"نوروز بل" ؛ آئین آغاز سال دیلمی در گیلان (امرداد ماه )
نوروز بل؛ جشنی فرهنگی برپایه مناسبات تولید
|
|
نوروز بل، یک آیین باستانی و جشن فرهنگی در خطه شمالی کشور است. نوروز بل به معنی آتش نوروزی و نام جشنی است که در نخستین روز از “نوروز ما” برگزار شده و این روز آغاز سال دیلمی بوده و به مناسبت بزرگداشت آن شعله نوروزی بر افروخته می شود.
گاهشماری رایج میان مردم گیلک زبان کوهستانهای گیلان و غرب مازندران وابسته به گاهشماری باستانی ایرانی (یزد گردی قدیم) بوده و سالشماری یزدگردی قدیم بنا بر روایات ایرانی و همچنین براساس محاسبات نجومی کهن ترین سال شمار ایرانی محسوب می شود. گاهشماری باستانی دیلمی از دوران کهن تا زمان انتخاب یک روز کبیسه با نام “ویشک” و نگه داشتن آن گاهشمار مورد استفاده مردم و حاکمان این منطقه بوده و “سالی گَردان” محسوب می شد. یعنی آغاز سال، آنکه در ابتدای اعتدال بهاری قرار داشت در هر چهار سال یک روز از مبدا (اعتدال بهاری) فاصله می گرفت، این چرخش تا 929 سال ادامه داشت و سر سال، 225 روز از مبدا فاصله می گرفت و به نیمه تابستان و زمان خرمن و برداشت فرآورده های کشاورزی و دامی می رسید.
این هنگام مناسب ترین زمان برای پرداخت مالیات و خراج به حاکمان بود، از این روی با انتخاب یک روز کبیسه به نگاه داشت سال مبادرت ورزیدند و انجام این کار نخستین تجربه و اقدام در انتخاب سال و مبدا خراجی در گاهشماری های ایرانی است. با توجه به این موضوع مردم دیلمان وقتی که سر سال (آغاز سال) باستانی به نیمه های تابستان رسیده بود با انتخاب یک روز کبیسه در هر چهار سال با نام “ویشک” سال را در همانجا که بود نگاه می داشتند. زمان این اقدام مبداء جدید سال شماری دیلمی شد که این مبداء دقیقا برابر است با روز دوشنبه هرمزد روز ( اولین روز) از سال پنج هزار و 454 باستانی (یزد گردی قدیم) و 71 هزار و 82 روز پیش از مبداء شمسی هجری است.مراسم آغاز سال جدید (نوروز بل) به طور متغیر وابسته به محل برگزاری و نحوه قرار دادن پنج روز کبیسه بین سیزدهم تا هفدهم مرداد ماه برگزار می شود.
مبداء تاریخی این مردم نه یک رخداد سیاسی یا مذهبی، که یک رخداد کاملا علمی و البته مردمی است و دلیل اصلی این امر راحتی مردم کشاورز و دامدار و صنعتگر در دادن خراج و مالیات سالانه بوده است، بنابراین این مبدا متعلق به اندیشه یا مذهب یا تفکر خاصی نبوده و تنها بر پایه مناسبات تولید به وجود آمده و می تواند مورد وفاق تمام گیلکان از هر اندیشه و مذهبی قرار گیرد. ماه های سال دیلمی را می توان به این ترتیب نوروز ما، کورچ ما، اریه ما، تیرما، موردال ما، شریرما، امیرما، آول ما، سیا ما، دیا ما، ورفنه ما، اسفندارما نام برد.
http://paycnews.com/wp-content/uploa...14-300x219.jpg
برای تبدیل سال هجری شمسی به دیلمی، باید عدد 195 و یا دقیق تر عدد 194.616 را به سال هجری شمسی اضافه کرد و برای تبدیل سال میلادی به دیلمی نیز باید عدد 426 را از سال میلادی کم کرد.سال دیلمی دوازده ماه و 30 روز دارد به علاوه پنج روز اضافه به نام پنجیک که به پایان ماه هشتم اضافه می شود که روی هم رفته 365 روز است و هر چهار سال یکبار یک روز به عنوان کبیسه به نام ویشک بر پنج روز پنجیک اضافه می شود.
http://paycnews.com/wp-content/uploa...02-300x213.jpg
زمان دقیق جشن نوروز “بل” اگرچه قدمت بسبار طولانی دارد، در تقویمهای علمی وجود ندارد. نوروز بل به معنای شعله آتش نوروزی است و مقارن با زمان تحویل سال جدید انجام می شود، هرچند امروزه و به علت کم رنگ شدن طی سالیان متمادی گذشته زمان دقیق آن در تقویمهای علمی ذکر نمی شود و حتی به گروه اندکی از مردمان محلی از جمله چوپانان و گالشان محدود شده است.
