آداب و اهمیت شب قدر
http://www.beytoote.com/images/stori...ous/hhr305.jpg
جایگاه و اهمیت شب قدر
چنان که درک شب قدر، کاری مشکل است، بیان جایگاه و «قدر» شب قدر عملی است دشوار که تنها راه یافتگان به آن شب عزیز میتوانند واقعیت و حقیقت آن را بیان دارند؛ چرا که قرآن به پیامبر خدا فرمود: «و تو چه دانی شب قدر چیست؟»در وصف آن همین بس که «از هزار ماه برتر است» و مسائلی بر قدر و منزلت این شب افزوده است، از جمله:
۱- نزول قرآن
نزول جامعترین، کاملترین و ماندگارترین کتاب الهی بر عظمت و منزلت شب قدر افزوده است. قرآن خود میگوید: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی اُنْزِلَ فیهِ الْقُرْانَ»(۱)؛ «ماه [مبارک] رمضان ماهی است که در آن قرآن نازل شده است.»اما در چه شبی از شب‌های آن ماه، قرآن نازل شده است؟ آیه دیگر بیان میکند که «اِنّا اَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ» (۲)؛ «به راستی، آن [قرآن] را در شبی پر برکت نازل کردیم.» و این شب مبارک را در سوره قدر مشخص فرموده که «اِنّا اَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ» (۳)؛ «به حقیقت ما آن [قرآن] را در شب قدر فرود آوردیم.» پس باید گفت نزول قرآن در چنین شبی بر عظمت آن میافزاید. این نکته را هم اضافه کنیم که این نزول، نزول دفعی است بر قلب رسول گرامی اسلام، نه نزول تدریجی که آغاز آن با آغاز بعثت یعنی بیست و هفتم رجب همراه است.
۲- تقدیر امور
در نامگذاری شب قدر بیان‌های مختلفی وارد شده است: برخی آن را به معنای شبی با عظمت و بزرگ «لَیْلَةُ الْعَظَمَة» (۴) گرفتهاند؛ چرا که قدر در قرآن به معنای منزلت و بزرگی خداوند آمده، در آیه ای میخوانیم: «ما قَدَرُوا اللهَ حَقَّ قَدْرِهِ»(۵) ؛ «قدر ندانستند (و نشناختند) خدا را آنگونه که حقّ عظمت او بود.»
«قدر» به معنای تقدیر و اندازه‌گیری و تنظیم است. این معنی را هم لغت تأیید میکند و هم قرآن و روایات. راغب اصفهانی میگوید: «لَیْلَةُ الْقَدْرِ اَیْ لَیْلَةٌ قَیَّضَها لِأُمُورٍ مَخْصُوصَة » (۶)؛ شب قدر یعنی شبی که (خداوند) برای [تنظیم و تعیین] امور مخصوصی آن را آماده [و مقرّر] نموده است.» و قرآن کریم میفرماید: در آن شب «یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ» (۷) «هر کاری بر طبق حکمت [خداوند] جدا (و تعیین و تنظیم) میگردد.»
در بحارالانوار روایتی آمده که: «هر کس در شب قدر، از روی ایمان و محاسبه (و اخلاص) نماز گزارد، خداوند گناهان گذشته او را میبخشد.»
و امام صادق علیه السلام فرمود: «التَّقْدیرُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ تِسْعَةُ عَشْرٍ، وَالاِْبْرامُ فی لَیْلَةِ اِحْدی وَ عِشْرینَ وَالْاِمْضاءُ فی لَیْلَةِ ثَلاثَ وَ عِشْرینَ (۸)؛ « تقدیر امور و سرنوشت‌ها در شب قدر، یعنی شب نوزدهم، تحکیم آن در شب بیست و یکم، و امضا آن در شب بیست و سوم صورت میگیرد.»
و امام رضا علیه السلام فرمود: «… یُقَدَّرُ فیها ما یَکُونُ فی السَّنَةِ مِنْ خَیْرٍ اَوْ شَرٍّ اَوْ مَضَرَّةٍ اَوْ مَنْفَعَةٍ اَوْ رِزْقٍ اَوْ اَجَلٍ وَ لِذلِکَ سُمِّیَتْ لَیْلَةُ الْقَدْر (۹)؛ در آن شب (قدر) آنچه که در سال واقع میشود، تقدیر و اندازه‌گیری میشود، از نیکی و بدی و سود و زیان و روزی و مرگ. به همین جهت نیز شب قدر شب اندازه‌گیری نامیده شده است.»
