تحلیل اثرات مخرب زیست محیطی درصنايع پتروشيمي و راه کارهای موثر در کاهش آلودگی آنها

چکیده
كنترل وكاهش اثرات آلودگي كارخانجات و واحدهاي صنعتي جهت حفاظت از محيط زيست امروزه به عنوان يكي از مهمترين مسائل و دغدغه هاي ملل جهان قرارگرفته است. همين مسئله باعث شده كه بسياري از كارشناسان ومحققين در اين زمينه تحقيقات گسترده اي انجام دهند. صنايع پتروشيمي به عنوان يكي از بزرگترين آلاينده هاي محيط زيست محسوب مي¬شود. اين صنايع براساس نوع مواد ورودي، مراحل فرآيندي و محصول خروجي، نوع و ميزان آلودگي متفاوتی دارند . دراين مقاله باتحليل مهمترين اثرات مخرب اين آلاينده بزرگ برروي محيط زيست، مانند مواد زائد غيرقابل تجزيه، آلودگي بيش از حد هوا، از بين رفتن تدريجي لايه ازن، بروز تغييرات شديد جوي، آلودگي شديد آبهاي آزاد و نابودي اكوسيستم هاي آبي، راه كارهايي از قبيل استفاده از ترکیبات مناسب به جاي CFC ها، جلوگيري از انباشته شدن آلودگي ها و ضايعات در اكوسيستم¬هاي آبي، ارزيابي اثرات زیست محیطی صنايع پتروشيمي و غيره مطرح شده است كه مي¬تواند در حفاظت ازمحيط زيست و اعتلاي آن مفيد باشد.

مقدمه
نگاهي گذرا بر وضعيت محيط زيست جهان در دو دهه گذشته نشان مي دهدكه مشكلات و مسائل آلودگي محيط زيست نه تنهاکاهش نيافته بلكه معضلات بسياري را نيز درآينده اي نه چندان دور در پيش رو دارد. لذا نگهداري و حفاظت آن و به كارگيري ازسلاح برترعلم و تكنولوژي بخصوص تكنولوژي هايي كه براي محيط زيست مخرب و مضر نيستند مي تواند دستيابي به توسعه پايدار و مطمئن براي بشر امكان پذيرسازد.
بيشترين آلودگي صنايع پتروشيمي درسه مرحله " جمع آوري مواد اوليه" ، " توليد وتبديل مواد واسطه" ، " جمع آوري وانبار مواد توليد شده" مي باشد. بسياري از فرآورده ها و مواد واسطه اي سمي هستند و نوع مواد زائد توليد شده از يك فرآيند به فرآيند ديگر متغير بوده و براي هر يك بايد راه حل جداگانه اي ارائه كرد، هرچند كه بحث محيط زيست بحثي هزينه بر است، اما آينده روشني را در دنبال كردن مسائل زيست محيطي و خصوصاً پيوستن به پروتكل كيوتو براي كشورها به دنبال خواهد داشت.

روش تحقيق
با توجه به تنوع مواد توليدي و مصرفي در صنايع پتروشيمي، مواد آلاينده¬اي از قبيل انيدريد سولفورو، آمونياك، هيدروكربورها، ازن، ازت، فلزات سنگين و مواد زائد تخليه شده اي شامل تركيبات گوگردي، هيدروكربن هاي آروماتيك، ‌ا لكيل ها ليد ها همچنين گازهاي خروجي مانند هيدروكربن ¬ها و مركاپتا نها مشكلاتي نظير ايجاد بوي نا مطبوع، آتش سوزي و حوادث خطرناكي را به وجود مي آورد. بنابراين دراينگونه صنايع لازم است كه كميت وكيفيت مواد خروجي شناخته وطرح ¬هايي جهت تصفيه مواد زائد در نظرگرفته شود. شناسايي و سنجش آلاينده هاي صنايع پتروشيمي طبق استانداردهاي جدید ارائه شده مي تواند کمک مؤثري در پیشبرد اهداف متخصصین درکنترل کردن آلودگي باشد، بنا براین وجود مراكز تحقيقاتي مجهز در كنار اين صنايع بسيار ضروري است. از مهمترين آلاينده¬هاي صنايع پتروشيمي كه طبق استانداردهای جهانی مورد سنجش قرار مي گيرند مي توان به موارد زير اشاره نمود:
- سنجش انيدريد سولفورو به روش آب اكسيژنه (در حد 01/0 جز در ميليون)
- سنجش متان و هيدروكربورها به روش يونيزا سيون توسط شعله (در حد 01/ 0 جز در ميليون)
- سنجش دائمي ازن به روش اشعه ماوراء بنفش (در حد 01/ 0 جز در ميليون)
- سنجش دائمي دي اكسيد ازت به روش كمي لومينسانس (در حد 01/0 جز در ميليون)
- سنجش انيدريد سولفورو به روش رنگ پارارزانيلين ( ASTM D-2914 ) (در حد 01/0 جز در ميليون)
- سنجش هيدروژن سولفوره هوا با استفاده از نوار آغشته به استات سرب (ASTM-S4323)
- سنجش ذرات معلق درهوا با استفاده ازدستگاه نمونه گير حجم زياد (ASTM-4096)
- سنجش مركاپتانها در هوا (ASTM-D-2913)
- سنجش گازهاي آمونياك واسيد كلريدريك در هوا
- سنجش ذرات نزول¬كننده (ASTM-D1739)
- سنجش دائمي هيدروكربورها به روش يونيزاسيون توسط شعله
- سنجش دي اكسيد ازت به روش جاكوبزهوكايزر (در حد 01/0 جز در ميليون)
» نويسنده : امیرحسین مستجابی
مرکز تحقیقات مهندسی فارس ، شیراز

