محدودیت های اجتماعی و رفتارهای تبعیض آمیز از مهم ترین ریشه های حسادت در جامعه ایرانی
یک روانشناس نقش خانواده ها در کاهش حس حسادت بین فرزندان را بسیار تاثیرگذار خواند و گفت: مسلما عملکرد والدین در ایجاد حس حسادت یا از بین بردن آن در کودکان بسیار مهم است در واقع روش ناپسند مقایسه افراد با یکدیگر، تحقیر فردی در مقابل همسالان و دیگران، تمایز قائل شدن میان فرزندان و یکی را برتر از دیگران دانستن، به رخ کشیدن توانایی ها و استعدادهای دیگران، فرق گذاشتن در تشویق و تنبیه بین فرزندان در یک خانواده نیز از مهم ترین دلایل ایجاد حس حسادت در افراد است.
دکتر محمد حسین جعفری در گفت و گو با خبرنگار شفقنا زندگی، حسادت را یکی از شایع ترین هیجانات انسانی تعریف کرد و افزود: حسادت زمانی اتفاق می افتد که فردی احساس کند به خواسته ها و آرزوهای خود نرسیده و دیگران آسان تر به این خواسته ها دست یافته اند. به طور کلی حسادت رفتار و عمل غیر عادی است که فرد در مقابل عدم موفقیت در رقابت نادرست با دیگران از خود بروز می دهد.
وی در ادامه تصریح کرد: در واقع می توان حسادت را در کنار دیگر هیجانات درونی انسان، نظیر خشم، پرخاشگری، آشفتگی، خشونت و غیره قرار داد که لزوما وجود این نوع هیجانات در انسان منفی نبوده و گاهی مواقع حالت طبیعی دارد، بطوریکه برخی روانشناسان وجود این چنین هیجانات در افراد را لازم و ضروری می دانند.
ناکامی و ناتوانی ریشه روانی بسیاری از حسادت ها در افراد
دکتر جعفری همچنین ناکامی و ناتوانی را ریشه روانی بسیاری از حسادت ها در افراد دانست و تصریح کرد: از دیدگاه روانشناسان اگر چه تا حدود بسیار خفیفی حسادت در انسان می تواند طبیعی و ذاتی باشد که در این حالت این احساس نه به فرد و نه به دیگران آسیب می رساند اما از لحاظ روانی برخی احساسات نظیر ضعیف بودن، ناتوانی، پوچی و آسیب پذیری در جامعه حسادت ها را در درون افراد تقویت می کند.
رفتارهای تبعیض آمیز دیگر عوامل ایجاد و تقویت کننده حسادت در انسان
این روانشناس اعمال رفتارهای تبعیض آمیز را از دیگر عوامل ایجاد و تقویت کننده حسادت در انسان دانست و اظهار کرد: متاسفانه بسیاری از اوقات دیده می شود که خانواده ها با تبعیض رفتاری بین فرزندان خود، حس حسادت را بین آنها را تقویت و آنان را به سمت رفتارها و اعمال آسیب پذیر و تنش گونه می کشانند و در این صورت فرزندان نسبت به دیگری دشمنی می ورزند و با رفتارهای تلافی جویانه تمامی تلاش خود را بکار می گیرند که به تضعیف موقعیت دیگران بپردازند.
حسادت گروه سنی خاصی نمی شناسد
به گفته وی، حسادت گروه سنی خاصی را نمی شناسد. افراد در تمامی سنین از کودکی تا بزرگسالی حتی در دوران پیری نیز می توانند گرفتار حس حسادت نسبت به دیگری شوند.گاهی رقابت های خواسته یا ناخواسته در کنار نقص تربیتی در کودکان و نوجوانان می تواند باعث به وجود آمدن حسادت شود.
محدودیت های اجتماعی از مهم ترین ریشه های حسادت در بین زنان
مردان حسودتر از زنان هستند
دکتر جعفری محدودیت های اجتماعی را یکی از مهم ترین ریشه های حسادت در بین زنان دانست و گفت: همانطور که گفتیم ناکامی ریشه بسیاری از احساسات حسادت گونه در افراد جامعه به شمار می رود در واقع زمانیکه بسترهای اجتماعی و خانوادگی زمینه را برای بالفعل رساندن توانایی ها و استعدادهای ذاتی افراد فراهم نکند ناخودآگاه حس حسادت در افراد نیز بیشتر می شود بنابراین با توجه به این که زنان جامعه ما نسبت به مردان از یک سری باید و نباید های اجتماعی خاصی برخوردار هستند لذا این تصور شکل می گیرد که نسبت به مردان حسود تر هستند اما واقعیت این است که مردها از زنان حسودتر اند به دلیل اینکه آنها بسترهای اجتماعی لازم را برای تبدیل حسادت به عنوان رقابت را دارند لذا تصور می شود که حسادتشان کمتر از زنان است.
تاثیرات روانی، رفتاری و اجتماعی حسادت
این روانشناس تاثیرات روانی، رفتاری و اجتماعی را سه تاثیر منفی حسادت در انسان عنوان کرد و یادآور شد: در جنبه رواني، حسادت بر حالات رواني و خلق و خوي فرد تاثير گذاشته و در او به‌صورت يک عقده ظاهر مي‌شود، در تاثیر رفتاري، حسادت شخص را وادار می کند که به دیگری آسیب وارد کند و در نهایت در تاثیر اجتماعی نیز حسادت فرد را منزوی و از دید دیگران منفور می کند.
