بی پولی مانع مراجعه 76 درصد بیماران روانی به روانپزشک
افزایش قیمت داروهای بیماران مبتلا به اختلالات روانی در هفته‌های اخیر این بیماران را در تنگنا قرار داده است. این در حالی است که سازمان‌های بیمه‌گر هم این بیماران را تحت پوشش قرار نمی‌دهند و بیم آن می‌رود که گرانی شدید دارو بسیاری از بیماران روانی را که به مصرف مستمر دارو نیاز دارند. از ادامه درمان باز دارد؛ بیمارانی که گروهی از آن‌ها حتی یک شب هم نمی‌توانند دارو نخورند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از بهار ؛ آمار بیماری‌های روانی در ایران رو به افزایش است. درباره تعداد مبتلایان به اختلالات روانی آمارهای قطعی و مورد توافقی وجود ندارد. انجمن روانپزشکی ایران می‌گوید: «متاسفانه آماری که ما داریم، غیرواقعی است. اگر آمار واقعی بیان شود، جنبه سیاسی پیدا می‌کند و وقتی بیماری را سیاسی می‌کنیم، حق بیماران ضایع می‌شود.»
هرچه هست براساس آخرین آمار اعلام‌شده از سوی وزارت بهداشت 6/23درصد جمعیت بین 15 تا 64 سال ایرانی مبتلا به یکی از اختلالات روانی هستند و به دریافت خدمات پزشکی نیاز دارند؛ 6/23درصد از جمعیت بین 15 تا 64 سال، یعنی 12میلیون نفر ایرانی.
پرویز مظاهری، عضو هیات‌مدیره انجمن روانپزشکان ایران، پیش از این گفته بود: «از هر چهار نفر ایرانی، یک‌نفر بیماری روانی دارد.» از سوی دیگر اسفند 91 در سومین همایش سلامت روان و رسانه هم احمد نوربالا، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، نتایج پژوهشی را اعلام کرد که نشان می‌داد در فاصله‌ای 9 ساله یعنی بین سال‌های ۷۸ تا ۸۷ میزان شیوع اختلال‌های روانی در میان ایرانیان ۶۰درصد افزایش پیدا کرده است. آنچه مسلم است این‌که همه این آمارها یک چیز را نشان می‌دهند: «تعداد بیماران روانی در ایران رو به افزایش است.»
اما در ایران همچنان تعداد کمی از افراد هستند که داوطلبانه برای درمان این بیماری به روانپزشکان مراجعه می‌کنند؛ نگرانی از قضاوت جامعه و انگ «بیمار روانی» از یک سو و «هزینه‌های بالای درمان» از سوی دیگر از مهم‌ترین عواملی هستند که بسیاری از آن‌ها را از مراجعه برای درمان منصرف می‌کند. این روزها که گرانی دارو گریبان همه را گرفته، بیماران روانی هم روزهای دشواری را می‌گذرانند.
دکتر سیدسعید صدر، دبیر انجمن روانپزشکی، گرانی و کمیاب‌شدن داروهای مورد استفاده بیماران روانی را تایید می‌کند و به «بهار» می‌گوید: «داروهای روانپزشکی در چند ماه گذشته به مقدار قابل توجهی گران شد. از همان زمانی که ارز مرجع به داروها تعلق نمی‌گرفت، مشکلات آغاز شد و داروهای روانپزشکی دو تا سه برابر گران شدند. از آنجا که بیماران روانپزشکی جزو گروهی از بیماران هستند که به مصرف مستمر و طولانی دارو نیاز دارند، گرانی دارو آن‌ها در شرایط بسیار دشواری قرار داده است. به‌ویژه آن‌که همزمان با گرانی داروها حقوق کارمندان و اقشار مختلف جامعه بیشتر نشده در نتیجه بیماران به‌طور مضاعف تحت فشار قرار گرفته‌اند.»
او با بیان این‌که علاوه بر گرانی داروهای بیماران روانپزشکی بحث کمیابی و پیدانشدن دارو مسئله دیگری است، ادامه داد: «در این ماه‌ها ناگهان بیماران با فقدان دارو مواجه می‌شدند و خطر این موضوع حتی از گرانی دارو بیشتر است؛ چون بیمارانی که زمانی طولانی و مستمر نوع داروی خاصی را مصرف کرده‌اند نمی‌توانند به سرعت دارو را قطع کنند یا حتی نوع آن را تغییر بدهند و داروی جدیدی جایگزین کنند.»