مجتمع پتروشیمی به عنوان آلاینده بزرگ آب
كلمات كليدي:محيط زيست، صنايع پتروشيمي، مواد زائد، اكوسيستم هاي آبي، لايه ازن، ارزیابی


با احداث صنایع نفت وگاز درکنار مناطق آبی، مشکلات واثرات نا مطلوبی مانند جمع شدن مواد زائد، ایجاد پسابهای نفتی وشیمیایی، آلودگی صوتی و دفع زباله و مواردی از این دست ایجاد کرده است، دربرخی نقاط مانند خلیج فارس وخورموسی به گفته بعضی کارشناسان درآینده ای نزدیک منجر به مرداب خواهد شد. مناطقی كه به واسطه شرایط خاص دارای نادرترین و حساس ترین اکوسیستم های دریایی و جوامع گیاهی و جانوری ایران هستند.
باتوجه به اين مستندات مي توان به اين نتيجه رسيد كه اثرات مواد شیمیایی در مناطق آبی به ویژه در دریا ها وخلیج ها ارتباط مستقیم با شرایط زیست محیطی، خصوصیات فیزیک شیمیایی مواد و میزان تخلیه آن در محیط آبی دارد . نمودار شکل 1 مراحل توزیع زیست محیطی اثرات آلودگی شیمیایی در یک محیط آبی وهمچنین مبادلات زیستی و غیرزیستی را نشان می دهد، که در ادامه مراحل منجر به تولید مواد زائد می گردد . اثرات مخرب اين تركيبات در مناطق جذر مدی و آبگیرها بيشتر می باشد . پژوهش وتشخیص اثرات دراز مدت آلودگی های شیمیایی به ویژه زمانی که آب دریاها به طور مستمرازطریق منابع آلاینده در خشکی تجدید می گردد ، بسیار مشکل است . دراین حالت، اجتماعات زیستی جدید، توسعه پیدا نموده، و پيامدهاي بسيار بدي به ويژه براي انسان درپي دارد[1].
http://www.irche.com/article/images/mokhareb1.jpg
http://www.irche.com/article/images/mokhareb2.jpg برای بهبود این مسئله مهم چه باید کرد؟
ارزیابی اثرات زیست محیطی ابزاری برای اطمینان یافتن از اجرای مناسب و صحیح یک پروژه است و می توان آن را روشی جهت تعیین، پیش بینی و تفسیر اثرات زیست محیطی یک پروژه پیشنهادی برکل مجموعه محیط زیست، بهداشت عمومی و سلامت اکوسیستم هایی دانست که حیات و تداوم زیست انسانها به آنها وا بسته است. از مهمترین عواملی که باید در ارزیابی منطقه مورد نظر صورت پذیرد به شرح زیر می باشد:
الف- بایستی نوع و میزان مواد آلوده کننده آبها تعیین گردد، جهت تعیین آلاینده ها می توان ازگزارشات اثرات زیست محیطی که در پروژه های مشابه انجام شده است استفاده نمو..
ب- سپس وضعیت کیفی وکمی آبهای سطحی منطقه و مسائل مربوط به آلودگیهای آن مورد بررسی قرارگیرد.
ج - ارائه استانداردهای کیفی آب .دراین مرحله بایستی در رابطه با منابع آلودگی، استانداردهایی جهت کیفیت آب و پساب در نظرگرفته شود،كه هدف از این استانداردها، دستیابی به ویژگی های کیفی لازم جهت تمامی جنبه های زیست محیطی است[9].

