وسایل گازسوز نیز همانند سایر وسایل مشابه جهت روشن شدن و سوختن مناسب نیاز به هوا دارند و تنها راه ارتباطی آنها با فضای خارج از ساختمان از طریق دودكش می باشد . گاز گرفتگی از جمله حوادثی است كه معمولا در اثرفقدان دودكش مناسب برای وسایل گازسوز به خصوص بخاری و آبگرمكن و عدم تهویه كافی درفضای اتاق روی میدهد .
سوختن ناقص گاز و تجمع گازهای مسموم كننده و یا حتی كمبود اكسیژن سبب مسمومیت افرادی كه درچنین فضایی تنفس می كنند شده و ممكن است به مرگ آنها منتهی شود. بنابراین برای جلوگیری از خطرات ناشی از سوختن ناقص وسایل گازسوز و گازگرفتگی به این نكات دقیقاً توجه شود.
• هر وسیله گاز سوز باید دارای یك دودكش استاندارد و مجزا ومجهز به كلاهك باشد.
• همواره محل اتصال دودكش به وسایل گازسوز را بازرسی و از آببندی و ثبات آنها اطمینان حاصل نمایید.
• مسدود شدن دودكش سبب سوخت ناقص و ایجاد گازهای خطرناك و مسموم كننده وبرگشت چنین گازهایی به داخل فضای زندگی گردیده و باعث گازگرفتگی ومرگ می شود. دودكش وسایل گاز سوز در محل عبور از شیشه های پنجره نباید مستقیماً با شیشه در تماس باشد. زیرا در چنین صورتی امكان شكستن شیشه در اثر حرارت و لق شدن و افتادن دودكش وجود دارد. در صورتیكه دودكش از پنجره به بیرون هدایت شده است باید دارای حداقل یك متر ارتفاع عمودی از محل خروج از پنجره باشد.
• هر چند وقت یكبار كلاهك دودكش های وسایل گازسوز را بازرسی وچنانچه كلاهك افتاده باشد آنرا در محل خود نصب كنید . قابل ذكر است كه كلاهك علاوه بر اینكه از نفوذ باران و برف و افتادن سایر اشیا به داخل دودكش جلوگیری می كند، در منظم سوختن وسیله گازسوز نیز موثر است . ضمناً از فشردن بیش از اندازه كلاهك كه باعث تغییر حالت وگرفتگی منافذ خروج گازهای دودكش می شود نیز خودداری كنید.
• انتهای دودكش های توی كار باید حداقل 1 متر از سطح پشت بام بالاتر باشد. هر وسیله گازسوز بایستی دارای دودكش مناسب و بدون اشكال جهت تخلیه گازهای حاصل از احتراق به فضای آزاد باشد و هرگونه نقص و نارسایی و رعایت ننمودن استانداردها در این مورد موجب حادثه خواهد گردید.
• در هنگام ساخت ، خرید واجارة منزل به دودكش وسایل گازسوز كاملاً توجه فرمائید و تا حدالامكان از خرید و اجارة خانه‌هائی كه فاقد دودكش مناسب در داخل دیوار می باشد خودداری فرمائید. تمام دودكش های وسائل‌گازسوز بایستی حتماً مجهز به بخش عمودی متناسب‌وكلاهك h باشد.
• از قراردادن خروجی دودكش به صورت افقی با كلاهك و یا بدون كلاهك در زیر سقف و بالكن جداً خودداری فرمائید.
• دودكش در داخل دیوار و‌خارج آن و محل‌اتصال به‌وسیله گازسوز بایستی كاملاً آببندی باشد. هردرز كوچكی میتواند باعث خروج گازهای حاصل از احتراق و حادثه گردد.
• حتی‌الامكان از نصب زانوی اضافی در مسیر دودكش خودداری نمائید. زیرا زانو كارآئی دودكش را كاهش میدهد.
• به هیچ عنوان دودكش وسایل‌گازسوز وهواكش (فن) را از یك لوله یا كانال مشترك عبور ندهید.
