ترجمه: محمد نيکويي/رابطه تحقيرآميز؛ عامل شماره يک طلاق
حرف بزن، نيش نزن!
آيا شيوه ارتباط همسرتان با شما اعتماد‌به‌نفستان را بالا مي‌برد يا باعث مي‌شود احساس سرافکندگي کنيد؟ دکتر جان گاتمن، از دانشگاه واشنگتن و کارشناس باسابقه روان‌شناسي ازدواج، پس از 20 سال تحقيق در اين زمينه مي‌گويد: «مهم‌ترين عامل موثر در طلاق، تحقير شدن يک يا هر دو همسر در روابطشان است.»...
تحقير کردن (متضاد احترام گذاشتن) اغلب به‌صورت قضاوت منفي، عيب‌جويي يا زخم زبان زدن انجام مي‌شود.
4 نوع رفتار، چه عمدي و غيرعمدي باعث تحقير طرف مقابل خواهد شد.
زبان «تو» و لحن آمرانه
زبان «تو» شامل جمله‌هايي مانند «تو (اينطور)... هستي»، «تو بايد (اينطور)... باشي»، «تو لازم است (اينطور)... باشي»، «تو مجبوري( اينطور)... بشوي» و «تو بهتر است (اينطور)... باشي» است.
جمله‌هاي آمرانه هم بيانگر قضاوت منفي يا عيب‌جويي از طرف مقابل هستند. نمونه‌هاي اين زبان «تو» و آمرانه حرف زدن را ميتوان در اين جمله‌ها ديد:
«تو آنقدرها خوب نيستي...»
«تو بايد حواست را جمع کني...»
«تو الان بايد اين کار را بکني»
«تو بايد وضعيت من را بفهمي...»
«تو بهتر است بيشتر فکر کني...»
بيشتر افراد دوست ندارند در مورد آنها قضاوت شود يا کسي به آنها بگويد چه کاري انجام دهند.
هنگامي که از زبان «تو» و لحن آمرانه استفاده مي‌‌کنيم، احساس رنجش را در طرف مقابل برمي‌انگيزيم و او را در وضعيت دفاعي قرار مي‌دهيم. اين نوع ارتباط مشکل‌آفرين است و باعث مي‌شود طرف مقابل عدم توافق و تعارض نشان دهد.
جمله‌هاي مطلق
جمله‌هاي مطلق، شخصيت يا رفتار فرد را منفي جلوه مي‌دهند. در جمله‌هاي مطلق معمولا کلماتي مانند «هميشه»، «هرگز»، «دوباره»، «همه»، «هر دفعه»، «هر کسي» و مانند اينها وجود دارد. بيانات همگاني اغلب در ترکيبي با زبان «تو» به کار مي‌روند. مثلا:
«تو هميشه جوراب‌هايت را روي زمين ول مي‌کني»،
«تو هيچ‌وقت در خميردندان را نمي‌بندي»،
«دوباره چيزها را به هم ريختي»، «چه تنبلي هستي»،
«هر دفعه انجام اين کار را فراموش مي‌کني!»،
«چقدر شلخته هستي!» و ...
چنين عبارت‌هايي باعث بروز مشکل بين زوج مي‌شوند زيرا نشان مي‌دهند در ذهن گوينده هيچ امکاني براي اينکه فرد مورد خطاب به طريق ديگري عمل کند، وجود ندارد. از طرفي، اين جمله‌ها به اينکه «چه کاري اشتباه است» اشاره مي‌کنند، نه اينکه «چگونه ميتوان بهتر بود» بنابراين مانع تغيير طرف مقابل در جهت بهتر شدن و باعث نااميدي او مي‌شوند.