عنوان : آلودگی صوتی صنايع پتروشیمی



آنچه مسلم است سر و صدا به عنوان یکی ازآلوده کننده های مهم محیط زیست شناخته شده و دارای اثرات زیان آوری برسلامتی می باشد ، بهترین راه جهت کاهش این آلودگی پیش بینی و ارزیابی اثرات زیست محیطی پروژه های صنایع پتروشیمی می باشد، كه به اختصار به آن اشاره مي شود:

الف) تعیین ترازهای سروصدا
از بهترین راههای محاسبه و بررسی تراز صوتی، استفاده ازگزارشات ارزیابی و فاكتورهاي توليد سر و صدا در رابطه با فعالیت ها و عملیات مشخص درمجتمع های پتروشیمی است،که میزان ترازهای سر و صدا ناشی از عملیات ساختمانی نسبت به ترازهای صوتی در اطراف پروژه معمولاً بیشتر است.

ب) تعیین اثرات سروصدا
علاوه براثرات فیزیولوژیکی، روانی و اتیولوژیکی، سروصدا به دو صورت باعث تغیرات و ناهنجاریها درشنوایی می شود:
- افت موقت آستانه شنوایی (TTS) ،که عبارت است از"کاهش قدرت شنوایی در درک سیگنالهای ضعیف"، و معمولاً پس از چند ساعت یا چند هفته بهبود می یابد.
- ناهنجاریهای دائمی آستانه شنوایی(PTS) ، که اميد بهبودي در آن وجود ندارد.

ج) تعیین استانداردهای سروصدا
استانداردها و معیارهای لازم را می توان برمبنای اثرات مختلف سر و صدا پایه ریزی نمود. لیکن بعنوان روشی عملی ترمی توان از نسبت درصد زمانی كه یک تراز معین سر و صدا درآن زمان از حد معین تجاوزکرده است استفاده کرد. در مواردی که استانداردی جهت منطقه مورد نظر وجود نداشته باشد می توان از جدول ارائه شده برای پروژه مشابه استفاده نمود.

د) پیش بینی ترازهای سر و صدا
این مرحله از مهمترین و حساس ترین مراحل در مقوله ارزیابی اثرات زیست محیطی می باشد. جهت پیش بینی معمولاً از دو الگوی منبع نقطه ای و منبع خطی استفاده می کنند.

ه) کنترل سروصدا
چنانچه میزان سر وصدای اندازه گیری شده درمقایسه با معیارها واستانداردهای موجودمغایرت داشته باشدبایستی اقداماتی جهت پیشگیری از عوارض سر و صدا و تقلیل آن تا حد قابل قبول انجام پذیرد. جهت کنترل صدا معمولاً مي توان ازشیوه های کاهش منبع ارتعاش، محصور نمودن منابع تولید و تقلیل سر و صدا به روش جذب توسط مواد جاذب استفاده كرد[9] , [2].

عنوان : لایه ازن و صنایع پتروشیمی
كلمات كليدي: محيط زيست، صنايع پتروشيمي، مواد زائد، اكوسيستم هاي آبي، لايه ازن، ارزیابی



