که هنوز برخی راههای ما متعلق به 70 سال پیش است، در آن زمان حجم تقاضای تردد و سرعت خودروها اینقدر بالا نبود و جاده براساس نیاز زمان خود طراحی و ساخته شده است. یعنی در حال حاضر ما از جاده ای استفاده می کنیم که برای سرعت 50 تا 60 کیلومتر طراحی و ساخته شده ولی در آنها با سرعت 90 تا 100 کیلومتر رانندگی می کنیم، همین موضوع سبب بسیاری از مشکلات ایمنی است و برای حل این مسئله باید راهها مناسب سازی و نقاط حادثه خیز اصلاح هندسی شوند.

این تحلیلگر حوادث رانندگی با تاکید بر لزوم ایجاد پژوهشکده ای در زمینه حمل و نقل خاطرنشان می کند: باید پژوهشگاه جامعی برای تجمیع همه اطلاعات و آمار به وجود آید. بهتر است همه نهادهای تحقیقاتی و سازمانهای اجرایی ذیربط در سیاستگذاری و بدنه تحقیقاتی - اجرایی آن نقش داشته باشند تا بتواند فاصله بین تحقیقات آکادمیک با نیازها و شرایط کارهای اجرایی مرتبط با مسئله ایمنی حمل و نقل کم شود.

وی با اشاره به تلاش دانشگاه تهران در زمینه ایجاد چنین پژوهشگاهی می گوید: دانشکده های مختلف دانشگاه تهران در صدد راه اندازی پژوهشگاهی هستند تا از همه حوزه های پژوهشی و اجرایی نمایندگانی در آن حضور داشته باشند. کارهای داخل دانشگاه برای راه‌اندازی این پژوهشگاه نیز انجام شده و تقریبا 80 درصد کار به اتمام رسیده است.

دکتر غدیر مهدوی، سرپرست پژوهشکده بیمه مرکزی ایران نیز بر لزوم ایجاد پژوهشگاهی در زمینه حمل و نقل در کشور تاکید می کند و می گوید: هر ساله تعداد قابل ملاحظه ای از شهروندان ایرانی بر اثر تصادف اتومبیل جان خود را از دست می دهند و تعداد بیشتری دچار جرح و یا خسارتهای ناشی از آن می شوند. به بیانی روشنتر در سالهای گذشته سالانه در حدود 26 هزار نفر از هموطنان ایرانی جان خود را در تصادفات از دست داده اند و حدود 10 برابر این تعداد مجروح شده اند. طبق آمار، ایران در میان 190 کشور دنیا، از نظر عدم ایمنی از جهت تصادفات رانندگی رتبه 189 را به خود اختصاص داده است و تنها کشور سیرالئون بوده است که وضعیت نامناسبتری از ایران داشته است.

وی با بیان اینکه در نتیجه این تصادفات، زیانهای غیرقابل جبرانی بر اقتصاد کشور وارد می شود، می گوید: تعداد تلفات جاده ای کشور در سال با تلفات یک جنگ تمام عیار برابری می کند و بر اساس برآوردهای علمی پرفسور آیتی، رقم خسارتهای مستقیم و غیر مستقیم آن از 7 درصد تولید ناخالص ملی کشور افزونتر است. این در حالی است که می توان با تدوین و اجرای یک برنامه 4 تا 5ساله این تصادفات را به نصف و حتی یک سوم میزان فعلی رساند.

مهدوی با بیان اینکه این برنامه در کشورهایی همچون ژاپن، آلمان و کشورهای اتحادیه اروپا در سال های پیش اجرا شده، می گوید: با وجود اینکه در این کشورها نرم تلفات در تصادفات از میزان جهانی پایین تر بود اما باز هم آنها با اجرای یک برنامه مدون توانستند این میزان را به نصف کاهش دهند.

وی متوسط جهانی مرگ ومیر در اثر حوادث رانندگی را 14تا 15 نفر در هر 100هزار نفر ذکر می کند و یادآور می شود: این میزان در کشور ما 30 نفر در هر 100 هزار نفر یعنی تقریبا دو برابر میانگین جهانی است. در حالی که با تدوین و اجرای یک برنامه جامع می توان این میزان را به نصف کاهش داد.

