-
مجازات های پزشکان متخلف
با افزایش جراحی های مختلف اعم از زیبایی و یا غیر زیبایی، مسئولیت پزشکان به طور جدی تری مطرح می شود."حمایت" برای بررسی تخلفات و جرایم پزشکی با دکتر محمدرضا ساکی معاون پیشین دانشکده علوم قضایی و عضو هیئت علمی دانشگاه گفت و گویی انجام داده که از نظرتان می گذرد:
بفرمایید که اساسا تخلفات جزایی و انتظامی پزشکان چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند و شامل چه مواردی می شوند؟
چناچه اقدامات پزشكان و پیراپزشكان خارج إز ضوابط فنی و رعایت موازین علمی و پزشكی باشد و درنتیجه آن ضرر و زیانی متوجه بیماران شود،از دو حالت خارج نیست:
الف- تخلفات انتظامی: كه مرجع تشخیص این امر سازمان نظام پزشكی است و به دلیل تخصصی بودن موضوع إز نظرات كارشناسی متخصصان مربوطه استفاده خواهد شد. اگر تخلف پزشكان متضمن یكی إز عناوین مجرمانه نباشد فقط به عنوان تخلف انتظامی با آن برخور خواهد شد . عدم رعایت موازین شرعی و قانونی و مقررات صنفی و حرفه‌ای و شغلی و سهل‌انگاری درانجام وظایف قانونی به وسیله شاغلان حرف پزشکی و وابسته به پزشکی، تخلف محسوب می شود و متخلفان با توجه به شدت و ضعف عمل ارتکابی و تعدد و تکرار آن، حسب مورد به مجازاتهای زیر محکوم می شوند:
تذکر یا توبیخ شفاهی در حضور هیئت مدیره نظام پزشکی محل.
- اخطار یا توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی محل.
- توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی و نشریه نظام پزشکی محل یا الصاق رأی در تابلو اعلانات نظام پزشکی محل.
- محرومیت از اشتغال به حرفه‌های پزشکی و وابسته از 3 ماه تا 1 سال در محل ارتکاب تخلف.
-محرومیت از اشتغال به حرفه‌های پزشکی و وابسته از 3 ماه تا 1 سال در تمام کشور.
- محرومیت از اشتغال به حرفه‌های پزشکی از بیش از 1 سال تا 5 سال در تمام کشور.
- محرومیت دایم از اشتغال به حرفه‌های پزشکی و وابسته در تمام کشور.
تخلف انتظامی مواردی از قبیل: عدم رعایت نرخ مصوب تعرفه های پزشكی، ارایه داروهای مشابه به جای داروی اصلی، برخورد نامناسب كادر پزشكی با بیماران، عدم پذیرش بیماران اورژانسی توسط مراكز درمانی، نداشتن امكانات ضروری پزشكی را شامل می شود که مجازات ها نیز إز نوع انتظامی است.
ب- جرایم پزشكی، كه مرجع إحراز جرم و تعیین مجازات آن برعهده مراجع قضایی اعم إز دادسرا و دادگاه های كیفری است. البته دراین مورد هم به لحاظ تخصصی بودن موضوع، از نظرات كارشناسی سازمان پزشكی قانونی و سازمان نظام پزشكی استفاده می شود. ولی تعیین تقصیر و یا قصور كادر پزشكی و یا بی گناهی آنان در نهایت برعهده قاضی صادر كننده رای است. چنانچه تخلف پزشكان و كادر پزشكی متضمن یكی از عناوین مجرمانه مانند قتل یا ضرب و جرح و نقص عضو اعم از عمدی یا غیرعمدی و سقط جنین بر خلاف ضوابط و مانند آن باشد، با مرتكب آن برابرمجازات های مندرج در قوانین جزایی به خصوص قانون مجازات اسلامی برخورد خواهد شد، كه حسب مورد مجازات هایی مانند حبس و جزای نقدی و پرداخت دیه وحتی محرومیت از اشتغال به حرفه طبابت را در بر خواهد داشت.
سازو کار رسیدگی هیئت های بدوی انتظامی و تخلفات پزشکی و صلاحیت و نحوه رسیدگی آنها به چه صورتی است؟
رسیدگی در سازمان نظام پزشكی پس از طرح شكایت توسط بیمار یا خانواده وی یا اعلام گزارش تخلف توسط بازرسان سازمان یا سایر مراجع قانونی با إرجاع موضوع به شورای حل اختلاف تخصصی مستقر در نظام پزشكی شروع شده، چنانچه این شورا موفق به سازش ومصالحه شد، موضوع مختومه خواهد شد و درغیراین صورت پرونده به دادسرای انتظامی ارجاع داده می شود. در معیت هیئت بدوی انتظامی، اعضای دادسرا مرکب از دادستان و تعداد مورد نیاز دادیار به تشخیص شورای عالی انتظامی با رأی اعضای هیئت مدیره و حکم ریاست سازمان انتخاب می‌شوند.