چنانکه دبیر انجمن روانپزشکان ایران می‌گوید: «با کمبود و گرانی داروهای روانپزشکی شماری از بیماران که توان خرید دارو را در خود نمی‌بینند از ادامه درمان منصرف می‌شوند که این موضوع به‌ویژه زمانی که بیمار اوایل یا اواسط دوره درمان است موجب عود بیماری خواهد شد و عوارض شدیدی برای آن‌ها ایجاد می‌کند. همچنین ممکن است شمار دیگری از بیماران درمان را خودسرانه و بدون مراجعه به پزشکان ادامه دهند که آن‌ها هم با عوارض دیگری مواجه می‌شوند.
صدر ادامه داد: «مصرف داروهای روانپزشکی برای بیماران به گونه‌ای است که گاه حتی عدم مصرف دارو در یک شب هم عوارض شدیدی چون‌بی‌قراری، اضطراب، پرخاشگری و بی‌خوابی برای آن‌ها ایجاد می‌کند و حتی در گروهی از بیماران مبتلا به افسردگی‌هایی که افکار خودکشی دارند ممکن است این عوارض و فشار به حدی شدید باشد که آن‌ها به‌علت ناتوانی در تحمل این عوارض اقدام به خودکشی کنند و جانشان در خطر قرار گیرد.»
یک‌پنجم افراد نیازمند درمان به روانپزشک مراجعه می‌کنند
آمارهای وزارت بهداشت می‌گوید: 12میلیون ایرانی نیازمند دریافت خدمات روانپزشکی هستند اما چه تعدادی از آن‌ها برای درمان به روانپزشکان مراجعه می‌کنند؟ دکتر عباس‌علی ناصحی، مدیرکل دفتر سلامت روان وزارت بهداشت که خود روانپزشک هم هست به «بهار» می‌گوید: «تنها یک‌پنجم افرادی که به درمان روانپزشکی نیاز دارند به پزشکان مراجعه می‌کنند. یکی از دلایل عدم مراجعه آن‌ها بالابودن هزینه درمان و دارو است که مانع مراجعه افراد برای درمان می‌شود. مطابق مطالعاتی که انجام دادیم 6/49درصد افراد علت عدم مراجعه خود به روانپزشکان را مشکل در پرداخت هزینه و 6/26 نداشتن بیمه عنوان کرده‌اند؛ یعنی حدود 76درصد افرادی که برای درمان به روانپزشکی مراجعه نمی‌کنند به نوعی مشکل اقتصادی دارند.»
به‌گفته مدیرکل دفتر سلامت روان وزارت بهداشت به‌طور کلی می‌توان میانگین هزینه مستقیم بیماران روانپزشکی در بخش جسمی و غیرپزشکی را 749هزار تومان برآورد کرد که این رقم یک‌سوم سرانه درمان است و این بیانگر نزدیک‌شدن بیماران روانپزشکی به خط فقر است.چنانکه ناصحی می‌گوید از میان مراجعه‌کنندگان همه افراد خدمات مناسب درمانی نمی‌گیرند. گاهی داروی خود را مصرف نمی‌كنند و از ادامه درمان منصرف می‌شوند. این افراد 41درصد از بیماران را تشکیل می‌دهند.
البته گرانی دارو تنها مسئله و مشکل بیماران مبتلا به اختلالات روانی نیست؛ مشکل اصلی آن‌ها از آنجا آغاز می‌شود که این بیماران از خدمات بیمه‌ای کامل محروم‌اند، داروها، خدمات پزشکی و هزینه بیمارستان آن‌ها مشمول دریافت هیچ حق بیمه‌ای نمی‌شود. این موضوع به آیین‌نامه معروف به شماره 43 مصوب شورای‌عالی بیمه بازمی‌گردد.
در این آیین‌نامه تعریف شده منظور از بیماری‌های سایکوتیک، بیماری‌هایی است که در آن‌ها بیمار نسبت به بیماری خود بینش ندارد. در آیین‌نامه‌های بعدی، این بیماری‌ها به جنون تبدیل شد و در آخرین بازنگری‌ها هم بیماری سایکوتیک همان جنون تعریف شده که هیچ بیمه‌ای به آن تعلق نمی‌گیرد.
نکته‌ای که دکتر احمد جلیلی، روانپزشک و عضو انجمن روانپزشکان ایران، درباره آن می‌گوید: «برخورد بیمه‌ها با بیماران روانی ناعادلانه است بعضی بیمه‌های تکمیلی تا حدودی خدمات بیماران روانی را پوشش می‌دهند اما به دلیل نرخ پایین، بیمارستان‌ها با آن‌ها قرارداد نمی‌بندند و بیماران روانی به این دلیل به شدت در مضیقه هستند و مشکل دارند.»