گاهی مواقع حسادت از ناامنی و ترس نشات می گیرد
این مدرس دانشگاه در ادامه یادآور شد: بطور کلی وارد کردن صدمه روحی و فیزیکی به دیگری، داشتن احساساتی همچون رنج، عصبانیت، خشم، اندوه، ترس، تحقیر، داشتن رفتارهای خشونت آمیز، غیبت کردن و بد گفتن، تخریب شخصیت، عیب جویی از دیگران، مقایسه با رقیب، قطع یا محدود نمودن ارتباطات، خیرخواه نبودن نسبت به فرد غایب از جمله علایم حسادت در افراد است که زمانی که افراد احساس کنند موقعیت خود را از دست می دهند یا احساس ناامنی کنند حس حسادت در آنها بسیار تقویت شده و برای حفظ جایگاه خود از هیج رفتاری کینه توزانه ای دریغ نمی کند.
افرادی که توانایی های خود را نادیده بگیرند بیشتر حسادت می‌کنند
دکتر جعفری همچنین در پاسخ به این سئوال که چه کسانی بیشتر از دیگران حسادت می ورزند؟ خاطر نشان کرد: افرادی که توانایی های خود را نادیده بگیرند بیشتر حسادت می‌کنند ولی کسانی که خودشان را توانا می‌دانند ممکن است به موقعیت والای دیگران غبطه بخورند تا اینکه حسادت کنند. اما نکته قابل توجه در زمینه حسادت این است افرادی که از لحاظ طبقه، سطح تحصیلات، موقعیت و غیره هم سطح هستند نظیر دو همکار در یک سازمان، بیشتر به هم حسادت می‌کنند.
نقش تاثیرگذار والدین در از بین بردن حس حسادت در بین کودکان
بنابراظهارات این مدرس دانشگاه، عملکرد والدین در ایجاد حس حسادت یا از بین بردن آن در کودکان بسیار مهم است در واقع روش ناپسند مقایسه افراد با یکدیگر، تحقیر فردی در مقابل همسالان و دیگران، تمایز قائل شدن میان فرزندان و یکی را برتر از دیگران دانستن،به رخ کشیدن توانایی ها و استعدادهای دیگران، فرق گذاشتن در تشویق و تنبیه بین فرزندان در یک خانواده نیز از مهم ترین دلایل ایجاد حس حسادت در افراد است.
وجه مثبت حسادت
این مدرس دانشگاه در ادامه به تفاوت بین غبطه و حسادت در افراد اشاره کرد و گفت: حس حسادت از دو جنبه مثبت و منفی قابل بررسی است در واقع زمانی که حس حسادت مثبت باشد و افراد در نتیجه آن به موقعیت و کمال بیشتری دست یابد و علیه دیگران کینه توزی و بدخواهی نکند به آن غبطه می گویند بطور کلی غبطه نوعی از حسادت است اما هیجان منفی تولید نمی‌کند. مثلا در غبطه فرد در نتیجه مقایسه خود با فرد موفق دیگر سعی می کند آن را الگوی خود قرار داده و همانند وی موفق و پیروز شود. با این تواصیف می توان گفت حسادت جهتش به سمت شخص دیگر است. اما غبطه جهتش به سمت خود فرد است.
به گفته جعفری، حسادت كه در نوع شديد آن باعث بروز پرخاشگري نسبت به طرف مقابل مي‌شود، نوعى بيمارى روانى است که بايد در پي درمان آن بود اما حسادت در اغلب اوقات، حاصل نداشتن اعتماد به نفس و عزت نفس در اشخاص است. بطور کلی می توان گفت همه ما ، به دلايل متفاوت و با مجموعه اي از احساسات مختلف، در مرحله اي از زندگي خود حس حسادت را تجربه كرده ايم.
حس حسادت در بین افراد جوامع کمتر توسعه یافته نمود بیشتری دارد
نباید استعدادهای افراد در قالب باید ها و نباید های خاص تعریف شود
وی همچنین با بیان اینکه حس حسادت در بین افراد جوامع کمتر توسعه یافته نسبت به جوامع پیشرفته بارزتر و نمود بیشتری دارد افزود: متاسفانه در جوامع در حال توسعه بخصوص جامعه ما افراد بر مبنای استعداد های ذاتی و علایق خاص خود مسیرها و توانایی های خود را هدایت نمی کنند در واقع در این جوامع از گذشته تا کنون یک سری ایده آل ها نظیر مهندس و دکتر در ذهن خانواده ها حک می کند که افراد بر اساس این ایده آل های تعریف شده، زندگی خود را جهت می دهند پس طبیعتا زمانی که نتواند به آن ایده آل مورد نظر دیگران دست یابد همواره مورد سرزنش یا تحقیر دیگران قرار می گیرند و در نتیجه همین نگاه حس حسادت در درون افراد ریشه دار تر می شود.
شناخت توانایی ها و تغییر نگرش از مهم ترین راهکارهای کاهش حس حسادت در انسان
این روانشناس در پایان شناخت توانایی ها و ایمان به آن در کنار تغییر نحوه تفکر و نگرش را یکی از مهم ترین راهکارهای کاهش حس حسادت در افراد دانست و گفت: در واقع شناخت توانایی ها و استعدادهای درونی یکی از بهترین راهکارهای کاهش حس حسادت در افراد است و هر چقدر بتوانیم توانایی های خود را تقویت و به این باور برسیم که استعداد های خدادای در افراد مختلف متفاوت است بنابراین به راحتی می توان وجه منفی حسادت ها را به مثبت تبدیل و به جای حسادت به دیگری، نسبت به موفقیت ها غبطه بخوریم و تلاش می کنیم خود را به همان درجه که دیگران رسیدند برسانیم.البته باید در اجتماع نیز باید شرایطی فراهم شود که باید ها و نبایدها با ابزارهای خاص و انواع تبلیغات به ارزش تبدیل نشود که زندگی افراد را بر اساس آن جهت دهد.
منبع:
شفقنا