و طبق روایات فراوانی (۱۰) سرنوشت افراد برای سال بعد، مانند: رزق و روزی، مرگ و میرها، خوشی و ناخوشی‌ها، حج رفتن و حوادث دیگر زندگی، بر اساس استعدادها و لیاقت‌ها، رقم میخورد، و این تقدیر حکیمانه هم، در انسان هیچ گونه «اجبار» و «سلب اختیاری» به وجود نمیآورد. میتوان بین تمام اقوال این گونه جمع کرد که در این شب با عظمت و بزرگ، با فرود ملائکه آسمانی، تقدیرات یک سال مشخص و بر قلب حجّت زمان علیهالسلام عرضه میشود.
۳- سند امامت
شب قدر بزرگترین سند امامت و تداوم آن در طول زمان است. در روایات فراوانی، وجود شب قدر را در هر زمان دلیل لزوم امامت و بقای آن دانسته اند، لذا سوره قدر به منزله شناسنامه اهل‌بیت علیهمالسلام شمرده شده است که به برخی روایات اشاره میشود:
از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: علی علیه السلام زیاد میفرمود: هیچ گاه تیمی و عدوی (ابوبکر و عمر) خدمت پیامبر جمع نشدند مگر آن که آن حضرت سوره «اِنّا اَنْزَلْناهُ …» را با خشوع و گریه میخواند، سپس آن دو عرض میکردند چقدر رقّت شما نسبت به این سوره شدید است.پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرمود: به جهت آنچه چشمم دیده و دلم فهمیده است و به جهت آنچه دل این شخص [یعنی علی علیه السلام ] پس از من خواهد دید. آن دو میگفتند: مگر شما چه دیدهای و او چه میبیند؟
رسول اکرم فرمود: «هر کس که از فیض شب قدر محروم گردد، از تمام خیرات محروم شده است و محروم نمی‌‌ماند از خیرات شب قدر، مگر کسی که (با اعمال خویش) خود را محروم نموده باشد.»
فرمود: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای آن دو نوشت «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَالرُّوحُ فیها بِاِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ اَمْرٍ» ؛ «ملائکه و روح در آن شب با اذن پروردگارشان برای (تقدیر) هر کاری نازل میشوند.» آنگاه میفرمود: آیا بعد از «کُلُّ اَمْرٍ؛ تمام امرها» که خداوند میفرماید، چیزی باقی خواهد ماند؟ میگفتند: نه.سپس حضرت میفرمود: آیا میدانید آن کسی که هر امری بر او نازل میشود کیست؟ میگفتند: تو هستی ای رسول خدا! آنگاه میفرمود: بله ولی آیا شب قدر بعد از من هم ادامه دارد؟ میگفتند: بله. میفرمود: آیا [در شب‌های قدر] بعد از من هم آن امر نازل میشود؟ میگفتند: بله. سپس میفرمود: بر چه کسی؟ میگفتند: نمیدانیم. سپس آن حضرت از سر من (علی) میگرفت (و دست را روی سر من قرار میداد) و میفرمود: اگر نمیدانید بدانید، آن شخص پس از من این مرد است.
http://mosalmane-kamel.persiangig.co...o1/agghadr.jpg
فرمود: پس آن گاه آن دو نفر همیشه اینگونه بودند که شب قدر را بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به سبب هراسی که بر دل آن دو میافتاد، میشناختند.» (۱۱)
و در جای دیگر علی علیه السلام فرمود: «به حقیقت شب قدر در هر سال وجود دارد و امر سال در آن شب نازل میشود و به راستی برای آن امر صاحبان امری است. عرضه شد آنان چه کسانی هستند؟ فرمود: «اَنَا وَ اَحَدَ عَشَرَ مِنْ صُلْبی اَئِمَّةً مُحَدَّثُونَ» (۱۲)؛ من و یازده امام از نسل من که همه امامانی محدَّث میباشند ( ملائکه را نمیبینند ولی صدای آنها را میشنوند). »
و در برخی روایات آمده که خود ولایت علی علیه السلام و ائمه علیهمالسلام جزء تقدیرات آن شب است (۱۳) و دستور دادهاند که با مخالفان برای اثبات امامت و بقای آن و زنده بودن مهدی علیه السلام به شب قدر استدلال کنید.(۱۴) آری، بقای شب قدر دلیل محکمی است بر بقای امامت و بقای امامت اقتضا میکند حیات و زنده بودن مهدی علیه السلام را و حیات مهدی علیه السلام نشانه حیات مذهب پیشتاز و همیشه در صحنه تشیّع است. لذا اسلام اصیل و قرآن تا ابد زنده است.