به گفته صدر، دبیر انجمن روانپرشکان ایران اما تعدادی از بیمه‌ها بخشی از داروهای روانپزشکی را پوشش می‌دهند اما اغلب داروهای قدیمی روانپزشکی تحت پوشش هست و داروهای جدید پوشش بیمه‌ای ندارند. به گفته او در سال‌های اخیر بیمه‌ها اگر این داروها را پشتیبانی کنند سهمیه کمتری را پرداخت می‌کند ضمن این‌که شمار بسیاری از بیماران روانپزشکی اصولا تحت پوشش بیمه نیستند.
چنانکه صدر می‌گوید تعدادی از بیماران در شرایط دشوار اقتصادی به مراکز دولتی روانپزشکی مراجعه می‌کنند اما تعداد این مراکز هم محدود است و باید تعداد درمانگاه دولتی افزایش یابد. اگر این درمانگاه‌ها ظرفیتشان را بالا ببرند و تولید و توزیع داروهای روانپزشکی خط تولید مستمر داشته باشد بخشی از مشکلاتی که بیماران روانپزشکی با آن دست به گریبان هستند کاهش می‌یابد.
دکتر غلامرضا میرسپاسی، رییس انجمن روانپزشکان ایران هم چندی پیش به مشکل بیمه‌ها در ارتباط با بیماران روانی اشاره کرده و گفته بود: «تشخیص بیماری روان از مسائل عمده در مبحث بیمه‌هاست که باید حل شود.» او به طرح مسائلی درباره عدم پوشش بیمه بیماران اسکیزوفرنی پرداخت و گفت: «بیمار اسکیزوفرنیا برای دریافت بیمه نمی‌تواند بیماری واقعی خود را بیان کند و از پزشک می‌خواهد بیماری‌اش را افسردگی اعلام کند تا بیمه به آن تعلق گیرد. در این میان پزشک دو کار انجام می‌دهد
؛ تشخیص صحیح خود را زیر سوال می‌برد که این کار از نظر اخلاقی اشتباه است. دوم این‌که آنان نمی‌خواهند بپذیرند که این بیماری هم یک بیماری است مثل بیماری‌های جسمانی با این تفاوت که تاثیر آن در بافت‌ها و سلول‌ها پیدا می‌شود.»
میرسپاسی گفت: «مسئله دیگری که با آن مشکل داریم، داروهاست. بیمه‌ها هزینه بعضی از داروها را پرداخت نمی‌کنند؛ بنابراین پزشک مجبور می‌شود همان داروهای قدیمی را با تاثیر جانبی فراوانی که دارد تجویز کند ضمن این‌که درمان‌های غیردارویی مثل مشاوره به‌طور دقیق در آیین‌نامه بیمه ذکر نشده است و تکلیف آن‌ها مشخص نیست.»
خیلی‌ها مثل من هستند
«روزنامه بهار» در هفته‌های گذشته تلفن‌ها و ای‌میل‌های متعدد با موضوع مشابهی درباره گرانی داروهای روانپزشکی دریافت کرد؛ پیام‌هایی که اغلب مضمون آن این بود که چرا به مشکلات بیماران روانی از جمله گرانی شدید داروها نمی‌پردازید. تماس‌های تلفنی شمار بسیاری از مخاطبان با روزنامه نشان می‌دهد آن‌ها در تامین داروهای روانپزشکی با مشکلات زیادی دست به گریبان‌اند.
یکی از آن‌ها در تماس تلفنی با روزنامه گفت: «چند ماه است که برای گرفتن نسخه مشکل داشتیم. این هفته که داروهای جدیدی توزیع شده وقتی برای گرفتن نسخه به داروخانه مراجعه کردم گفتند همه داروها را داریم اما وقتی صورتحساب صندوق را دادند فکر کردم اشتباه شده اما دوباره حساب کردند و دیدم ساده‌ترین داروهای افسردگی سه برابر افزایش قیمت پیدا کرده‌است.
من به این داروها نیاز دارم نمی‌توانم آن‌ها را قطع کنم اما با حقوق ماهی 600هزار تومان چطور می‌توانم فقط ماهی 200هزارتومان هزینه دارو بدهم؟» یکی دیگر از این بیماران به «بهار» گفت: «نسخه‌ای را که سه ماه پیش با حدود هشت‌هزار تومان میگرفتم این هفته از داروخانه با 230هزار تومان تهیه کردم. قیمت داروهای خارجی در بعضی از داروها تا 100درصد افزایش داشته است. خیلی‌ها مثل من هستند و ممکن است توان خرید دارو را نداشته باشند، باید خودکشی کنند؟»