درنهايت طرف مورد خطاب مي‌تواند جمله‌هاي مطلق را هم به راحتي نفي کند؛ مثلا اگر به همسرتان گفته باشيد «هيچ‌وقت ظرف‌ها را نمي‌شويي»، او فقط با بيان يک استثنا مي‌تواند آن را نفي کند و بگويد: «حرفت درست نيست، من يک بار سال گذشته ظرف‌ها را شستم!» و به اين ترتيب به راحتي نادرست بودن اين جمله شما را نشان ميدهد. جمله‌هاي مطلق چون ماهيتي عمومي دارند، به راحتي با بيان مثال‌هاي نقض قابل نفي هستند.
سختگيري به شخص و بي‌توجهي به اصل موضوع
در هر موقعيت ارتباطي شخصي که با او ارتباط برقرار مي‌کنيد و موضوع يا رفتاري که مورد بحث قرار مي‌دهيد، بسيار مهم است. در روابط تحقيرآميز، سختگيري نسبت به شخص مقابل، همه‌چيز را «شخصي» مي‌کند و موضوع يا رفتار مورد بحث ناديده گرفته مي‌شود يا اهميت چنداني به آن داده نمي‌شود. به اين مثال‌ها توجه کنيد:
- رابطه تحقيرآميز: «تو خيلي احمقي!»
- رابطه کارآمد: «تو آدم باهوشي هستي، اما کاري که امروز انجام دادي، خيلي هوشمندانه نبود.»
- رابطه تحقيرآميز: «هيچ‌وقت کارهاي خانه را انجام نمي‌دهي! آدم بي‌مصرفي هستي!»
- رابطه کارآمد: «متوجه شدم که اين هفته کارهاي خانه را انجام نداده‌اي.»
- رابطه تحقيرآميز: «هميشه چيزهاي مربوط به من را فراموش مي‌کني؛ اصلا يادت هست بايد چه کار مي‌کردي؟»
- رابطه کارآمد: «مي‌دانم اين اواخر خيلي ذهنت مشغول است. فکر کنم بد نيست امشب درباره رابطه‌مان صحبت کنيم.»
سختگيري به شخص و بي‌توجهي به اصل موضوع، به سادگي باعث برانگيختن واکنش منفي مخاطب مي‌شود و حرف‌هاي شما را حمله‌اي شخصي به خودش درنظر مي‌گيرد. نتيجه اين وضعيت، احساس خشم، رنجش، دلخوري و مقاومت کردن است. کساني که به جاي توجه به اصل موضوع، به طرف مقابلشان سخت مي‌گيرند، مدام جمله‌هاي مطلق را با «زبان تو» و لحن آمرانه به کار مي‌برند.
بي‌ارزش شمردن احساسات
بي‌ارزش شمردن احساسات هنگامي رخ ميدهد که عواطف مثبت يا منفي شخص مقابل را درک کنيم اما آنها را کوچک بشماريم، ناديده بگيريم يا درباره آنها قضاوت منفي کنيم. به اين جمله‌ها توجه کنيد:
«نگراني‌هاي تو از نظر من بي‌معني است!»
«شکايت‌هاي تو کاملا بي‌پايه است.»
«تو بي‌خودي عصباني مي‌شوي.»
«کي به عصبانيت تو اهميت ميدهد؟»
هنگامي که احساسات شخص ديگري را بي‌اعتبار مي‌شماريم، باعث تحقير او مي‌شويم. معمولا شخصي که احساساتش بي‌ارزش شمرده شده است، دچار خشم مي‌شود و ممکن است ارتباط عاطفي‌اش را با طرف مقابل قطع کند تا دوباره احساساتش جريحه‌دار نشود.
اين رفتارهاي تحقيرآميز، پيوند صميمانه ميان همسران را نابود مي‌کنند، بنابراين اگر نشانه‌اي از آنها در رابطه‌تان وجود دارد، به آن توجه کنيد ولي نااميد نشويد چون امکان بهبود روابط شما با يادگيري شيوه‌هاي ارتباط موثر وجود دارد.
منبع: Psychology Today
سلامتیران