• برای دودكش داخل و بیرون دیوار به هیچ عنوان از لوله‌های پلاستیكی و غیر مقاوم در برابر حرارت استفاده نشود.
• دودكش باید از ورقهای ضد زنگ (گالوانیزه) و نسبتاً ضخیم انتخاب شود.
• آبگرمكن و بخاری حتماً بایستی مجهز به دودكش باشد . از نصب این وسیله‌ها بدون دودكش در محیطهای بسته جداً خودداری نمائید.
• استفاده از دودكشهای مشترك بایستی با نظر متخصصین و مهندسین مشاور تأسیساتی انجام گردد.
• استفاده از دودكشهای آكاردئونی آلومینیومی بعلت عدم امكان آببندی در ابتدا و انتها خطرناك میباشد.
• از قراردادن قطعات لوله دودكش بصورت لب به لب خودداری نمائید و حتماً از دودكشهای نوع نر و ماده كه باعث آببندی در محل اتصال و عدم خروج گازهای حاصل از احتراق خواهد شد ، استفاده نمائید.
• ازاضافه نمودن به طول بخش افقی دودكش در قسمت‌های فوقانی ساختمان جهت ساخت اطاقك و انباری بر روی بام خودداری نمائید. در هنگام ساخت طبقه‌ای جدید دودكشهای قدیمی را عمودی و استاندارد ادامه داده و در حین عملیات ساختمانی دودكش را در مقابل ریزش مصالح و نخاله ساختمانی و انسداد داخلی كاملاً محفوظ نگهدارید.
• هنگام عبور دودكش از داخل دیوار و تقاطع آن بایستی قطر لوله فلزی كاملاً یكسان باشد كم‌كردن قطر لوله هنگام خروج از ساختمان (دیوار یا سقف) مجاز نمی‌باشد.
• ازنصب دودكش درحیاط خلوتهای رو بسته خودداری نمائید. داكت دودكشها باید خروجی از بالا و پایین به هوای آزاد داشته باشد و به هیچ وجه هیچگاه بالای داکت مسدود نگردد .
• دودكشها را مرتباً بازرسی نمائید و از آزادبودن مسیر دودكش اطمینان حاصل نمائید.
• اطراف لوله‌های دودكش موجود در موتورخانه بایستی كاملاً آببندی گردد تا از نفوذ گازمونواكسید كربن (co) به داخل بنا و یا موتورخانه جلوگیری شود.
• در هنگام هرگونه ساخت و ساز مراقب باشید ، مصالح ساختمانی بداخل دودكشها ریخته نشود و راه ورودی دودكش را مسدود نكرده باشد.
• هر ساله قبل از روشن كردن وسائل گرمازا ، مراقب باشید مسیر دودكشها توسط پرنده ای لانه‌سازی و مسدود نشده باشد.
• بخش عمودی (خروجی) دودكش حداقل بایستی 3 برابر بخش افقی درنظر گرفته شود و حداقل ارتفاع بخش عمودی نبایستی از یك متر كمتر باشد.
• از تغییر قطر در خروجی دودكش و كم كردن سایز آن خودداری نمائید.
• جهت جلوگیری از پدیده خطرساز «مکش معکوس» در ساختمانها لازم است بر روی قسمت زیرین درب ورودی هر آپارتمان از دریچه تهویه کرکره ای یا آیفونی مناسب به طول 50×20 سانتیمتر استفاده گردد . همچنین زیر دربهای ورودی اطاق خواب ها نیز حدود 3 تا 5 سانتیمتر بازباشد.
• انتهای كلیه دودكشها بایستی حداقل یك متر از سطح پشت بام بالاتر بوده و از دیوار‌ه‌های جانبی نیز حداقل یك متر فاصله داشته باشد و حتی المقدور ازکلاهک hاستفاده گردد.
