بد فهمی از سنت : 1 - پوشش ضخیم و خشن
بد فهمی از سنت : 1 - پوشش ضخیم و خشن
با توجه به سطح اقتصادی و وضع معیشتی صدر اسلام و هم چنین عدم علم و یا امکانات دوخت و دوز ، جامه و لباس مردم ، بسیار ساده و معمولا در حد یک لنگ با و یا بدون بالاپوش بوده که به دلیل نازکی آنها ( جهت ارزانتر بودن ) ، امکان پوشش مناسب اندام را نداشتند . از طرف دیگر بعضی افراد متمول با لباس های حریر و بدن نما ، بر دیگران فخر فروخته و خودنمایی می کردند .بدین منظور ، سفارش پیامبر(ص) و امام علی (ع) ، استفاده از لباس هایی بوده که نه جنبه تفاخر داشته باشد و نه بدن نما ، و نه تنها توصیه به پوشش لباس ضخیم می کردند ، که خود نیز چنین می پوشیدند . آنجا که امام علی(ع) می فرمایند : محمد بن علي بن الحسين في (الخصال) بإسناده الآتي عن علي (ع) - في حديث الأربعمائة - قال: عليكم بالصفيق من الثياب فإن من رق ثوبه رق دينه ، لا يقومن أحدكم بين يدي الرب جل جلاله و عليه ثوب يشف. 1بر شما باد لباس ضخيم و كُلُفت ، زيرا كسى كه لباسش نازك و بدن نما باشد، دين او هم نازك است. هيچ كس از شما نبايد با لباس بدن نما در مقابل خداوند بايستد.اما پوششامام صادق(ع) وبیانات صریح ایشان در برخورد با کسانی که او را از پوشش زیبا و شیک ( متناسب شرایط زمان امام (ع)) سرزنش کرده و دائم سنت پیامبر(ص) و امام علی(ع) را به رخ او می کشیدند ، برداشت و اصل دیگری را به ما گوشزد می کند :آنجا که در احادیث زیر داریم :1- عن حماد بن عثمان قال: كنت حاضرا عند أبي عبد الله (ع )إذ قال له رجل : أصلحك الله ذكرت أن علي بن أبي طالب كان يلبس الخشن يلبس القميص بأربعة دراهم و ما أشبه ذلك ، و نرى عليك اللباس الجيد ، قال : فقال له: إن علي بن أبي طالب (ع) كان يلبس ذلك في زمان لا ينكر ، و لو لبس مثل ذلك اليوم لشهر به ، فخير لباس كل زمان لباس أهله . 2حمادبن عثمانروایت کرده که نزد امام صادق (ع)بودم ، مردی به او گفت :خدا به شما خیردهد ، خود شما گفتید که علی بن ابی طالبلباس خشن می پوشید و پیراهنی که قیمتش چهاردرهم بود به تن می کرد و سخنانی از این قبیل . در حالی که ما می بینیم شما لباس خوبمیپوشید!امام در پاسخ فرمودند :
علی ابی طالب زمانی آن لباس را می پوشید که عیب نبود . اگر آن لباسرا در این زمان می پوشید ، به واسطه ی آن مشهور و انگشت نما می شد.بنابراین بهترین لباس در هرزمان ، لباس مردم آن زمان است.2- قلت له: جعلت فداك، ما أعجب إلى الناس من يأكل الجشب، و يلبس الخشن، و يتخشع؟!، فقال، أما علمت أن يوسف نبي ابن نبي كان يلبس أقبية الديباج مزرورة بالذهب و يجلس في مجالس آل فرعون - إلى أن قال: - إن الله لم يحرم طعاما ولا شرابا من حلال إنما حرم الحرام قل أو كثر، و قد قال جل وعز: قل من حرم زينة الله التي أخرج لعباده و الطيبات من الرزق 3 . 4شخصی به امام صادق(ع)عرض می کند :عجبا از مردمی که اندک و ساده می خورند ، لباس خشن می پوشند و ادای تواضع دارند : امام عرض می کنند :آیا نمی دانی که یوسف که پیامبر و پیامبر زاده بود ، لباس ابریشمی مصری مزین به طلا می پوشید و با فرعون مجالست داشت ؟! خداوند طعام و یا نوشیدنی حلالی را حرام نکرده ، مگر آنچه اقتضای حرام دارد ، چه کم و چه زیاد ، همانطور که خداوند می فرماید : بگو در شان چه کسی است که زینت ها و طیباتی را که خدا برای بندگانش آفریده حرام نماید ؟