دادیاران باید حداقل 5 سال سابقه اشتغال به حِرَف پزشکی یا در یکی از حِرَف پزشکی وابسته و دادستان حداقل 7 سال سابقه اشتغال به حِرَف پزشکی داشته باشند.مدت مأموریت اعضای دادسرا تا پایان دوره هیئت مدیره است. همچنین دادستان می‌تواند یکی از دادیاران را به عنوان معاون اول خود انتخاب کند تا از طرف او وظایف محوله را انجام دهد. به علاوه، دادسرای انتظامی درموارد ذیل مکلف به شروع رسیدگی است:
الف - شکایت شاکی ذی‌نفع یا سرپرست و یا نمایندگان قانونی بیمار.
ب - اعلام تخلف از مراجع قضایی - اداری.
ج - اعلام تخلف از طرف هیئت مدیره، شورای عالی و ریاست سازمان.
د - شکایت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
هـ - درمورد تخلفات مشهودی که به نظر اعضای دادسرا و هیئت های انتظامی پزشکی رسیده است.
و - ارجاع از طرف هیئت بدوی انتظامی پزشکی.
دادسرا پس از وصول شکایت با اقدامات مقتضی اعم از تحقیق از شاکی، ملاحظه مدارک و سوابق مربوطه و استعلام از مطلعان و انجام معاینات و آزمایشات مورد لزوم و جلب نظر کارشناسی، موضوع را مورد رسیدگی قرار خواهد داد. درصورتی که عقیده به تعقیب داشته باشد، پس ازجلب موافقت دادستان یا معاون اول، کیفرخواست تنظیم و پرونده را جهت رسیدگی به هیئت بدوی انتظامی ارسال می کند.
این هیئت پس إزملاحظه مدارك و أخذ نظركارشناسی مبادرت به صدور رای می کند.درمراكز استان ها هم هیئت های تجدید نظرانتظامی مستقرهستند كه رسیدگی به اعتراض از آرای صادره از هیئت های بدوی را برعهده دارند. البته باید توجه داشت كه مرجع صالح رسیدگی به تخلفات پزشكان اعم ازعمومی ومتخصصان، آزمایشگاه ها، رادیولوژی ها، داروخانه ها(داروسازان)، دندانپزشكان و ماماها و لیسانسیه های پروانه دارپزشكی، سازمان نظام پزشكی و رسیدگی به تخلفات پرستاران در سازمان نظام پرستاری و رسیدگی به تخلفات دامپزشكان در سازمان نظام دامپزشكی به عمل می آید.
اگر عمل پزشک هم تخلف انتظامی و هم عنوان مجرمانه مستقل داشته باشد، به چه صورتی مورد رسیدگی قرار می گیرد؟
همانطوركه گفته شد به تخلفات انتظامی در سازمان نظام پزشكی و به جرایم در دادسرا و دادگاه های كیفری رسیدگی می شود و رسیدگی هر یك از آنها مانع رسیدگی دیگری نیست و چنانچه عمل پزشك متضمن تخلف انتظامی و جرم باشد، هر یك از مراجع انتظامی و مراجع قضایی مطابق صلاحیت های خود مكلف به رسیدگی هستند .
اگر پزشک عمومی مبادرت به جراحی زیبایی کند، چه مجازات انتظامی و یا جزایی در انتظار او خواهد بود؟
پزشكان عمومی جهت مداوای بیماران، اقداماتی از قبیل برداشتن خال و زگیل و میخچه، تخلیه ابسه به روش جراحی، برداشتن lipom ( چربی زیر پوست) و مواردی از این قبیل را می توانند انجام دهند. ولی حق انجام عمل جراحی بالاتر را ندارند و در صورت أقدام به این امر، عمل ایشان تخلف انتظامی محسوب می شود و در صورت منتهی شدن به فوت یا نقص عضو و سایر خسارات بیمار، اقدام پزشك جرم محسوب می شود و با مجازات های كیفری و جبران خسارت نیز روبرو خواهد شد.