یکی از پیامدهای ناگواری که باید صنایع پتروشیمی بیشتر به آن اهمیت بدهد مسئله تخریب لایه ازن می باشد که در اینجا به اهمیت و بررسی مواد جایگزین مخربگرهای این لایه در راستاي اهداف پروتكل مونترال می پردازیم :
لايه ازن در جو زمين به نام سپر حفاظتي ازن شناخته مي شود چراكه اين لايه مقدار زيادي از اشعه ماوراء بنفش تابش هاي خورشيدي را جذب ميکند . اشعه اي كه براي حيات دركره زمين فوق العاده مخرب و مضراست[3]. از اثرات زيست محيطي نابودي لايه ازن مي¬توان به مواردي از قبيل:
- تخريب وگسيختگي زنجيره هاي غذايي در اكوسيستم هاي خشكي و دريايي زمين.
- افزايش بيماري آب مرواريد چشم.
- تحليل رفتن سيستم ايمني بدن انسان.
اشاره نمود [4] .
در جدول 1 کاربرد اصلی و میزان انتشار مواد شیمیایی مرتبط با نابودی ازن در صنایع پتروشیمی نشان داده شده است که حدود 60 درصد اين تركيبات متعلق به انواع تركيبات CFC مي باشد. با توجه به طولاني بودن نيمه عمر اين مواد در اتمسفر انتظار مي رود كه ساليان متمادي در جو زمين بمانند.
http://www.irche.com/article/images/mokhareb3_table.gif
اولين محدوديت اعمال شده دركاربرد تركيبات CFC، ممنوعيت استفاده ازآنها به عنوان گاز پيشرانه در قوطي¬هاي اسپري بود. با وجود اينكه ازآنها بيشتر به عنوان عامل انجماد، بويژه دركشورهاي درحال توسعه استفاده مي شود اما بدليل کاهش آلودگي محيط زيست استفاده از مواد جايگزين يكي ازبهترين روشهايي است كه مخصوصاً صنايع پتروشيمي بايد به آن بیشتر اهميت دهد. پيداكردن تركيباتي بي ضرر (به محيط زيست) به عنوان جانشين براي تركيبات CFC، از اساسي ترين الويت، جهت بكارگيري مواد جديد است[6] .
هيدرو فلوركربنها (HFC) و هيدروكلروفلوركربن¬ها (HCFC) ترکیباتی هستند که به عنوان جايگزين، علي رغم صرفه اقتصادي و مفيد بودن، در مورد آنها مباحث زيادي صورت مي گيرد ، از مهمترين دلايل مفيد بودن آنها مي توان به عدم وجود كلر كه يكي از مخربگرهاي قوي لايه ازن است اشاره نمود. با توجه به اينكه طول عمر HCFCدر جو به ميزان زيادي كوتاهتر از CFC است با اين حال چون در مقادير زيادي مورد استفاده قرار مي گيرند، ميزان مصرف آن‌ها از طرف پروتكل مونترال كنترل مي‌شود و مراكز حفاظت از محيط زيست در صدد ممنوع كردن توليد اين ماده هستند و قرار است تا سال 2030 توليدشان متوقف شود .
پروپان، هيدروكربوري است كه به راحتي ازنفت وگازطبيعي بدست مي آيد و سوختي عمومي است كه به آساني تبديل به مايع مي¬شود. پروپان جانشين ارزاني براي CFC بوده ولي توجه زيادي به آن نشده است. در لندن از يك دستگاه مبرد در آزمايشگاهي با هزينه كم، ازپروپان به عنوان سرد کننده استفاده مي كند. قيمت پروپان حدود ده درصد قيمتCFC وكمتراز دو درصد قيمت HFC و HCFC است. [6, 7]
در ايران نیز اقدامات خوبی جهت طرح جایگزینی ترکیبات موثر انجام شده است، مثلا ًًدر مجتمع پتروشيمي اصفهان تعيين جايگزين مواد مناسب، با در نظرگرفتن جهار پارامتر اصلي( ملاحظات زيست محیطی، ایمنی، اطمینان عملكرد و سازگاري با سيكل تبريد موجود) انجام گرفته است. بخش عمده پروژه مربوط به جایگزینی گاز 13- R درسیستم HPU مجتمع مي باشد. اولين شرط جايگزين 13-R ، صفر بودن پتانسيل تخريب لايه ازن وكاملاً ايمن بودن آن و تطابق با فلزات بكار رفته دركمپرسورها و مبدلها ازجهت امكان پديده خوردگي مي باشد و شرط دوم بكار رفته، نزديكي هرچه بيشتر خواص فيزيكي و ترموديناميكي به 13- R است.تحقيقات براي يافتن مواد شيميايي بي ضرر براي محيط زيست، براي جايگزين كردن تركيبات CFC ادامه دارد، اين تركيبات از نظر جهاني تقريبا به كمتر از نصف توليد آن در سال 1986 رسيده است .

عنوان : علم بیوتکنولوژی درصنایع پتروشیمی
كلمات كليدي: محيط زيست، صنايع پتروشيمي، مواد زائد، اكوسيستم¬هاي آبي، لايه ازن، ارزیابی



