شمارش معکوس ترکیدن حباب قیمتی/سقوط بزرگ دلار ومسکن درتیر۹۲

شمارش معکوس ترکیدن حباب قیمتی/سقوط بزرگ دلار ومسکن درتیر۹۲ یک اقتصاددان با تأکید بر اینکه دوران اقتصاد گلدکوئیستی در اقتصاد ایران رو به پایان است، گفت: در تیرماه ۹۲ باید منتظر ترکیدن حباب‌های قیمتی در همه حوزه‌ها به ویژه دلار و مسکن بود.

محمد حسین ادیب که در اوج افزایش قیمت ارز سقوط آن را پیش بینی کرده بود، این بار از ترکیدن حبابهای قیمتی به ویژه در حوزه های دلار و مسکن در تیرماه ۹۲ خبرداد.

او معتقد است که سقوط اخیر نرخ ارز یک سقوط کوتاه مدت است و ناشی از دو و نیم برابر شدن عرضه دلار در اتاق مبادلات ارزی است و سقوط بزرگ در میان مدت و در تیرماه ۹۲ رخ خواهد داد.

این اقتصاددان در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس به تشریح دلایل سقوط اخیر نرخ ارز، دلایل سقوط بزرگ در تیر ۹۲، پیش بینی آینده بازار مسکن، طلا، ارز و خودرو و... پرداخت که این گفت‌وگو را در ادامه می خوانید.

افزایش نرخ ارز از ۱۲۲۶ به ۲۴۵۰ تومان از ابتدای اسفند ۹۱

فارس: عمده سقوط اخیر نرخ ارز را چه می دانید؟

ادیب: ۲ نوع سقوط برای نرخ ارز پیش بینی می شود، سقوط کوتاه مدت و سقوط میان مدت. آنچه که اکنون جاری است، در حوزه سقوط کوتاه مدت است اما سقوط اصلی و تأثیرگذارتر، سقوط میان مدت است که از حدود تیر ۹۲ به بعد به دلایل ساختاری و ناشی از عرضه و تقاضا و به صورت اجتناب پذیر اعمال خواهد شد.

سقوط کوتاه مدت به دو عامل مربوط است. در گام نخست افزایش عرضه ارز از ابتدای اسفند در اتاق مبادله آثار خود را اکنون با کاهش نرخ ارز نشان داده است. ۶۲ درصد درآمد نفت سهم دولت است که تا پایان دی ماه با نرخ ۱۲۲۶ تومان عرضه می شد، اما از ابتدای اسفند سهم ۶۲ درصدی دولت از نفت در اتاق مبادله عرضه می شود، به عبارت دیگر، ارز مرجع تقریبا، دیگر وجود ندارد. دولت از ابتدای اسفند دلار ۱۲۲۶ تومان را به نرخ ارز مبادله ای یا ۲۴۵۰ تومان افزایش داده است.

به اذعان سخنگوی اتاق مبادله ارزی، عرضه ارز در اتاق مبادله از ابتدای اسفند تقریبا دو و نیم برابر شده است. براساس عرضه ارز در اتاق مبادله طی ۱۰ روز ابتدای اسفند در ۱۲ ماه آینده ۳۰ میلیارد دلار ارز، در اتاق مبادله عرضه می شود که تقریبا معادل با ۱۰۰ درصد درآمد نفت طی ۱۲ ماه آینده است، لذا به نظر می رسد برگرفته از اظهارات سخنگوی اتاق مبادله ارزی از ابتدای اسفند علاوه بر سهم ۱۴درصدی شرکت نفت و ۲۰ درصدی صندوق توسعه ملی، سهم ۶۲ درصدی دولت از نفت صادراتی نیز در اتاق مبادله ارائه می شود، بنابراین دو و نیم برابر شدن عرضه دلار در اتاق مبادله پس از ۱۵ روز سقوط نرخ دلار را به همراه داشته است.