• قسمت عمودی دودكش بایستی برروی پایه‌های مناسب قرارگیرد تا وزن آن به پایه منتقل شود و از كج شدن آن جلوگیری بعمل آید. ضمناً بخش عمودی دودكش برروی نماها بایستی توسط بست‌های مناسب به دیوار محكم گردد. همچنین مراقب چرخش كلاهك به سمت زمین باشید ، در این صورت اینگونه دودكشها كارآئی لازم را ندارند و عدم خروج گازهای حاصل از احتراق جان شما را تهدید میكند. رعایت موارد فوق موجب جلوگیری از پس زدن و بازگشت گازهای سمی وسایل گازسوز بداخل منازل (مکش معکوس) میگردد.
• عبور دودكش ازفضای داخل سقف‌كاذب و علی‌الخصوص حمام به دلیل امكان پوسیدگی و نشت گاز منواكسیدكربن خطرناك میباشد.
• دمپر خروجی دودكش شومینه (قبل از روشن كردن) بایستی كنترل تا ازسلامت حركت دمپر (دریچه داخلی كه بتوسط زنجیرباز و بسته میشود) و باز و بسته شدن آن اطمینان حاصل شود ، در صورت باز نشدن دمپر ، گاز منواكسید كربن فضای ساختمان را مسموم می‌نماید.
• جهت تأمین هوای مورد نیاز وسایل گازسوز از قبیل آبگرمكن دیواری و بخاری درآپارتمانهای محدود ضروری است دریچه تهویه ای در محل مناسب (ترجیحاٌ پشت وسیله گازسوز) كه به هوای آزاد مرتبط میباشد تعبیه گردد.
• دودكش بایستی مجهز به بست نگهدارنده باشد و در محل خود محكم گردد.
• برای شومینه به دلیل امكان پس‌زدن گازهای حاصل از احتراق بهتر است از دودكش به قطر 15 سانتی متر استفاده كرد.
• حتی‌الامكان از دودكش‌هایی كه از پنجره به بیرون هدایت می‌شوند بایستی اجتناب نمود. چنانچه ناچاراً دودكش از پنجره به بیرون هدایت شود باید به روش صحیح و كاملاً محكم در محل خروج از پنجره مهار و مجهز به كلاهك شود و حداقل دارای 1 متر ارتفاع از محل خروج باشد. در صورتیكه هنگام بهره‌برداری و روشن بودن وسیله گازسوزبا آزمایش قرار دادن دست بر روی دودكش مشاهده گردید كه دودكش مذكور سرد می باشد از این دودكش بایستی صرفنظر نموده و ضروری است دودكشی تعبیه گردد كه تا بالای بام ادامه داشته باشد.
• اتصال خروجی دودكش به درز انبساط بین دو ساختمان میتواند باعث نفوذ گاز منواكسیدكربن از منافذ به هر كدام از این ساختمانها گردد.
• به منظور وجود هوای كافی و پرهیز از سوختن ناقص در وسایل گازسوز بایستی راه ورود هوا به داخل اتاقها توسط روزنه‌های مناسب (در زیر درب‌ها، دریچه های كركره‌ای پایین درب‌ها و...) ایجاد شود. این موضوع بویژه در اتاق‌های كوچك و فضاهای زیرزمینی از اهمیت و حساسیت فوق‌العاده ای برخوردار است. در این راستا لازم است توجه فرمائید كه معمولاً یك بخاری در حدود 15 برابر حجم گاز مصرفی به هوای تازه جهت سوختن نیاز دارد.یك بخاری‌معمولی خانگی بایستی درحدود 15متر مكعب در ساعت‌‌هوای تازه دریافت كند تاقادر به سوزاندن مناسب گازطبیعی باشد. بنابراین ملاحظه می‌شودكه منافذ ورود هوا چه تأثیر حیاتی در این رابطه دارند.
• مسدودشدن‌دودكش‌لوازم‌گا �سوز (حتی‌درحدجزئی) باعث‌ناقص‌سوزی‌و پس‌زدن گازهای سمی به‌فضای اتاق میشود. همواره از مسدود‌نبودن دودكشها اطمینان حاصل فرمائید.
• به منظور نصب دودكش وسایل گازسوزازکمترین تعداد زانو استفاده شود.زیرا در اینصورت مكش دودكش كم شده و موجب پس‌زدگی گازهای‌خطرناك حاصل ازاحتراق میشود.
