چگونه فرزندمان را مستقل تربیت کنیم؟
دغدغه بیشتر والدین جوان این است که فرزندانی مستقل و متکی به نفس تربیت کنند و این همان مسأله‌ای است که در « فرزندپروری » این هفته به آن پرداخته‌ایم. دکتر نسرین امیری، فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودکان و عضو هیأت‌علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، در کنار توصیه‌هایش به والدین جوان، به آنها هشدار می‌دهد که پرتوقع بودن بچه‌هایتان را به حساب اعتمادبه‌نفس‌شان نگذارید!
_ یکی از پرسش‌های اصلی والدین این است که گرچه اعتماد به نفس فرزندشان بالا است و ظاهرا مستقل شده اما در خیلی از کارهای شخصی مثل مرتب کردن کمد لباس از والدین توقع کمک دارد. رفتار درست ما برای رعایت مرز بین اعتمادبه‌نفس بچه‌ها، مستقل شدن آنها و غرورشان چه باید باشد؟
كسب اعتمادبه‌نفس و رسیدن به استقلال 2 موضوع هم‌جهت و همزمان هستند. یعنی اگر اعتمادبه‌نفس كودكی را خدشه‌دار كنیم، به استقلال نخواهد رسید اما متاسفانه امروزه غرور و پرتوقعی بچه‌ها به اعتمادبه‌نفس تعبیر می‌شود درحالی كه اگر كودكمان را پرتوقع بار بیاوریم، به نحوی اعتمادبه‌نفس او را خدشه‌دار كرده‌ایم. بچههای پرتوقع در بزرگسالی نیز همیشه می‌خواهند دیگران كاری برای آنها انجام دهند و این موضوع با استقلال و اعتماد به نفس در تضاد است. این نکته ظریف را هرگز نباید فراموش کنیم.
_ چه رفتاری کنیم که بچه‌ها پر توقع بار نیایند ولی اعتماد به نفسشان بالا رود؟
داشتن اعتمادبه‌نفس یعنی متكی‌بودن بر نفس خود. اگر به ویژگی‌های مثبت كودكانمان خیلی بها دهیم، مثلا وقتی 20 گرفت، شاگرد اول شد، خوب پیانو نواخت و... این موفقیت‌ها را بزرگ و مرتب او را تشویق كنیم، پیامی كه به كودك می‌دهیم این است كه خود تو برای ما خیلی مهم نیستی و برای ما اینكه «برتر از دیگران» باشی، اهمیت دارد.
_ این كار چه اشکالی دارد؟
اشکالش این است که شاید فرزند ما در یك موضوع برنده باشد اما معلوم نیست در همه زمینه‌ها همین‌گونه باشد. این مساله می‌تواند باعث كاهش اعتمادبه‌نفس او شود. از سوی دیگر، نوعی حس رقابت و حسادت در او ایجاد می‌شود و همیشه به دنبال این خواهد بود كه جایگاه خود را با دیگران مقایسه كند. بدتر از همه اینکه تصور می‌كند شما خود او را جدای از موفق?بودن یا نبودنش دوست ندارید و این خیلی آسیب‌رسان است.
_ اگر پررنگ‌‌كردن موفقیت‌های كودك و تشویق زیاد او اعتمادبه‌نفسش را بالا نمی‌برد، پس چه رفتاری باید داشته باشیم تا اعتمادبه‌نفسش تقویت شود؟
تشویق باید به اندازه باشد و اگر كودك شكست خورد هم نباید به او سركوفت زد زیرا در این صورت حس می‌كند از همه پایین‌تر است و اعتمادبه‌نفسش را از دست می‌دهد. برای بالا بردن اعتمادبه‌نفس فرزندتان، به او نشان دهید هرچه باشد، برای والدین مطلوب است. شاید از برخی كارهای او خرسند و از برخی كارهای دیگرش ناراضی باشید اما مهم این است که از خود او راضی باشید چون به هر حال فرزند شماست. در این شرایط كودك اعتمادبه‌نفس خود را حفظ می‌كند و در جهت بهترشدن قدم برمی‌دارد.
_ خیلی از والدین كارهایی كه فرزندشان خود می‌تواند انجام دهد، برایش انجام می‌دهند مثلا به جای او کیف مدرسه‌اش را آماده یا هر روز صبح تختش را مرتب می‌کنند. این کارها درست است؟
متاسفانه بسیاری از والدین به فرزندشان می‌گویند تو فقط درس بخوان، نمی‌خواهد كار دیگری انجام دهی اما انسان سالم باید بتواند نیازهای پایه‌ای خود را برطرف كند و مستقل باشد. اجازه بدهید فرزندتان كمی از تفریح و سرگرمی‌اش بزند و به جای آن درس بخواند در غیر این صورت پرتوقع می‌شود.
