سفر به سرزمین کهن ترین دژ های تاریخ

شهرستان میبد در شمال غربی یزد و بر سر راه یزد به اصفهان - تهران قرار دارد.میبد از واژه‌های فارسی میانه می‌باشد که در دوره ساسانی به این شهر اطلاق می‌شده و در متن‌های تاریخی و جغرافیایی قرون اسلامی بارها از این نام یاد شده است.

علیرغم آسیب‌های فراوانی که به بافت سنتی این شهر وارد شده، هنوز بسیاری از پدیده‌ها و عناصر شهری قدیم مانند راه‌های باستانی، بناها و تشکیلات وابسته به آن، کهندژ، شارستان، بیرونه و آثار گسترش شهری و بازمانده بناهای کهن را می‌توان در آن تشخیص داد. این شهرستان شامل بخش مرکزی با شهر میبد و دو دهستان بفروئیه و شهدا می‌باشد.


http://cdn.yjc.ir/files/fa/news/1392...277761_505.jpg


کهن‌ترین سند هویت تاریخی و آغاز شهرسازی در سرزمین یزد، نارین قلعه میبد است. این کهن‌دژ همچون پیری خسته و خاموش سرگذشت سالیان دراز رنج و آسایش مردمان این دیار را به یاد دارد.

از اماکن تاریخی و دیدنی این شهر می‌توان به رباط شاه عباسی، برج کبوترخان و آتشکده‌هایی چون آتشکده حسن آباد، مزرعه کلانتر، پیرخرمن و پیر مزرعه حاجی، نارین قلعه، مسجد جامع میبد، مجموعه کاروانی رباط، پیر چراغ، موزه زیلو، آسیاب‌‌ها، باروی شهر قدیم شامل برج‌ها، حصارها، خندق‌ها و دروازه‌های شهر، موزه سفال و سرامیک میبد و موزه پست اشاره کرد.

این شهر دارای پیشینه‌ای چندین هزار ساله است و دومین مرکز شهری و تجاری استان یزد محسوب می‌شود و به واسطه بافت تاریخی ارزشمند خود تمام شهر در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است.

میبد در کنار مسیل رودخانه‌های قدیمی و در جوار راه قدیمی ری - کرمان به صورت مجتمع‌های زیستی اولیه شکل گرفته‌است.این شهر روی شیب طبیعی که از جنوب به شمال بوده قرار دارد. این شیب به صورتی است که روستای رکن‌آباد در جنوب شهر حدود ۲۰ متر بلندتر از روستای عشرت‌آباد در شمال شهر است.

کشاورزی میبد رونق دارد و از دیرباز کشاورزی از کارهای مهم آن بوده‌است و هنوز بخش بزرگی از زمین‌های پیرامون شهر در محله‌ها به کشت یا به باغ انار اختصاص دارند. در زمین‌های خارج از محدودهٔ شهری نیز کشت گندم، صیفی، یونجه، پسته، پنبه و دیگر فرآورده‌های کشاورزی رواج دارد.

در گذشته کشت‌زارهای پنبه در این ناحیه زیاد بوده‌است، ولی امروزه به دلیل کمی درآمد اقتصادی آن و کم شدن آب میبد جای خود را به باغ‌های انار و... داده ‌است.

سامانه کاروانی میبد


http://cdn.yjc.ir/files/fa/news/1392...277806_180.jpg


یک مجموعه معماری کهن است که کارکرد اصلی آن تأمین رفاه کاروانیان، خدمات سفر و گردشگری، راهداری و نیز انجام مبادلات پستی و ارتباطی قدیم بوده‌است. این مجموعه در مسیر شاهراه باستانی «ری - کرمان، در پشت دروازه غربی شارستان قدیم میبد شکل گرفته و از دوره‌های دور تاریخی تا 50 سال پیش، کارکرد پررونقی داشته‌است.

رباط میبد

در واقع یک ایستگاه بزرگ کاروانی در مسیر این معبر شرقی - غربی ایران بوده‌است که از شرق به سوی یزد ـ کرمان و سیستان تا ماوراء النهر و از سوی غرب به عقدا، نائین و اصفهان، کاشان و ری تا بین النهرین می‌رسیده‌است.

سرچشمه و بخشگاه آب قنات

برای کاروانیانی که از پهنه بیابان می‌رسیدند، آب نخستین و مهمترین نیاز بوده‌ است و سامان دهندگان راه‌ها ناگزیر بوده‌اند به هر طریق ممکن، آب مورد نیاز منزلهای کاروانی را تأمین کنند و یا ایستگاهها را در آبگاههای پایدار بنا سازند. با این حساب، وجود سرچشمه کاریز خوش آب «کثنوا» عنصر اصلی و اولیه شکل گیری این سامانه کاروانی در این نقطه بوده‌است.

برج و بارو و دروازه شارستان


http://cdn.yjc.ir/files/fa/news/1392...277762_998.jpg


بخشی از برج و بارو و خندق‌ها و نیز دروازه غربی شارستان قدیم میبد، درست در ضلع شرقی ستگاه کاروانی و چسبیده به‌آن، دیده می‌شود. این همسایگی بسیار نزدیک با شهر و امکان برخورداری‌های گوناگون از آن در دنیای پر بیم و هراس قدیم، موقعیتی بسیار ویژه برای این ایستگاه به شمار می‌آمده‌است؛ بنا بر این امتیازها، سامانه کاروانی میبد طی سده‌های گذشته همواره پایداری وتوسعه یافته‌است.

