داستان های عامه پسند؛ موافقان و مخالفان
داستان های عامه پسند؛ موافقان و مخالفان
http://1doost.com/Files/Posts/Thumbs/77/13258.jpgادبیات عامه پسند از پاورقی های دهه ی 20 تا داستان های عاشقانه و احساسی امروز، بخشی از ادبیات داستانی ایران را تشکیل می دهد. ادبیاتی که با وجود موافقان و مخالفان سرسختش همچنان جایگاه خود را در بین کتاب خوان ها حفظ کرده است.
بخشی از ادبیات را که مخاطبان آن عامه ی مردم جامعه یا به تعبیری مخاطبان عام هستند، اصطلاحا «ادبیات عامه پسند» می نامند؛ ادبیاتی که هدف اصلی آن سرگرم کردن مردم است و معمولا تکنیک های نویسندگی در آن جایگاه خاصی ندارد.
پاورقی ها؛ آغاز حرکت موج ادبیات عامه پسند
ادبیات عامه پسند در ایران با پاورقی های چند صفحه ای در روزنامه ها و مجلات خانوادگی و جوان پسند آغاز شد. در واقع این پاورقی ها شامل بخش کوتاهی از یک داستان بلند بودند که در هر شماره از روزنامه یا مجله به چاپ می رسیدند و به دلیل کوتاه بودن و داشتن ویژگی های عامه پسندانه به شدت مورد توجه قرار می گرفتند؛ به صورتی که مخاطب به دنبال کردن داستان و سرنوشت شخصیت ها ترغیب می شد.
مرتضی مشفق کاظمی از نخستین نویسندگانی بود که با نوشتن پاورقی «تهران مخوف» در روزنامه ی ستاره به شهرت رسید. این پاورقی در زمان خود محبوب ترین داستان دنباله دار در میان مخاطبان جراید بود که توانست نام مشفق کاظمی را بر سر زبان ها بیاندازد. «تهران مخوف» را نخستین رمان اجتماعی فارسی می دانند که بعدها به صورت کتاب درآمد. رکن الدین آرین نژاد، پاورقی نویس معروف دهه ی 30 بود که با اسم مستعار «شاپور» ده ها کتاب در ژانر ادبیات عامه پسند بین سال های 1320 تا 1346 تألیف و منتشر کرد. «ده مرد رشید»، «عشق ها و خون ها»، «شب های پاسارگاد» و «فاتح» از جمله کتاب های شاپور آرین نژاد هستند. پاورقی «ده نفر قزلباش» نوشته ی حسین مسرور که در روزنامه ی اطلاعات به چاپ می رسید، از پاورقی های معروف دهه ی 20 محسوب می شد. نویسنده به دلیل استقبال مخاطبان آن را ادامه داد و بعدها به صورت یک کتاب پنج جلدی منتشر کرد. پس از حسین مسرور، ذبیح الله منصوری با نوشتن پاورقی های «خواجه تاجدار» و «سینوهه» به شهرت رسید. جواد فاضل هم از پاورقی نویسان معروفی است که با نوشتن پاورقی های «داستان های شاهنامه» و «امیر ارسلان» به چهره ی شناخته شده ای در این زمینه تبدیل شد. حسینقلی مستعان نیز از نویسندگانی بود که با نوشتن پاورقی های خود در مجلات مختلف به شهرت رسید. او نویسندگی را از سال 1314 در مجله ی «مهرگان» شروع کرد. «قصه ی رسوایی»، «عشق مقدس»، «افسانه»، «بهشت روی زمین»، «شهرآشوب» و «ارمغان زندگی» از تألیف های او هستند. او همچنین کتاب «بینوایان» ویکتور هوگو را به فارسی ترجمه کرده است. نویسندگانی که بازار داستان های عامه پسند را قبضه کردند.