فارس: شما به کاهش نرخ دلار از تیر ۹۲ اشاره کردید، استدلال شما چیست؟

ادیب: باید یک نگاه بلندمدت به نوسانات ارزی از سال ۵۳ تا سال جاری داشت. از سال ۵۳ تا ۱۳۸۱ برای مدت ۲۷ سال، عرضه ارز به اقتصاد ایران ثابت بود اما قدرت خرید ارز ناشی از رشد نقدینگی ۱۱۶ برابر شد. بنابراین دلار از ۷ تومان با ۱۱۶برابر افزایش در سال ۸۱ به ۸۱۴ تومان رسید. از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۷ عرضه ارز به اقتصاد ایران چهار و نیم برابر شد و قدرت خرید ارز نیز در این فاصله تقریبا ۵ برابر شد، بنابراین نرخ ارز تقریبا ثابت ماند و از ۸۱۴ تومان با ۱۰ درصد افزایش به ۹۰۰ تومان رسید.

فارس: چرا از سال ۸۱ تا ۸۷ عرضه ارز چهار و نیم برابر شد؟

ادیب: از سال ۸۱ تا ۸۷ قیمت نفت از یک بشکه ۲۳ دلار به ۱۰۶ دلار افزایش یافت. در این فاصله متناسب با افزایش درآمد نفت بانک مرکزی سالانه ارز بیشتری از دولت خریداری می کرد. اما ارز مازاد خریداری را نمی توانست در بازار بفروشد. برای ارز مازاد در بازار قدرت خرید نبود. بنابراین، بانک مرکزی هرسال درآمد نفت مازاد را از طریق رشد پایه پولی خریداری می کرد.

رشد پایه پولی یک اصطلاح علمی است اما به زبان بسیار ساده رشد پایه پولی به معنای آن است که بانک مرکزی اسکناس بدون پشتوانه چاپ می کرد و دلار مازاد را خریداری می کرد.

فارس: چرا سال ۸۷ را به عنوان یک مقطع تاریخی مطرح می کنید؟

ادیب: درآمد نفت، از سال ۸۷ تا اسفند ۹۰ تقریبا ثابت بود، بنابراین عرضه ارز تقریبا در این فاصله زمانی ثابت بود، اما قدرت خرید ارز ۲برابر شد. بنابراین دلار از ۹۰۰ تومان به ۱۸۵۰ تومان در سال ۱۳۹۰ افزایش یافت.

کاهش ۶۳ درصدی عرضه ارز و افزایش ۳۱ درصدی قدرت خرید ارز در سال ۹۱

فارس: در سال جاری نوسانات ارز چگونه بود؟

ادیب: در سال جاری عرضه ارز ۶۳ درصد کاهش یافت. اما قدرت خرید ارز ۳۱ درصد افزایش یافت. بنابراین قیمت ارز از ۱۸۵۰ تومان در اسفند ۱۳۹۰ به ۲۹۰۰ تومان در آذر ۱۳۹۱ افزایش یافت.

فارس: علت افزایش نرخ ارز از ۹۰۰ تومان به ۱۸۵۰ تومان در اسفند ۱۳۹۰ به استناد سخنان شما رشد بیش از حد نقدینگی بود؟

ادیب: در حالی که عرضه ارز در این فاصله ثابت بود، نقدینگی نباید افزایش می یافت و یکی از عوامل رشد نقدینگی، چاپ اسکناس به وسیله بانک مرکزی و دیگری قدرت خود افزایی سپرده ها و یا سودی است که بانکها به سپرده پرداخت می کردند.

علاوه بر چاپ اسکناس، سودی که بانکها به سپرده پرداخت می کنند، باعث افزایش نقدینگی می شود، در حالی که عرضه ارز ثابت بود، سود سپرده باید به کمتر از ۵درصد کاهش می یافت، اما بانکها همچنان سود سپرده ۲۰ درصدی پرداخت می کردند.

فارس: بر همین بنیاد شما علت افزایش نرخ ارز در سال جاری را همچنان رشد نقدینگی می دانید؟

ادیب: در سال جاری زمانی که درآمدهای نفتی به یک سوم کاهش یافت، نباید نقدینگی رشد می کرد. همینطور بانکها نباید به سپرده ها، سود بیش از ۳ تا ۴ درصد پرداخت می کردند و زمانی که عرضه ارز ۶۳ درصد کاهش یافته بود، قدرت خرید ارز که همان نقدینگی است نباید افزایش می یافت. بانکها بدون توجه به کاهش درآمدهای نفتی و کاهش عرضه ارز، همچنان با فرمان قبل حرکت کردند و هیچ تغییری در رفتار بانک مرکزی و بانکها دیده نشد، لذا نرخ ارز افزایش یافت.