کاروانسرا رباط

این کاروانسرا که گویا بر جایگاه کاروانسرای قدیمی‌تری ساخته شده، از جمله کاروانسراهای سبک صفوی و یکی از کاملترین کاروانسراهای بین راهی به شمار می‌رود. ساختمان کاروانسرا شامل: ساباط (با پوشش یزدی بندی)، ایوان‌های بیرونی، هشتی ورودی، حیاط مرکزی، حوضخانه و مهتابی و چهار هشتی زیبا و فضاهای سرپوشیده (سول) شرقی و غربی و جمعاً صد ایوان و اتاق و اجاق برای استفاده کاروانیان بوده‌است.

برج کبوتر خانه



http://cdn.yjc.ir/files/fa/news/1392...277758_106.jpg


این بنا در جنوب شرقی باروی قدیم میبد واقع است (محل کنونی فرمانداری میبد) بنا از خارج به صورت برجی مدور و آراسته به نقش‌های ویژه و از داخل دارای سه طبقه و مجهز به هزاران لانه برای جلب و نگهداری پرندگان مهاجر است.

سلطان رشید (سلطون رشید)

در نزدیکی و روبروی قلعه، یک بنای قدیمی قرار دارد که بنا به اظهار مردم محل، مزاری بوده. ظاهر آن نیز همین حکم را می‌کند. همین قسمت بازمانده شباهت تام و تمام به چند بقعه تاریخی و مرتفع یزد و ابرقو و مروست دارد که همه مزار بزرگان و از آثار قرون هفتم و هشتم هجری است. بلندی بدنه باقی مانده که قسمت سردر ورودی است، هشت متر است و از قسمت داخل سفید کاری بوده و مختصری از تزیینات و رنگ آمیزی قدیم آن نیز باقی است.

قلعه بشنیغان

در قسمت شمال بشنیغان، در گودی کنار جاده کنونی، قلعه چهار ضلعی ای با هشت برج قرار دارد که اکنون نیز مورد استفاده برای انبار جنس است. در قسمت بالای برج‌های قلعه، نقوش زیبایی طرح شده‌است. ظاهراً این قلعه از اوایل عصر قاجاری است.

مسجد جامع میبد


http://cdn.yjc.ir/files/fa/news/1392...277759_129.jpg


مسجد جامع میبد مجموعه‌ای از چند مسجد است که گونه‌های فضایی متنوعی را با طرحهای چندگانه عرضه می‌نمایند. این مسجد از نوع مساجد ایوان دار مرسوم در منطقه یزد است که از صحن مرکزی (حیاط) رو باز با طرح تکرار طاقنما در بدنه‌ها، و فضاهایی چون گنبد خانه و ایوان وسیع و بلند و شبستان‌های کناری به عنوان بخش تابستانه در جهت قبله و شبستان‌های زمستانه (یا گرمخانه) در سه جهت دیگر تشکیل شده و ورودی اصلی آن با سر در نسبتاً بلندی از طرف کوچه شرقی، با گذر از یک فضای تقسیم (هشتی) به صحن باز می‌شود.

یخچال خشتی میبد


http://cdn.yjc.ir/files/fa/news/1392...277820_819.jpg


در کنار مجموعه کاروانسرای شاه عباسی، گنبد زرد رنگ مخروطی شکلی به چشم می‌آید که سابقاً یخچال بوده‌است. از نظر شناخت یکی از وسایل تمدن و زندگی آن منطقه قابل ملاحظه‌است و مخصوصاً که بنای آن نیز قدیمی است. یخچال میبد تماما از خشت خام بنا شده واز اجزا اصلی حوض یخ بند، دیوار سایه انداز، مخزن وگنبد خشتی تشکیل شده‌است.

آب انبار کلار


http://cdn.yjc.ir/files/fa/news/1392...277764_917.jpg


این آب انبار روبروی رباط میبد و بر سر راه قدیم، در سال ۱۰۷۰ هجری ساخته شده‌است. سنگ تاریخ آن بر جرز سمت چپ مدخل نصب است.

چاپارخانه



http://cdn.yjc.ir/files/fa/news/1392...277757_141.jpg


از دیگر ساختمان‌های مهم میان راهی چاپارخانه بوده که عملکرد اصلی آن جهت استراحت چاپارهای دولتی و تعویض اسب‌های خسته با اسب‌های تازه نفس بوده‌است. چاپارها، نامه‌ها و اوامر دولتی را از مرکز به ایالات و برعکس انتقال می‌دادند. سابقه چاپارخانه‌ها نیز در ایران به قرون پیش از اسلام می‌رسد.

چَم و مبارکه

http://cdn.yjc.ir/files/fa/news/1392...277789_290.jpg


دو روستای کوچک از بخش های شهرستان تفت می باشد که در نزدیکی شهر یزد قرار دارند ، روستا نشینان آن همه زرتشتی بوده و از روستاهای بسیار کهن می باشد ، جدا از حال و هوای کهن ساخت و بومی آن دارای سروهای چند صد ساله می باشد.

منبع:yjc.ir