از اینجا روشن شد که شب قدر، یعنی شب ولایت و امامت (۱۵) و معنای روایاتی که شب قدر را به فاطمه زهرا علیهاالسلام تفسیر نموده (۱۶) است، روشن شد که حقیقت شب قدر امامت و ولایت است و حقیقت ولایت و امامت زهرای مرضیه علیه االسلام است.
امام صادق علیه السلام فرمود: «التَّقْدیرُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ تِسْعَةُ عَشْرٍ، وَالاِْبْرامُ فی لَیْلَةِ اِحْدی وَ عِشْرینَ وَالْاِمْضاءُ فی لَیْلَةِ ثَلاثَ وَ عِشْرینَ ؛ « تقدیر امور و سرنوشت‌ها در شب قدر، یعنی شب نوزدهم، تحکیم آن در شب بیست و یکم، و امضا آن در شب بیست و سوم صورت میگیرد.»
۴- بخشش گناهان
یکی دیگر از ویژگی‌های شب قدر بخشش گناهان و عفو عاصیان و مجرمان است، لذا باید تلاش نمود تا این فیض عظمای الهی شامل حال انسان شود. وای به حال انسانی که در شب قدر مورد غفران الهی قرار نگیرد؛ چنان که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرمود: «کسی که شب قدر را درک کند، پس بخشیده نشود پس خدا او را (از رحمت خویش) دور میسازد.» (۱۷)و در جای دیگر فرمود: «هر کس که از فیض شب قدر محروم گردد، از تمام خیرات محروم شده است و محروم نمی‌‌ماند از خیرات شب قدر، مگر کسی که (با اعمال خویش) خود را محروم نموده باشد.» (۱۸)لذا باید تلاش مضاعف نمود تا غفران الهی در این شبِ بخششِ گناهان شامل حال انسان گردد.پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرمود: «کسی که در شب قدر به پاخیزد (و آن شب را) از روی ایمان و محاسبه (و اخلاص بیدار باشد) گناهان گذشتهاش بخشوده میشود.» (۱۹)در بحارالانوار در ذیل این روایت اضافه شده: «هر کس در شب قدر، از روی ایمان و محاسبه (و اخلاص) نماز گزارد، خداوند گناهان گذشته او را میبخشد.» (۲۰)——————————–
پی‌نوشت‌ها:
۱- بقره/ ۱۸۵ .
۲- دخان/ ۳ .
۳- قدر/ ۱٫
۴- تفسیر نوین، محمدتقی شریعتی، ص۲۷۵/ مجمع البیان، ابوعلی طبرسی، ج۱، ص ۵۱۸ .
۵- حج/ ۷۴ .
۶- المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر الکتاب، ص ۳۹۵ .
۷- دخان/ ۴ .
۸- وسائل الشیعه، حرّ عاملی، دار الاحیاء التراث، ج ۷، ص۲۵۹/ تفسیر نور الثقلین، ج ۵، ص۶۲۷/ البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۴، ص۴۸۷ .
۹- عیون اخبارالرضا، ج۲، ص ۱۱۶ .
۱۰- تفسیر نورالثقلین، ج۵، ص۶۳۱ / البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۴، ص ۴۸۶/ بحار الانوار، ج۹۴، صص ۱۴۱ – ۱۸ .
۱۱- اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ترجمه سید جواد مصطفوی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ج۱، ص ۳۶۳ – ۳۶۴ .
۱۲- اثباة الهداة، شیخ حرّ عاملی، قم مطبعة العلمیة، ج۲، ص ۲۵۶/ بحارالانوار (همان)، ج ۹۴، ص۱۵، ح۲۶۱۳- همان، ص۱۸ .
۱۴- اصول کافی، ج۱، ص ۳۵۳ – ۳۶۲ – ۳۶۴، روایت ۶ .
۱۵- مبلغان عزیز توجه داشته باشند که یکی از شب‌های قدر را حتما به صحبت و سخنرانی در مورد امام زمان علیه السلام اختصاص دهند که هم تناسب دارد و هم لازم است و هم عنایاتی را به دنبال دارد. ۱۶- تفسیر فرات کوفی، مؤسسه نشر، ص۵۸۱ .
۱۷- بحار الانوار، ج۹۴، ص۸۰، ح۴۷ .
۱۸- کنز العمّال، علی متقی هندی، بیروت، مؤسسه الرساله، ج۸، ص۵۳۴، ح۲۸ . ۲۴ .
۱۹- وسائل الشیعه، ج۱۰، ص ۳۵۸، ح۱۳۶۰۱٫
۲۰- بحار الانوار، ج۹۳، ص ۳۶۶، ح ۴۲ .
