آشنائي با ميگو و تاريخچه پرورش آن در جهان
آشنائي با ميگو و تاريخچه پرورش آن در جهان
مقدمه :
سخت پوستان Shell fish شامل نرم تنان ، Mollusks و كروستاسه آ Crustaceans ميباشد .
نرم تنان خود شامل صدف خوراكي Oyster، حلزون هاي دوكفه اي و صدف هاي باريك كه در داخل يك لاك يا صدف سخت از كربنات كلسيم زندكي كرده و اغلب در يك نقطعه ثابت و بيحركت مي باشند . كروستاسه ها شامل ميگو Shrimp لابستر Labster( شاه ميگو ) و خرچنگ (crabs) است وسطح خارجي بدن آنها از پوست كتيني سخت پوشيده شده كه در سراسر بدن ادامه داشته و بوسيله تعدادي از حلقه هاي سخت كه از طريق يك لايه خارجي نازك و قابل انعطاف كه به يكديگر متصلند ،شكل گرفته است . اين لايه خارجي سخت ومحكم از نظررشد ظاهرا”يك مانع اساسي محسوب شده ،ولي با جدا شدن و افتادن تمام لايه خارجي سخت بدن در
دوره هاي منظم اين مشكل برطرف گرديده ، بنحوي كه زماني كه پوسته كاملا”جدا ميگردد ، بلافاصله بدن با جذب آب از پوسته سريعا”رشد كرده و پس از متورم شدن ، با اناشتن و ذخيره سازي كلسيم درمدت كوتاهي و توسط باز جذب از پوسته كه از چندين ساعت تجاوز نميكند ،مجددا پوسته سخت تشكيل ميگردد و لذا افزايش دفعات پوست اندازي Moulting رشد تامين ميگردد.
ميگوها جانوراني خونسرد هستند كه مجموعه فعاليتهاي فيزيولوژيكي آنها مطابقت با محيط آبزي دارد . درجه حرارات داخلي بدن با درجه حرارات محيط يكي است . بطور كلي ميگوها در آب هاي كم عمق درياها بين 27 تا 180 متري ودر خليج فارس بين 15 تا 22 متري ودرمناطقي كه از نظر طبقات تحت الارضي سست ونرم باشند . زندگي مي كنند . طول بدن ميگو از 7 تا 15 سانتي متر بوده كه از دو طرف بهم فشرده شده و از دو قسمت سر
و سينه (Cephlothorox)كه بهم چسبيده و متصل مي باشد و قسمت شكمي يا دم تشكيل شده است قسمت سرو سينه شامل كاراپاس ، روستروم يا خار،چشم مركب ، آنتن و آنتنك هاي كوچك ،پاهاي حركتي يا
پريوپودها و دهان كه بين مائديبولها قرار دارد،كه بلافاصله به مري ومعده ختم ميشود . قسمت سرو سينه از نظر غذائي فاقد ارزش است ومعمولاً پس از صيد از بخش شكمي جدا ميگردد . قسمت شكمي يا دمي شامل شش بند است كه شامل قسمت عضلاني ، گوشتي و خوراكي ميگو است وسطح خارجي آن از قطعات كتيني پوشيده شده
و درقسمت تحتاني وزيرين هركدام پاهاي شناگر يا باله هاي شنا بصورت برگ مانند وجود دارد . ضمنا” انتهاي
دم به دم بادبزني يا باله پره اي ختم ميشود كه شامل تلسون يا خاردمي است . روده در سطح پشتي در داخل گوشت و زير پوسته كتيني امتداد مي يابد . از نظر جنسي ميگوها داراي دوجنس نر وماده و از صفات جنسي خاريج متمايز برخوردارند. درزمان تخم ريزي ميگوهاي ماده ، كيسه اسپرم را ازميگوي نر دريافت كرده و دراندام ماده خود ذخيره مي كند .و وقتي كه آماده تخم ريزي شد ، از كف دريا به سمت بالا شروع به شناي حلقوي
كرده و با حركات شديد پاهاي شناگر ،تخمك ها و كيسه هاي اسپرم را رها كرده و به لقاح خارجي كمك
مي كنند . البته تخم ريزي در 2 تا 7 دقيقه معمولا”بين ساعت 8شب و 6 صبح انجام ميگردد . هر ميگو قادر
است بين 200000 تا 2000000 تخم را در دريا رها سازد. معمولا”ميگوها در طول سال تقريبا” هميشه تخم ريزي داشته ، ولي بيشترين مقدار آن در اوائل بهار و اواخر تابستان انجام ميگيرد . تخم پس از خارج شدن وطي لقاح خارجي با تقسيم سلولي مراحل مختلفي از قبيل : مرحله ناپليوس ،مرحله زوآ، مرحله مايسيس و مرحله post larveaرا نموده و پس از 120 تا 170 روز به مرحله بلوغ رسيده وروانه بازار مي گردد . بطور كلي ميگوها جانوراني ضعيف و كند ذهن مي باشند ودرخارج از آب بسرعت و درظرف كمتر از 4 دقيقه تلف مي شوند . ميگو نسبت به آب شيرين فوق العاده حساس بوده وادامه زندگي در آن برايش مقدور نيست . از نظر غذائي همه چيز خوار ornivorous است وبرحسب مراحل رشد از فيتوپلانكتون ،جلبك ها ،دياتومه ها ،لارو نرم تنان ،صدف ها و كرم هاي گرد تغذيه مي كند . عمر آنها معمولا”12 تا 25 ماه است و رنگ بدن ميگو در بين اعضاء يك گونه هم ثابت نبوده و بسته به شرايط محيط از قبيل :درجه حرارت ،درجه شوري ،نوع غذاي مصرفي ،رنگ محيط و ابتلاء به بيماريهاي مختلف ممكن است تغيير كند.