• توصیه میشود در طراحی و ساخت ابنیه نوساز ، دودكش كلیه وسایل گازسوز پیش‌بینی شود و نقشه مربوطه توسط مهندس ناظر تأیید گردد. نصب دودكش بعد از اتمام پروژه بر روی نما در ساختمان‌های جدیدالاحداث كاملاً بی‌مورد میباشد.
• مراقب باشید البسه آویزان شده شما در تراس ، دودكش همسایه پایین را مسدود ننماید.
• دودكش و اتصالات مربوطه در حیاط خلوت و داكتها بایستی حتماً دارای بست و تكیه‌گاه مناسب باشد.
• دودكشهای آجری به دلیل نفوذ گاز از درزها به سایر قسمت‌ها خطرساز میباشد.
• دودكش شوفاژ براساس ظرفیت مربوطه و بایستی دارای قطر مناسب باشد.ضمناً حداقل قطر برای كمترین مصرف دستگاههای شوفاژ لوله به قطر20 سانتیمتر پیشنهاد میشود.
• برای كلیه آبگرمكن های دیواری دودكش به قطر 15 سانتیمتر به بالا پیشنهاد میشود.
• دریچه دودكش بایستی بالاتر از وسیله گازسوز قرارگیرد و نصب هرگونه دودكش از ارتفاع دستگاه به سمت ارتفاع پائین‌تر (شیب از وسیله گازسوز به سمت زمین) جداًخطرناك میباشد و موجب پس‌زدن محصولات سمی احتراق می گردد.
• به ازای هر زانوی ْ90 در دودكش ، لازم است به ارتفاع بخش عمودی اضافه گردد.
• حتی‌الامكان در آپارتمانهای زیر 50 متر مربع سیستم گرمایش بوسیله شوفاژ انجام شود و از وسایل گرمایشی همچون بخاری یا آبگرمکن دیواری استفاده نشود.
• ساخت حمام در كنار شوفاژخانه خطرناك و حادثه سازمی‌باشد.
• نصب دو وسیله گاز سوز شومینه و بخاری در آپارتمانهای كوچك و استفاده همزمان از آنها میتواند احتمالاٌ آثار زیانباری را به بار آورد.
• نسبت به مشاهده شعله زرد رنگ در وسائل گازسوز بی‌تفاوت نباشید چون این مشكل ناشی از نرسیدن هوای كافی یا نقص در دستگاه گازسوز و... میباشد.
• هرگونه نشتی لوله‌های آب گرم‌خطرناك میباشد چون در این صورت باعث مدام سوزی آبگرمكن گازی میشود. این‌موضوع باعث مصرف سوخت بیشتر، اكسیژن بیشتر و در نهایت خطراحتمالی میشود.
• اگر در منزل دچار سردرد ، سرگیجه ، تهوع و ... می‌شوید علت در وسایل گازسوز نیز میتواند باشد. معمولاً در اثر نبودن هوای كافی‌وعیوب وسایل‌گازسوز عمل احتراق مختل می گردد و گازهای مضر و خطرناك تولید و در سطح خانه پخش می‌شودكه موجب عوارض بعدی می گردد.
• داكت مسیر دودكشها و آپارتمان‌ها در بالای بام و طبقه همكف (در ابتدا و انتها) حتی‌الامكان بایستی باز و به فضای آزاد راه داشته باشد تا اگر نشتی در مسیر دودكش بوجود آمد به بیرون هدایت شود و به داخل ساختمان نفوذ نكند.
• برای پكیج منازل بدلیل مصرف بالاحتی‌الامكان بایستی از دودكش به قطر 15 سانتی‌مترو بیشتر استفاده شود.
• استفاده از زانوهای متوالی برای عبـور دودكش عمودی از مجــاور شناژهای افقی (حالت u) باعث كم كردن كارآئی دودكش میشود . قبل از بتون‌ریزی در ساخت منازل مسیر دودكش را انتخاب نمائید.
