کتاب تاریخ طبری-مروج الذهب-تاریخ یعقوبی و...
نویسنده ی این کتاب محمدُنام پدرش جریر و زادگاهش آمل مازندران(طبرستان قدیم)است. سراسر حیات وی آکنده از شگفتی است.او شیفته ی علم وحقیقت بوده وتمام عمرش را به آموختن گذرانده.خود وی در این باره میگوید:۷ساله بودم که قرآن را از بر کردم و۸سال داشتم که به نوشتن پرداختم.
طبری از شیوه ی حدیث و سفر برای نوشتن حدیث استفاده و در این راه حجاز وسرزمینهای شمال آفریقایی وشامات را درمی نوردد تا آنچه صادقین در گفتار در نقاط مختلف از پیامبر شنیده ان را مکتوب و در تاریخنامه ای مفصل گردآورد.که حاصلش حدود۲۰جلد تاریخ طبری امروزی می شود.
این تاریخ طولانی جزء گروه تاریخ عمومی میشود که از ابتدای خلقت تا زمان نویسنده آنرا در بر میگیرد.طبری همه ی شنیده های خود(از احادیث قوی وضعیف گرفته تا اسرائیلیت )و آنچه از راه تحقیق بدست آورده را در قالب این کتاب به ثبت رسانده است.
وی در ابتدااز آغاز خلقت وافسانه های بعد از آن سخن گفته وبه سرعت از آن گذشته تا به زمان صدر اسلام رسیده که در اینجا مفصل درباره ی پیامبر واتفاقات آن زمان توضیح داده است وسپس از آن اتفاقات زمان خلفای نخستین را تا عصر خود به طور مفصل آورده است.نخستین ترجمه ای که ازاین کتاب به زبان فارسی انجام شد ترجمه ایست که ابوعلی بلعمی متوفای ۳۸۶ه.۹۹۶.م -به دستور منصور ابن نوح سامانی انجام داده است که به تاریخ بلعمی معروف است.
http://tbn0.google.com/images?q=tbn:...6d911b8ae2.jpg
ترجمه ی امروزی این کتاب توسط ابوالقاسم پاینده در۱۵ جلد انجام شده است.
------------------------------------------------
http://tbn2.google.com/images?q=tbn:...2520thahab.jpg
مروج الذهب ومعادن الجوهر تالیف ابوالحسین علی ابن حسین المسعودی معتزلی شافعی از نوادگان عبدالله ابن مسعود است. این مورخ بزرگ در بغداد به دنیا آمد و همانجا نمو یافته وسپس به بسیاری از سرزمینهای آن زمان از جمله ایران٬یونان ٬مصر٬سوریه٬دمشق وبسیاری از شهرهای دیگر سفر کرده ودر سال ۳۴۶٬ه(۹۵۶م) در شهر فسطاط از دنیا رفت. او از بسیاری از شهرها وحکومتها ومناطق زمان خود اطلاع داشته ودر کتابهای خود به بسیاری از »ها اشاره کرده است.او در کتاب مروج الذهب (۴جلد)ابتدا از هنگام خلقت حضرت آدم تا پیامبری حضرت ابراهیم را توضیح داده است٬سپس به ذکر برخی از پیامبران بنی اسرائیل واتفاقات مربوط به آنان سخن گفته وهمچنین از بسیاری از مناطق مانند کوهها و دریاها ونیز مردمان سرزمینهای مختلف سخن رانده است.
وی سپس اتفاقات زمان پیامبر اکرم ٬چگونگی زندگی ٬بعثت ورحلت آن حضرت ورویدادهای مهم را مفصل شرح داده و در پی آن از جانشینان آن حضرت ووضعیت جامعه ی اسلامی آن موقع را تا زمان المطیع لله بیست وسومین خلیفه ی عباسی را شرح داده است.
---------------------------------------------------
http://tbn1.google.com/images?q=tbn:...a11459d7a9.jpg
تاریخ یعقوبی که موُلف آن احمد ابن ابی یعقوب(احمد ابن جعفر ابن وهب مشهور به ابن واضح یعقوبی)است در قرن۳ نگاشته شده است.یعقوبی را در شرق به ابن واضح شناخته اند اما تعبیر یعقوبی در تآُلیفات متقدمین دیده نمیشود و پس از گسترش صنعت چاپ در اروپا ٬ این اسم رادانشمند هلندی٬هوتسما از تاریخ کمبریج گرفته است.یعقوبی که پدران او اصفهانی اند ظاهراّدر بغداد تولد یافته است.او در طول زندگی اش به بسیاری از سرزمینها ازجمله ارمنستان٬مصر٬مغرب و...سفر کرده وبه بیاری از علوم از جمله جغرافی ونجوم علاقه داشته است که این امر به خوبی درآثار او مشاهده میشود تا جایی که او را پدر جغرافیای اسلامی دانسته اند. وی شیعه بوده ومواردی از تاریخ وجغرافیای وی گواه بر این امر است.به همین خاطر بسیاری از حقایق را خصوصاّدر مورد عباسیان که دیگران آنها را نگفته اند در کتاب او میشود دید.