مجازات افشای اسرار توسط پزشک تخلف انتظامی محسوب می شود یا اینکه عنوان مجرمانه دارد؟
مطابق ماده ٦٤٨ قانون مجازات اسلامی چنانچه پزشكان و جراحان و ماماها و داروفروشان و تمامی كسانی كه به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می شوند، هرگاه درغیر موارد قانونی، اسرار مردم را افشا كنند، به 3 ماه و 1 روز تا یكسال حبس و یا به 1 میلیون و 500 هزار تا 6 میلیون ریال جزای نقدی محكوم می شوند.در مواردی كه مطابق قوانین و مقررات، پزشكان مكلف به گزارش بیماری هستند، مشمول جرایم فوق نمی شوند.
سوء استفاده از مقام و موقعیت شغلی، شامل کدام دسته از انواع جرایم مورد اشاره است؟
همانطوركه می دانیم، پزشكی شغل مقدسی است و نباید آلوده به ناهنجاری های اجتماعی شود و سوگند پزشكی برای این قشر عزیزاهمیت فراوانی دارد و طمع مال دنیا و ثروت اندوزی ازغیر مبادی قانونی نباید، موجب لطمه به حیثیت شغلی این عزیزان شود و مسایلی از قبیل ارجاع بیماران از بیمارستان های دولتی به بخش خصوصی یا گرفتن زیر میزی و حق العمل های آنچنانی برخلاف ضوابط و سوء استفاده از موقعیت شغلی است كه البته اگر منظور از سوء استفاده جعل عنوان باشد، مثلا پزشك عمومی خود را متخصص مغز واعصاب معرفی كند، این عمل می تواند تحت عنوان جعل عنوان، جرم هم تلقی شود والبته تخلف انتظامی هم خواهد بود كه پیشتر راجع به ضمانت اجرایی آنها صحبت كردم.
اگر پزشک در موقع جراحی، قصوری انجام دهد که موجب آسیب به بیمار شود، چه ضمانت اجرایی دارد؟
پزشك درانجام تمامی اقدامات پزشكی اعم ازمعالجات درمانی واعمال جراحی در درجه اول باید رضایت بیمار یا أولیای یا سرپرستان یا نمایندگان قانونی وی را اخذ کند( درموارد فوری اخذ رضایت ضروری نیست) و در مرتبه بعدی رعایت موازین فنی و علمی و نظامات دولتی ضروری است. حال اگر پزشك درحین معالجات، مرتكب تقصیر یا قصوری شود(اعم إز بی احتیاطی، بی مبالاتی، عدم مهارت وعدم رعایت نظامات فنی) دراین صورت ضامن خسارات جانی و بدنی وارده به بیمار خواهد بود. نكته مهمی كه باید به آن توجه داشت اینكه اقدامات پزشكان، مادام كه عمدی در كار نباشد و فقط متضمن قصور یا تقصیر باشد، غیرعمدی محسوب شده و حسب مورد به پرداخت دیه یا ارش محكوم خواهند شد. با توجه به اینكه امر پزشكی كاملا تخصصی است احراز تقصیر یا قصور پزشك برعهده متخصصان مربوطه درسازمان پزشكی قانونی یا نظام پزشكی خواهد بود.
اگر بدون تقصیر موجب چنین آسیبی شود، چطور؟
چناچه إز ناحیه پزشك هیچگونه تقصیر یا قصوری صورت نگرفته باشد و علیرغم آن آسیبی به بیمار برسد، طبیعتا پزشك ضامن آن نخواهد بود و عامل بیماری و عواملی كه خارج از اراده و كنترل پزشك است چنانچه در بروز خسارت و آسیب بیمار مؤثر بوده اند بر عهده پزشك گذاشته نخواهند شد.
اگر جراحی منجر به فوت بیمار شود، آیا پزشک مسوولیتی دارد؟
مسوولیت انتظامی یا كیفری جراح درصورتی است كه اولا درانجام عمل جراحی تقصیر یا قصوری از ناحیه وی صورت گرفته بأشد و ثانیا بین تقصیر یا قصور وی و مرگ بیمار رابطه علیت و سببیت برقرارباشد. به این معنی كه اگركوتاهی وتخلف پزشك جراح نبود، بیمار فوت نمی شد. نكته حائز اهمیت در این رابطه اینكه گاهی علل و عوامل متعددی درفوت بیمار تأثیر گذارند و تنها یك علت را نمی توان مقصردانست. مثلا كوتاهی كادراتاق عمل، عفونی بودن محیط اتاق عمل، استرلیزه نبودن وسایل جراحی و تزریق دوز نامناسب داروی بیهوشی و مسایلی از این قبیل كه دراین صورت تمامی عواملی كه درمرگ بیمار مقصر بوده اند، ضامن بوده و پرداخت دیه متوفی به میزان تقصیرعوامل دخیل دراین امر، بین آنها تقسیم خواهد شد.
Forum Modifications By
Marco Mamdouh