پراكندگي ميگوها و مناطق زيست :
ميگوها گسترش جهاني داشته ودر درياها ،آبهاي شور و شيرين از نواحي استوائي تا مناطق قطبي يافت مي شوند . اكثر گونه هاي دريائي در آبهاي كم عمق ، يا نسبتا”نيمه عميق و عموما”بصورت دسته جمعي زندگي ميكنند . روزها در بستر و زير رسوبات كف دريا مخفي شده و شبها براي شكار طعمه از پناهگاه خارج مي شوند . بهمين دليل صيادان در بيشتر مناطق دنيا شب هنگام جهت صيد ميگو به دريا مي روند . ازنقطه نظر مكان
زيست سه گروه ميگو در آب وجود دارد :
1- گونه هاي موجود در آب سرد وشور معمولا”ميگوهاي شمال ميگويند و ارقام عمده صيد اين نوع ميگوها عمدتا”مربوط به توليد ميگوي اروپا است ودرنواحي آلاسكا ،كانادا ، شمال ژاپن ،آمريكا ،اروپا شمالي و غير ه صيد مي شود .
2- گونه هاي موجود در آب گرم و شور يا ميگوهاي حاره اي كه بخش اعظم ميگوهاي را تشكيل مي دهد كه
وارد بازار تجارت جهاني مي شود . اين نوع ميگوها در آبهاي ساحلي خليج فارس ، بخش جنوبي ايالات متحده آمريكا سواحل غربي آفريقا ،آمريكاي مركزي و نواحي شرقي وغربي سواحل آمريكاي جنوبي و آسيا جنوب شرقي يافت مي شوند.
3- گونه هاي موجود در آب شيرين كه اكثرا” از رودخانه ها و درياچه ها به نواحي استوائي و گرمسيري مي آيند ،غالبا”در همين نواحي رشد كرده و بزرگ مي شوند ،ودرتجارت جهاني از اهميت چنداني برخوردار نمي باشند.
ميگوهاي خليج فارس
امروزه منابع عظيم آبي ،علاوه بر تامين بخشي از نياز غذائي كشور هاي پيشرفته ،ا‌ر نظر اقتصادي و سياسي نيز اهميت ويژه اي يافته است . كشور پهناور ايران با حدودد2792 كيلومتر مرز آبي در جنوب وشمال جزء معدود كشورهائي است كه از اين نعمت سرشار الهي برخوردار است . درياي عمان و خليج فارس اين آبراه سرشار از مواهب خدادادي ،با مساحتي حدود 239000 كيلومتر مرز آبي حدود 1800 كيلومتر از دماغه گواتر
آغاز و تا اروند رود ادامه يافته است . آب رودخانه هاي دجله وفرات و كارون به آن مي ريزد و عمق سواحل آن از 20 متر تجاوز نميكند واز اهميت ويژه اي جهت صيد ميگو برخوردار است . با توجه به اظهارات كارشناسان
شيلات تاكنون بيش از 10نوع ميگو در آبهاي خليج فارس صيد و شناسائي شده كه مشهورترين آن لابستر يا شاه ميگو است (Panulirus homarus) كه وزن آن به حدود يك كيلوگرم مي رسد و درسواحل صخره اي درياي عمان صيد ميشود .
از انواع ميگوهاي خليج فارس مي توان گونه هاي مشهور زير را نام برد:
1- ميگوي صورتي Penaeus semisulcatus
2- ميگوي هندي Panaeus indicus
3- ميگوي موزي Penaeus merguiensis
4- ميگوي سفيد Metapenaeus affinis
5- ميگوي خنجري Parapenaopsis stylifera
گونه ميگوي صورتي بالغ بر 80% صيد صنعتي ناوگان صيادي خليج فارس را تشكيل مي دهد و گونه هاي ميگوي هندي و موزي نيز جزء‌گونه هاي غالب صيد در درياي عمان و تنگه هرمز به شمار مي روند . بنابراين بيشتر كارهاي تحقيقاتي ايران بر روي اين 3 گونه استوار است .
تاريخچه پرورش ميگوي در جهان :
قدمت پرورش ميگو نسبتا”طولاني است ،اما پرورش تجارتي آن به سالهاي نخست دهه 1960 ميلادي وبه كشور ژاپن برمي گردد. ودر كشور آسياي جنوب شرقي از قبيل :تايلند ،فليپين ،اندونزي ،سنگاپور ،مالزي،هند ،كشورهاي مكزيك ،پاناما،كاستاريكا،وا وادور،پرو پرورش ميگو رشد سريع يافته است . درايران نيز حدود 11سال است كه پرورش ميگو شروع شده و سايتهاي بسيار بزرگي در استانهاي خوزستان ،بوشهر ،هرمزگان و سيستان وبلوچستان آمده است .
شكوفائي فراوان دراين صنعت به دلائل زير مي باشد:
1- وجود پروتئين سرشار و مواد معدني بي نظير در گوشت ميگو.
2- كوتاه بودن زمان تكثير و پرورش و امكان توليد پست لارو به تعداد انبوه.
3- تقاضاي روزافزون جهاني براي مصرف مواد پروتئيني .
4- ارز آور بودن فروش لارو زنده و ميگوي بالغ.
تهيه و تنظيم : دكتر ايرج نامداري – كارشناس اداره كل دامپزشكي استان فارس
منابع:
1- كتاب كنترل كيفي آبزيان وفرآورده هاي تبديلي آن اثر دكتر محسن ماجدي