_ نگرانی دیگری که خوانندگان ما مطرح كرده بودند، این است که نمی‌توانند فرزندشان را با اینکه مستقل و با اعتمادبه‌نفس بار آمده، در جامعه رها كنند چون فكر می‌كنند خطرها فراوانند!
بچه‌ای با اعتمادبه‌نفس است که بداند خطرها همیشه وجود دارد و قرار نیست همیشه والدین از او محافظت كنند. وقتی فرزندمان راهی مدرسه و دانشگاه می‌شود، باید بتواند از خود مراقبت كند. والدین باید همیشه به فرزندشان در مورد خطرهای موجود آگاهی دهند اما او را نترسانند. کافی است به او بفهمانیم همیشه هستیم و اگر مشكلی داشت، می‌تواند با ما مشورت كند.
_ یعنی اگر برای فرزندمان خارج از خانه مثلا در مدرسه مشكلی پیش آمد، شخصا دخالت نکنیم؟
در بسیاری موارد وقتی كودك دچار مشكل می‌شود، كافی است به جای اینکه پدر و مادر دنبال حل ماجرا باشند، به او راهكار نشان دهند. اگر مشکل در حدی بود كه فرزند به تنهایی قادر به حل آن بود، نباید دخالت كرد. اگر با دوستی دعوایش شد یا دوستی به او سیگار تعارف كرد، اجازه بدهید خودش مساله را حل كند. والدین نباید با بروز هر مشکلی برای شكایت و حل مساله راهی مدرسه شوند. اگر كودك در بحث با دوستش ناتوان است، نباید به او گفت بی‌عرضه! باید راه را نشانش داد و مجهزش کرد و دوباره او را راهی میدان كرد تا تجربه كسب كند.
_ خیلی از والدین به‌خصوص در راه مدرسه دورادور مراقب فرزندشان هستند. این کار درست است؟
والدین نباید فرزندشان را تعقیب كنند و مرتب مواظب خطرهای احتمالی باشند زیرا این كار خود نشانه پایین بودن اعتمادبه‌نفس والدین و ترس آنها از اجتماع است. به فرزندتان در مورد مسایل آگاهی دهید و بعد اجازه دهید با آدم‌های اجتماع ارتباط برقرار كند. جامعه ترس ندارد. این ذهنیت ماست كه از جامعه ترس دارد و فرزندمان را می‌ترساند. نكته بسیار مهم این است كه برخی والدین خودشان اعتمادبه‌نفس ندارند. اگر والدینی اعتمادبه‌نفس پایین دارند، به جای كاركردن روی اعتمادبه‌نفس فرزندشان بهتر است اول از خود شروع كنند.
_ پس درواقع باید كودك و نوجوانمان را متناسب با سنش با خطرهای احتمالی و قوانین اجتماعی آشنا و بعد به‌تدریج او را رها كنیم تا در جامعه مستقل شود؟
بله، حتی گاهی نیاز نیست برخی مسایل را برایش بشکافیم و توضیح دهیم چون وقتی كودك وارد مدرسه می‌شود، روابط اجتماعی را می‌آموزد و با همسن‌وسالانش رشد می‌كند. كودك در مدرسه ناکامی‌ها، دعواكردن، دزدی و... را كه بعدها در جامعه هم شاهد آن خواهد بود، می‌بیند و به‌تدریج شخصیت او شكل می‌گیرد و متوجه می‌شود چه كاری خوب و چه كاری بد است.
_ در دوران بلوغ چه کنیم که اعتماد به نفسش کاهش پیدا نکند؟
هیچ‌کار! این مرحله را نباید بغرنج جلوه داد و خاص کرد. والدین باید با فرزندشان همدلی كنند و بگویند می‌دانند او آدمی بزرگ در قالبی كوچك است. باید با همدردی به نوجوان کمک کرد این مرحله از رشد و تكامل را هم پشت سر بگذارد. لازم نیست هم و غم شما ممانعت از غصه‌دار شدن فرزندتان باشد. کافی است به او یادآوری كنید كه این مرحله جزئی از تكامل است و باید پوست‌اندازی كند و از کودکی بگذرد.
_ در گذشته بچههای نوجوان را در ایام تابستان و تعطیلی سر کار می‌فرستادند تا تجربه کسب کنند. فکر می‌کنید این کار الان هم درست است؟
چرا که نه؟! اگر فرزند ما خودش بخواهد سر كاری برود و ما هم این توانایی را داشته باشیم که مکان مناسبی برای این منظور بیابیم، خوب است كه در زمان فراغت او را به كاری مشغول کنیم.
منبع : salamat.ir