3- دخل سفيان الثوري علي أبي عبد الله (ع) فرأى عليه ثياب بياض كأنها غرقئ البيض فقال له: إن هذا اللباس ليس من لباسك، فقال له: اسمع مني وع ما أقول لك ، فإنه، خير لك عاجلا وآجلا، ......، أخبرك أن رسول الله (ص) كان في زمان مقفر جدب، فأما إذا أقبلت الدنيا فأحق أهلها بها أبرارها لا فجارها، ومؤمنوها لا منافقوها، ومسلموها لا كفارها، 5مسعدة بن صدقه نقل کرده که روزی سفیان ثورینزد امام صادق (ع) رفت و دید که آن حضرت لباس سفیدی همچون پرده ی زیرینپوست تخم مرغ پوشیده است . سفیان عرض کرد : این لباس شایسته ی شما نیست .امام (ع) پس از سخنانی فرمود : رسول خدا (ص) در زمان خشکسالی و فقر زندگی می کرد . اما وقتی دنیا به مردم روی آورد ،شایسته ترین مردم در استفاده از نعمت های دنیوی ، نیکو کاران و مومنان و مسلمانانهستند نه ستمکاران و منافقان و کافران.نتیجه بحث :1- آنچه که از مفاد حدیث امام علی(ع) و روایات مشابه استفاده می شود ، توصیه به صفت زهد نبوده ، بلکه نهی از شفاف و بدن نما بودن لباس ، که منجر به نوعی برهنگی و هنجار شکنی می شود بوده است .همانطور که صراحت روایت زیر بیان می کند :عن أبي عبد الله (ع) قال: لا يصلح للمرأة المسلمة أن تلبس من الخمر و الدروع ما لا يواري شيئا . 6امام صادق(ع) می فرمایند :شایسته زن مسلمان ( و تبعا هر مسلمان ) نیست که لباسی بپوشد که گویی چیزی نپوشیده است .2- بر اساس روایات و سیره معصومین (ع) ، آنچه اصل اخلاقی مورد سفارش آن بزرگان بوده ، شهره مردم نشدن ، تفاخر نکردن و پاکسازی جامعه از فسادهای ناشی از برهنگی بوده است .همانطور که صراحت روایت زیر بیان می کند :عن أبي عبد الله (ع) قال: ان الله یبغض شهره اللباس . 7امام صادق فرمودند : خداوند لباس شهرت که باعث انگشت نماشدن فرد شود را دشمن دارد .3- معصومین بزرگوار (ع) ، فقط در پی بیانیک معیار اخلاقی ، عقلانی برای نوع پوشش بودند ، هر چند در زمان خود ، مصداق های عرفی جامعه ( که بعضا بدنبال فرهنگ سازی نیز بودند ) را بیان و رعایت می کردند .4- نوع پوشش ، یک امر فراتاریخی و ابدی نبوده ، بلکه ابزاری است برای محقق کردن معیار و اصل اخلاقی فوق ، که بهترین آن در هر عصر ، استفاده از نعمت ها و زینت های خدا به بهترین شکل ممکن ، برای تولید و تهیه پوشش بوده ، اما متناسب با عرف اجتماعی همان عصر از نظر شرایط اقتصادی ، نمای ظاهری ، محل زندگی و جایگاه اجتماعی افراد . 85- موارد فوق الذکر ، اصولی عقلایی بوده ، که توسط عقل صائب فردی ، قابل کشف و تایید بوده و قطعا مصداق یابی لباس عرفی هر عصر نیز ، بر عهده سیره عقلای آن عصر ، می باشد .زیرنویسها :1- وسائل الشیعه جز 5 – ح 58042- وسائل الشیعه ج 5 ح 5772 ص 17 3- سوره اعراف آیه 324- وسائل الشیعه ج 5 ح 5773 ص 17 5- وسائل الشیعه ج5 ح 5775 ص 19 6- کافی ج 3 ح 14 ص 3967- کافی ج6 ح 1 ص 4448- توجه شود که بحث ، مربوط به نوع پوشش می باشد ، نه میزان آن ، و با موضوع حجاب قابل مناقشه نمی باشد .