مهدوی با اشاره به مولفه های برنامه کاهش حوادث رانندگی که در یک پژوهشگاه جامع حمل و نقل باید تدوین و اجرایی شود، می گوید: اولین مولفه افزایش کنترل پلیس و اصلاح نظام جریمه و موثر کردن جریمه هاست. یکی از راه های موثر کردن جریمه ها کوتاه کردن مدت زمان پرداخت جریمه است. ضمن اینکه حقوق و دستمزد پلیس باید افزایش یابد تا بهتر بتواند وظایف خود را به انجام برساند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، دیگر مولفه یک برنامه جامع را فرهنگ سازی ذکر می کند و می گوید: مدارس، مهدکودک ها، مساجد و رسانه ها همه باید در این زمینه فعالیت کنند تا قوانین راهنمایی و رانندگی کاملا نهادینه شود.

وی همچنین به نحوه ارائه گواهینامه و آموزشهای لازم در این زمینه اشاره می کند و معتقد است: در هنگام آزمون رانندگی در کشور ما به چابکی راننده بیش از هر چیز توجه می شود اما در کشورهایی که قوانین راهنمایی و رانندگی منظمتری دارند رعایت قوانین و نحوه رفتار راننده با رانندگان و عابران مورد توجه قرار دارد و آموزش های لازم در این زمینه ارائه می شود.

مهدوی استاندارد لازم در ایمنی خوردو را نیز دیگر مولفه یک برنامه جامع می داند و می افزاید: افزایش ایمنی خودروها با توجه به شرایط کشور و مسائل مالی باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد تا کمتر شاهد حوادث رانندگی باشیم.

وی اصلاح قواعد عبور و مرور در داخل و خارج شهرها را نیز مورد تاکید قرار می دهد و می گوید: بیمه نامه ها نیز باید در کشور ما اصلاح شوند. بیمه نامه ها باید درجه ریسک گریزی افراد را بالا ببرد و بر اساس کاراکتر راننده و سوابق او و همچنین خودرو تنظیم شود.

وی با اشاره به روند رو به کاهش حوادث جاده ای طی دهه گذشته در کشور، خواستار حرکت جدی تر در این زمینه می شود و می افزاید: هنوز وضعیت کشور ما در جهان در این زمینه، مناسب نیست و ایران یکی از غیر ایمن ترین کشور های جهان از جهت رانندگی و عبور و مرور است.

بر اساس آمار، اگر چه ضریب خسارت بیمه شخص ثالث از 130 درصد در سال 1380 به 92 درصد در سال 1389 کاهش یافته است، اما در سال 1389، در 531 هزار، 23 هزار و 200 فوتی و 312 هزار مجروح در شرکتهای بیمه ثبت شده است، که بطور نسبی یکی از بالاترین آمارهای جهانی در زمینه حوادث مربوط به وسایل نقلیه است.

سرپرست پژوهشکده بیمه ادامه می دهد: در سال 1389 از حدود59هزار میلیارد ریال حق بیمه عاید شده ،31هزار و 326 میلیارد ریال آن مربوط به اتومبیل (حدود 53 درصد) بوده و از 41هزار و 121 میلیارد ریال خسارت پرداختی25هزار و 6 میلیارد ریال آن نیز (حدود 60 درصد) مربوط به اتومبیل است.

وی با اشاره به اینکه حدود 60 درصد از ریسک صنعت بیمه مربوط به اتومبیل است، خاطرنشان می کند: به همین دلیل صنعت بیمه باید با جدیت برای کاهش این ریسک برنامه ریزی کنند. از این رو ما برای هر نوع همکاری در زمینه ایجاد پژوهشگاه جامعی در زمینه حمل و نقل برای کاهش حوادث رانندگی و در نتیجه بهبود ریسک صنعت بیمه آمادگی داریم.