پس از پایان دوران پاورقی نویس ها، نویسندگانی در ادبیات عامه پسند ظهور کردند که با آثارشان موجی نو را در این عرصه به راه انداختند. داستان هایی که در این نوع ادبیات نوشته شدند، بر پایه ی احساس و فرهنگ عامه ی مردم بودند و توانستند در مدت کوتاهی به کتاب های محبوبی تبدیل شوند که دست به دست می چرخیدند. در همین دوران بود که مخالفت هایی با به کار بردن لفظ «عامه پسند» برای این داستان ها به وجود آمد. عده ای معتقد بودند این داستان ها عامه پسند نیستند، بلکه ژانری از ادبیات هستند که ویژگی های منحصر به فرد خود را دارند و مخاطبان آن از قشر غالب جامعه هستند. عده ای نیز در عین به کار بردن واژه ی «عامه پسند» برای این داستان ها، آن ها را گونه ای از ادبیات می دانستند که مربوط به مردم عام است. فهیمه رحیمی را می توان یکی از تأثیرگذارترین و پرکارترین نویسندگان موج نو ادبیات عامه پسند دانست. او در سال 1331 در تهران متولد شد و به خاطر نوشتن کتاب های عامه پسند به «دانیل استیل ایران» شهرت یافت. اولین رمانش را با نام «بازگشت به خوشبختی» در سال 1369 منتشر کرد. کتاب های او با استقبال مخاطبان روبه رو شد و به چاپ های بالا رسید. او با داشتن هفت کتاب در بین 47 کتاب پرفروش پس از انقلاب، رکورددار این فهرست است. «اتوبوس»، «پنجره»، «زخم خوردگان تقدیر» و «تاوان عشق» از دیگر آثار رحیمی هستند. این نویسنده به تازگی در روز 28 خردادماه بر اثر ابتلا به سرطان درگذشت.
فتانه حاج سیدجوادی با نوشتن یک رمان به یکی از مشهورترین عامه پسندنویس های ایران تبدیل شد. «بامداد خمار» این نویسنده که در سال 74 منتشر شد، به شدت مورد استقبال قرار گرفت و از پرفروش ترین کتاب های داستانی ادبیات ایران شد. «بامداد خمار» را سوزان باغستانی به زبان آلمانی ترجمه کرده است. م. مؤدب پور (مرتضی مؤدب پور) نیز از نویسندگان معروف ادبیات عامه پسند است. او با نوشتن رمان های «پریچهر»، «رکسانا»، «گندم»، «یاسمین» و «یلدا» به نامی آشنا برای دوستداران ادبیات داستانی عامه پسند تبدیل شده است. مؤدب پور که فعالیت های ادبی خود را از سال 1378 آغاز کرده، توانست با وارد کردن مسائل روز جامعه در داستان هایش مخاطبان زیادی را به سمت کتاب هایش جذب کند. از دیگر نویسندگان حوزه ی ادبیات عامه پسند می توان به ر. اعتمادی (رجبعلی اعتمادی) اشاره کرد. از این نویسنده که در سال هایی آثارش امکان انتشار نداشتند،، رمان های «کفش های غمگین»، «عشق»، «دختر شاه پریان»، «آخرین ایستگاه شب»، «اتوبوس آبی» و «شب ایرانی و داستان های دیگر» به چاپ رسیده است. شهره وکیلی را هم می توان از تأثیرگذاران ادبیات عامه پسند در ایران دانست. او فعالیت نویسندگی خود را با نوشتن زندگی نامه ی خود در دو جلد با عنوان «عشق مرز ندارد» و «شهیر» آغاز کرد. «شب عروسی من»، «بازی تمام شد»، «شالیزه» و «خاک سرخ» از دیگر آثار وکیلی هستند. سیمین دانشور با نوشتن نقد مثبتی درباره ی کتاب «شب عروسی من» وکیلی، سهم زیادی در به شهرت رسیدن این نویسنده و آثارش داشت. از دیگر نویسندگان رمان های عامه پسند ایرانی می توان به نسرین ثامنی، نسرین قدیری، امیر عشیری، پرینوش صنیعی، محمد حجازی و فریده رهنما اشاره کرد.
ادبیات عامه پسند؛ موافقان و مخالفان
ادبیات عامه پسند در ایران به دلیل نوع لحن و بیان خاصش همواره مخالفان و موافقانی داشته است. برخی این رمان ها را گونه ی سخیفی از ادبیات می دانند که بدون داشتن هیچ گونه ظرافت و تکنیک خاصی نوشته می شوند و با ترفندهای عامه پسند بازار کتاب را قبضه می کنند؛ برخی نیز معتقدند باید به ادبیات عامه پسند به عنوان بخشی از ادبیات مورد پسند مردم احترام گذاشت و آن را گونه ای از ژانر ادبی دانست. بلقیس سلیمانی، نویسنده و منتقد ادبی، جلوگیری از نشر ادبیات عامه پسند را نوعی دیکتاتوری ادبی می داند و معتقد است، این نوع ادبیات در ایران همواره جایگاه ویژه ای داشته است و نباید کسی را از خواندن کتاب های این حوزه منع کرد. ر. اعتمادی نیز می گوید: اطلاق عنوان «عامه پسند» به آثار پرمخاطب کار غلطی است و هر کسی می تواند مطابق ذوق خود رمان مورد نظرش را انتخاب کند.