• استفاده از گچ و مصالح ساختمانی برای پركردن فواصل و درزهای ما بین دودكشها در داخل دیوار ساختمان موجب گرفتگی گردیده وحوادث بسیاری را باعث شده است از این كار جداً خودداری نمائید.
• استفاده از سطل آب و قراردادن دودكش در آن جهت تصفیه گازهای سمی به جای نصب دودكش استاندارد خطری جدی برای مصرف‌كنندگان گاز طبیعی (حتی در فضاهای كوچك نظیر مغازه و فروشگاه) میباشد. حوادث مرگباری از این باور غلط تاكنون بروز كرده است.
آزمایش دودکش
برای اطمینان از صحت عملكرد دودكش 3 آزمایش آسان ذیل را می‌توان انجام داد.
1- ساده‌ترین آزمایش هر دودكش دست‌زدن و لمس آن است. سردی دودكش نشانه عدم عبور گازهای سمی حاصل از احتراق وسیله گازسوز و زنگ خطری برای شما میباشد. وقتی وسیله گازسوز کارمی کند بایستی دودکش داغ باشد و نوک انگشتان داغی آنرا حس کند.
2- آزمایش بعدی استفاده از شمع و یا شعله كبریت در محل دریچه و مبدأ دودكش در اتاق (محل مصرف) میباشد . با قرار دادن كبریت روشن درابتدای دریچه بایستی شعله به سمت داخل دودكش كشیده شود . این موضوع نشانه كـاركردن و مكش مناسب دودكش و در صورتیكه تغییری در شعله ایجـاد نشود نشان دهنده عدم مکش مناسب دودكش میباشد.
3- هنگام خرید و یا اجاره خانه و قبل از وصل وسایل گازسوز به دودکش،مسیر دودكشها را بایك وزنه و طناب محكم از پشت‌بام تا محل دریچه و مبدأدودکش كنترل نمائید تا از بازبودن آن كاملاً مطمئن شوید.
گاز منو اکسید کربن
• گاز طبیعی(ch4) سمی نبوده و عارضه خاصی را در بدن انسان ایجاد نمی كند اما اولاٌ در آتش سوزی و انفجار می تواند نقش اصلی را ایفا نماید و ثانیاٌ در صورتیکه وجود ch4 موجب خروج و کمبود اکسیژن گردد ، خطرات جدی کمبود اکسیژن بوجود خواهد آمد .
• گاز منواكسید كربن در اثر احتراق ناقص سوخت های فسیلی از جمله گاز طبیعی بوجود می آید .گاز منواكسیدكربن(co) بی رنگ ، بدون بو و بی مزه است و به همین دلیل به سادگی با حواس انسانی قابل تشخیص نمی باشد.
• از گاز منواكسید كربن(co) به عنوان یك خفه كننده شیمیایی نام برده می شود .این گاز بسیار سمی وكشنده و خطرناك می باشدوحتی در مقادیربسیار جزئی باعث مرگ انسان می شود .
• یكی ازراههای تولید منواكسید كربن(co) در منزل ، احتراق ناقص سیستم های گرمایش وپخت وپزمی باشد .
• همان طور كه میدانید انسان برای تنفس نیاز به اكسیژن دارد .در صورت وجود منواكسید كربن (گاز سمی ناشی از احتراق ناقص وسائل گازسوز) درمحیط زندگی ، انسان مسموم می گردد و در واقع حمل اكسیژن توسط خون مختل شده و اكسیژن به بافت های بدن نرسیده وانسان دچار خفگی ودر نهایت مرگ می شود .
• علائم و نشانه های فیزیولوژی منواكسید كربن(co) برانسان بستگی به میزان غلظت منواكسید كربن در خون دارد .
• هرچه مقدار(co) در خون بیشتر باشد ،خطری كه انسان راتهدید میكند بیشتر میشود.
• منواكسید كربن(co) در غلظت پایین باعث خواب آلودگی ، گیجی ، خستگی ، سردرد ، سرگیجه ، ضعف و بیحالی ، حالت تهوع وگاهی استفراغ میشود و در غلظت‌های بالاتر باعث خفگی و در نهایت مرگ می شود.