او در این کتاب از ابتدای خلقت وپیامبری حضرت آدم تا حضرت ابراهیم وبعد پیامبران بنی اسرائیل را آورده ٬انگاه توضیحاتی درباره ملتهای بزرگ آن زمان٬چگونگی بوجود آمدنشان وطریقه ی زندگی آنان وبسیاری از اتفاقات مهم نگاشته است. یعقوبی در بیان تاریخ پیامبران از قرآن مجید و مآخذ اسلامی و کتب عهدین از جمله اناجیل اربعه نقل و اقتباس کرده است.
وی هرگاه از تاریخ سیاسی اقوام اطلاعات کافی نداشته تاریخ فرهنگی آنان را آورده است. به گفته "هوتسما" مستشرق هلندی مأخذ عمده یعقوبی درباره تاریخ بنی‌اسرائیل پس از کتاب مقدس، کتابی بوده به نام "غار گنجینه‌ها" که یعقوبی بعضی مطالب آن را که با اصول عقاید اسلامی موافق ندیده، حذف کرده است. یعقوبی در فصل "ملوک فارس" به فرهنگ اساطیری و تاریخ ایران باستان پرداخته و درباره نظام کشورداری و سلسله مراتب دولتی ساسانیان اطلاعات ارزشمندی داده است. ظاهرا مأخذ وی در این‌باره "گاهنامگ پهلوی" بوده که خود قسمتی از کتاب بزرگتری به نام "آیین نامگ" بوده است . همچنین در همین جا لازم به اشاره است که "خوذای نامگ" یا تاریخ رسمی ساسانیان، از دیگر منابع یعقوبی است. ازین‌رو تاریخ یعقوبی از کهن‌ترین و مهم‌ترین منابع برای شناخت دورة ساسانیان به شمار میرود.
روش یعقوبی در مجلد دوم تحقیق در روایات و گزینش آنهاست. او برخلاف مورخان اخباری، چون طبری سلسله اسناد روایات را به دست نداده بلکه پس از بررسی و تدقیق در اخبار راویان و سیره‌نویسان و مورخان و تفاوت‌های آنها، گزارشی جامع از اخبار و روایات فراهم آورده است. یعقوبی در مقدمه این جلد ضمن معرفی مآخذ خود، شماری از راویان و اخباریان و نسب‌شناسان مشهور سده‌های دوم و سوم را نام برده است.
وسپس راجع به اجداد پیامبر اسلام٬میلاد وبعثت ایشان وشرح غزوات واتفاقات زمان آن حضرت توضیح داده است.
او پس از رحلت پیامبر به شرح عملکرد و اوضاع هر کدام از خلفای پس ازوی تا زمان محمد معتمد(خلیفه ی عباسی)پرداخته است.او در جلد دوم تاریخ قسمتی از خطب ورسائل یاکلمات قصار پیامبر و هر یک از ائمه ی شیعه تا امام رضا(ع) را آورده است ودر حوادث سال۲۵۴نیز وفات امام هادی را ذکر کردهاست٬اما از وفات امام جواد(ع)که باید در حوادث سال۲۲۰ه.قمری ذکر میشد اثری نیستواحتمال میرود که این هم از افتادگی های نسخه ی اصلی باشد٬نه از تخلف وغفلت موُلف٫فقط در ذیل خلافت ماُمون ودر حوادث سال۲۰۴ه.قمری اجمالی از داستان عقد کردن ماُمون٬ دختر خود را برای امام جواد(ع)ذکر شده است.
مسعودی (متوفی 345 یا 346) در نگارش تاریخ پیش از اسلام، از یعقوبی پیروی کرده و مطالب بسیاری از او اقتباس نموده است. در سدة ششم هجری مؤلف "مجمل‌التواریخ" و "القصص"، تاریخ یعقوبی را در دست داشته و از آن نقل و اقتباس کرده است.
"تاریخ یعقوبی" نخستین بار به کوشش هوتسما از روی نسخه خطی کتابخانة کیمبریج با مقدمه‌ای به لاتینی در معرفی مؤلف و نقد کتاب در دو مجلد انتشار یافته (لیدن 1883). در این چاپ با وجود دقتی که به کار رفته، پاره‌ای تصحیفات راه یافته، اما در چاپ بعدی کتاب که براساس تحقیق هوتسما در سه مجلد انتشار یافته (نجف 1358) تمام این موارد تصحیح شده است. هر چند در همین چاپ تصرف‌هایی شده که گاه نابجاست. در 1339 هجری شمسی (1960 میلادی) چاپ تازه‌ای از روی طبع هوتسما در دو مجلد در بیروت به عمل آمد که اکنون متداول است. تاریخ یعقوبی را محمدابراهیم آیتی به فارسی ترجمه و در 1341 ش در تهران چاپ کرده است.
http://tbn0.google.com/images?q=tbn:.../2336_orig.jpg
منبع