این آئین از دیلمان آغاز شده و تا پای کوه دماوند امتداد دارد و به آن در استان گیلان سال دیلمی می گویند و با اختلاف 12 روز در استان مازندران نیز برگزار می شود و در آن ناحیه به تحویل سال طبری معروف است.
نوروز “بل” میراث فرهنگی استان گیلان و ایران به شمار می رود و باید حفظ شود. به هرحال نوروز بل بیانگر هویت ملی منطقه است اما این سامان و جایگاه آن تاکنون آنطوری که باید و شاید شناخته نشده و مورد توجه قرار نگرفته است. جایگاه این اقوام گیلانی و سنتها و پندارهای آنان ریشه عمیقی دارد، مردم گیلک از زمانهای قدیم معتقد بودند که برافروختن آتش در نوروزبل موجب کاهش برف و سرما در زمستان می شود و مردم گیلان در اجرای این مراسم زیباترین لباسهای خود را می پوشیدند و پس از برافروختن آتش، سال نو را به یکدیگر تبریک می گفتند.
قدیم در این فصل کشاورزان توان پرداخت باج و خراج را داشته و می توانستند با فروش محصول خود زندگی شان را سامان دهند و از همین رو سال نوی خود را در این زمان برگزار می کردند.در این جشن 10 مرد با کلاه و شولای گالشی به میدان می آیند و دورتا دور آتش می چرخند و نوازنده های محلی موسیقی را با شدت و شور می نوازند.
خورشید که در حال غروب باشد و زمان روشن کردن آتش فرا می رسد و هیزمهای آغشته به نفت که شعله ور می‌شوند، مردم به آن نزدیک می شوند و همه باهم این شعر را می‌خوانند: گوروم، گوروم، گوروم بل، نوروزما و نوروزبل، هر سال ببی سالِ سو، نو ببی خانه واشو.
گروم گروم گروم بل (با صدای پرهیبت سوختن هیزم و برکشیدن شعله)
نوروز ما و نوروز بل (نوروز ماه و شعله آتش نوروزی)
نو سال ببی، سال سو (سال تازه باشد و سال روشنائی)
نو بدی خؤنه واشو (تازه باشد و تازه شود و خانه آباد و با برکت)
پس از شعر خوانی همگی سال نو را به هم تبریک می گفتند: نوروزبل مبارک ببی نو سال ببی سال سو و همه اهالی یکدیگر را در آغوش گرفته و با یکدیگر روبوسی می کردند.
گالشان لباسهای کهنه خود شامل نمد، شولا و دیگر اضافاتی را که نمی خواستند برای سال بعد استفاده کنند در آتش می سوزاندند و به نوعی هم آتش را وسیله خبررسانی و هم جز مقدسات چهارگانه آفرینش می دانستند و در کنار آتش به ستایش خداوند می پرداختند و از او برای سال جدید طلب خیر، نیکی و برکت می کردند. بنا به روایتی دیگر فلسفه آیین نوروزبل را آئین خراجی دانسته اند به این معنا در زمانی که گالشان گندم خود را درو کرده، گل گاوزبان و فندق را به بازار عرضه می کردند و از گوسفندان خود شیر و دیگر محصولات لبنی را به دست می آوردند وقت آن می رسید تا اجاره، خراج یا مالیات خود را به ارباب یا فئودال بپردازند و سهم خود را برداشت کنند. برای سپاسگزاری از خداوند در نوروز بل دور یکدیگر جمع می شدند و به شکرانه نعمت آتش روشن می کردند و سال جدید خراجی را به یکدیگر تبریک می گفتند.
نویسنده: سامره خجستگی
منبع
پاسخ : "نوروز بل" ؛ آئین آغاز سال دیلمی در گیلان (امرداد ماه )
و هر آن‌چه باید درباره‌ی تقویم دیلمی و نوروزبل بدانید:
منبع
پاسخ : "نوروز بل" ؛ آئین آغاز سال دیلمی در گیلان (امرداد ماه )
و اما فرتورهای از این مراسم که در دیلمان کهن برگزار شد:
فرتورها از تارنمای امُرداد و از سیما مهرآذر است. برای بزرگ کردنشان، برویشان کلیک کنید.
نیایش خداوند یكی از بخشهای آئینی نوروز بل است.
یكی از مردان روستای دیلم با پوشش بومی.
هركس بدون درنظر گرفتن سن، می تواند شولا به تن كند.
مردم بومی دیلمان با لباس محلی.
مردم بومی با شولا، در حال آماده‌شدن برای آتش‌افروزی نوروز بل.
مردم بومی با شولا، در حال آماده‌شدن برای آتش‌افروزی نوروز بل.