رفتار شرطی بانک مرکزی در تداوم رفتار چاپ اسکناس بدون پشتوانه

فارس: بر بنیاد مطالب شما به زبان بسیار ساده علت تورم در ایران از سال ۱۳۸۱ تا ۸۷ چه تفاوتی با علت تورم از سال ۸۷ تا اسفند ۱۳۹۰ دارد؟

ادیب: از سال ۸۷ به بعد بانک مرکزی باید چاپ اسکناس را متوقف می کرد اما ظاهرا رفتار بانک مرکزی شرطی شده بود و همانند گذشته به چاپ اسکناس ادامه داد. منتهی از سال ۸۷ به بعد طرح مسکن مهر، سازمان هدفمند کردن یارانه و چهار بانک دچار کسری منابع نسبت به مصارف بودند و بانک مرکزی با چاپ اسکناس بدون پشتوانه طرح مسکن مهر را به میزان ۱۰۰ درصد ، سازمان هدفمند کردن یارانه را به میزان ۳۰درصد و چهار بانک را حسب مورد ، تحت حمایت قرار می داد. این شیوه چاپ اسکناس، عامل اصلی تورم در این دوره بود.

فارس: بانک مرکزی همچنان به چاپ اسکناس بدون پشتوانه ادامه می دهد؟

ادیب: در آبان ماه ، ضریب فزایندگی نقدینگی از چهار و نیم در سال ۹۰ به پنج و نه دهم افزایش یافت. افزایش ضریب فزایندگی به معنای آن است که به ازای ۱۰۰۰ میلیارد تومان اسکناس ۵ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان نقدینگی افزایش می یابد. افزایش ضریب فزایندگی نقدینگی به این میزان به معنای آن است که نقدینگی در کشور از کنترل بانک مرکزی خارج شده است و نقدینگی حیاتی خودسر یافته است.

این نرخ، آژیر خطر را برای اقتصاد کشور به صدا درآورد. تداوم چاپ اسکناس خطر انفجار تورمی را به همراه داشت.

تداوم چاپ اسکناس در آن سطح به زودی تورم را از ۵۰ درصد عبور می داد. بنابراین چاپ اسکناس از اول دی ماه ۱۳۹۱ متوقف شد.

فارس: از زمان شرطی شدن بانک مرکزی برای انتشار اسکناس تا زمان توقف انتشار آن، اقتصاد ایران چه میزان هزینه را متقبل شد؟

ادیب: افزایش نرخ دلار از ۹۰۰ تومان به ۲۷۰۰ تومان در آذر ۹۱ هزینه این سیاست غلط بود. به میزانی که قدرت خرید مردم با افزایش نرخ ارز کاهش یافت، مردم هزینه آن را پرداخت کردند. در واقع، مسکن مهر از محل هیچ ساخته شد. مسکن مهر، از محل اسکناس بدون پشتوانه ساخته شد.

یکی از عوامل افزایش نرخ ارز از ۹۰۰ تومان به ۲۷۰۰ تومان در آذر ۹۱ چاپ اسکناس بدون پشتوانه برای مسکن مهر بود. همین طور، سازمان هدفمند کردن یارانه ۳۰ درصد یارانه نقدی را که به مردم پرداخت می کرد، از محل هیچ بود. وقتی اسکناس بدون پشتوانه چاپ کنند و به مردم یارانه پرداخت کنند، نتیجه آن افزایش نرخ ارز است. وقتی که یک بانک، در سال گذشته، در اتاق پایاپای فقط دو روز مثبت بوده است و یا به زبان ساده یک بانک، هر روز بیشتر از دخلش خرج کرده است و بانک مرکزی اسکناس چاپ می کند و به آن بانک پرداخت می کند، نتیجه اش تورم لجام گسیخته است. اگر بانک مرکزی از سال ۸۷ به بعد چاپ اسکناس را متوقف کرده بود ، حتی با وجود تحریم دلار از ۱۵۰۰ تومان بیشتر نمی شد.