منابع روایی شیعه: نهج البلاغه

معرفی کتاب

---

این کتاب شریف در سه بخش شامل خطبه ها و نامه ها و برخی از سخنان کوتاه و گهربار امیرالمؤمنین و امیر بیان علی بن ابی طالب - علیه السلام - است که در موقعیتهای گوناگون بیان فرموده یا برای افراد مختلف نوشته است.

کلام امیرالمؤمنین - علیه السلام - دو خصوصیت ویژه دارد: اول، زیبایی و فصاحت و انسجام بی نظیر که آن را «فوق کلام مخلوق و دون کلام خالق» قرار داده است. دوم، تأثیر و نفوذ شگفت انگیز آن؛ به طوری که نه تنها در آن زمان، که پس از چهارده قرن هنوز هم هر شنونده ای را تحت تأثیر قرار می دهد.
نهج البلاغه کتابی است که بزرگ ترین فصحا و بلیغ ترین گویندگان در طول تاریخ افتخار خویش را در محضر نهج البلاغه بودن دانسته اند. نهج البلاغه کتابی نیست که تنها از حیث لفظ، اوج قله های فصاحت را فتح کرده باشد؛ بلکه محتوا و مضمون این کتاب شریف نیز تالی و دنباله رو قرآن است.

سید رضی در مقدمه نهج البلاغه می نویسد: «امیرالمؤمنین - علیه السلام - در موضوعات و ابواب مختلف کلماتی دارد و هرگاه انسان در یک موضوع کلمات آن حضرت را مطالعه می کند، شک نمی کند که این سخنان از کسی است که تمام عمر خویش را در همان رشته سپری کرده است؛ وقتی در باب زهد داد سخن می دهد، گویی هیچ بهره ای جز زهد و عبادت ندارد و گویی تمام عمر خویش را در گوشه خانه ای یا در پای کوهی گذرانده که هیچ کس را جز خود ملاقات نکرده است».

سید رضی علاوه بر تبحّر در رشته های مختلف علوم اسلامی، یکی از بزرگ ترین ادبا و شعرای زمان خویش قلمداد می شد. سید رضی در مقدمه نهج البلاغه انگیزه خود را در جمع آوری این کتاب شریف چنین بیان می دارد:
«من در سنین جوانی شروع به تألیف کتابی در خصائص ائمه - علیهم السلام - نمودم تا اخبار و کلمات آن بزرگواران را به صورت گلچین شده جمع آوری نمایم. زمانی که خصائص مربوط به امیرالمؤمنین - علیه السلام - را به اتمام رساندم، مشکلاتی پیش آمد که نتوانستم کتاب را کامل نمایم. در پایان فصول این کتاب، فصلی در کلمات قصار آن حضرت آمده بود؛ لکن خطبه ها و نامه های مفصل ایشان را ذکر نکرده بودم. چون عده ای از دوستان این فصل از کتاب را دیدند، برایشان جالب بود؛ لذا از من درخواست کردند تا کتابی مستقل درباره کلمات گرانبهای امیرالمؤمنین - علیه السلام - در موضوعات گوناگون تألیف نمایم. من هم که دیدم چنین گردآوری تاکنون انجام نشده، دست به تألیف این کتاب عظیم زدم... و نام آن را نهج البلاغه گذاشتم».

ذکر این نکته لازم است که سید رضی از بین منابع فراوانی که در اختیار داشته، قسمتهایی را گلچین کرده است.

محور های نهج البلاغه

---

نهج البلاغه دارای سه محور اصلی است:

۱. خطبه ها که شامل ۲۳۹ خطبه است و از نظر زمانی به سه بخش تقسیم می شود:
الف) قبل از حکومت، مانند خطبه های ۵ ـ ۶۷ ـ ۱۳۹ و... ؛
ب) در هنگام خلافت، مانند خطبه های ۳ ـ ۱۲ ـ ۱۵ - ۱۶ و... ؛
ج) بعد از خلافت، مانند خطبه های ۲۰ ـ ۲۱ - ۲۷ ـ ۱۰۵ ـ ۴۷ ـ ۱۰۸ و....
۲. نامه ها که شامل ۷۹ نامه است و تقریباً تمام آنها در زمان خلافت آن حضرت نوشته شده اند.
۳. کلمات قصار یا قصار الحکم که شامل ۴۸۰ کلمه است و از حیث موضوعات بسیار متنوع است.

شروح و تعلیقات

---

شرح ابن میثم بحرانی (م ۶۷۹ ق) ،
شرح ابن ابی الحدید معتزلی،
شرح محمد عبده،
شرح علامه محمد تقی جعفری،
منهاج البداعه از قطب الدین راوندی،
شرح فخررازی مفسر بزرگ اهل سنت،
شرح موضوعی علامه شوشتری،
بهج الصباغه در ۱۴ جلد.

چندین مستدرک نیز بر این کتاب شریف تا به حال نوشته شده که عبارت اند از:
مستدرک نهج البلاغه، از هادی کاشف الغطاء؛
نهج السعاده در هشت جلد، از محمد باقر محمودی؛
ملحق نهج البلاغه، از احمد بن یحیی و ... .

مترجمین نهج البلاغه

---

۱- آیت الله شیخ جعفر سبحانی
۲- آیت الله ناصر مکارم شیرازی
۳- حجة الاسلام و المسلمین محمد دشتی
۴- علامه محمد تقی جعفری
۵- علامه عبد الحسین امینی
۶- محمد مهدی فولادوند (ره)
۷- آیت الله سید علی نقی فیض‌ الاسلام (ره)
۶- طاهره صفار زاده
..............................................
http://www.wikifeqh.ir/%D9%86%D9%87%...A7%D8%BA%D9%87