استفاده از علوم وفناوري هايي كه عواقب سوء برای محیط زیست ندارند، می تواند دستیابی به توسعه پایدار و مطمئن برای بشر امکان ¬پذیرسازد. یکی از روشهایی که اساسا ً ماهیتی حیاتی و طبیعی داشته و همراه با ساختار طبیعت و در جهت تعادل و همکاری با طبیعت مي باشد، روشهای بیوتکنولوژی است.
استفاده از میکرو ارگانیسم ها یا بیورمیدشن¬ها یکی از بهترین شیوه هایی جهت حذف ضایعات سنگین (نظیرتری کلرواتیلن و بیوفنیل های پلی کلرینه شده)، تصفیه بیولوژیکی فاضلاب، حذف فلزات سنگین از فاضلاب وتجزیه میکروبی نفت و مشتقات آن، در صنایع پتروشیمی می باشدکه در آمريكا و ژاپن به شدت مورد حمايت و توجه قرار مي گيرند. هرچند ماهيت آلاينده¬هاي محيط زيست به دليل تنوع آنها متفاوت است، به طور كلي مي توان آنها را به سه دسته تقسيم كرد:
الف- آلاينده ها يي كه به راحتي قابل تجزيه زيستي هستند نظيرضايعات و پس ما نده هاي خا نگي .
ب- آلاينده هايي كه به سختي تجزيه مي شوند، مانند تركيبات شيميايي صنعتي و برخي حشره كشها .
ج- آلاينده هايي كه مقاوم به تجزيه زيستی هستند مانند تركيبات پتروشيمي .
با توجه به تقسیم بندی فوق و قرارگرفتن ترکیبات پتروشیمی در دسته سوم لازم است جهت ریشه کنی آلودگی ها از روشها ي زیر استفاده نمود:
- استفاده ازتجزيه شيميايي تركيبات آلاينده به محصولات مناسب¬تر و قابل قبول تر.
- جذب و تغليظ مواد سمي خاص به موادي كه بتوانند با يك روش بي خطر دور ريخته شوند .
با توجه به مطالب فوق و اهمیت بکارگیری بیشتر این علم در صنعت پتروشیمی دراینجا به دوکاربرد مؤثر آن در صنایع پتروشیمی اشاره می شود:

گسترش فضای سبز صنایع پتروشیمی ایران توسط علم بیوتکنولوژی
به طوركلي تلفيق صنعت با فضا ي سبز، يكي ازا هداف ا صلي مجتمع ها مي باشد. طبق استانداردهاي زيست محيطي، بايد ده درصد ا ز فضاي صنعتي به فضاي سبز ا ختصاص داده شود، كه آبياري اين فضا ي سبز با ا ستفاده ازپسابها ي صنعتي صورت مي گيرد. احيا مراتع، جنگلها و حفظ تنوع گونه¬هاي گياهي و جانوري به خصوص در مناطق كويري، بياباني و همچنین شناسایی، تکثیر گونه¬های مقاومی نظیر کاکتوس ها، کاج و سرو که قابل رشد و پرورش در مناطق سخت و بیابانی است از ديگر موضوعاتي است كه با كمك روشهاي بيوتكنولوژي روند سريعتري می¬گیرد و مي توان بيشتر به آن توجه كرد. در حال حاظر پروژه های تحقیقاتی مهمی، به منظور پرورش گونه ها يي كه دا را ی ژنهاي مقاوم به نمک هستند، برای رشد در مناطق کویری، فعال مي باشند.

کاهش دادن ضایعات وآلودگی ها با استفاده از علم بیوتکنولوژی
خليج فارس ودرياي عمان، جزو متنوع ترين اكوسيستم هاي جهان هستند وشرايط خاص اين مناطق، از نظرتنوع ويژه رويشگاه¬هاي گرمسيري ،گونه هاي مختلف جانداران آبزي و غيره، حساسيت ويژه اي را براي اين محيط هاي آبي به وجود آورده است. احداث مجتمع هاي متعدد نفت ،گاز، پتروشيمي دركنار اين مناطق و پيامدهايي از قبيل ايجاد پسابهاي نفتي و شيميايي، جمع شدن مواد زائد، دفع زباله از مواردي است كه بايد بيشتر در مورد آن تحقيق و بررسي نمود . یکی ازروشهاي جديدي كه می توان در کاهش دادن اين معضل به كار گرفت، تبديل گل ولاي لجن درياچه ها ، دريا ها و سدها به كودهاي آلي با استفاده از روشهاي بيوتكنولوژي است. اين كار ضمن پاكسازي محيط زيست وجلوگيري از انباشته شدن آلودگي¬ها وضايعات در اكوسيستم¬هاي آبي، مواد و فرآورده هاي سودمندي را براي حاصلخيزي زمين¬هاي كشاورزي فراهم مي كند.

استفاده از تکنولوژی جديد درصنايع پتروشيمي
با مقایسه وضعیت آلایندگی صنایع كشورهای درحال توسعه نظیر صنایع پتروشیمی با كشورهای توسعه یافته می توان به این نتیجه رسید ارتباط مستقیمی بین عدم برخورداری ازفناوري هاي جديد وکارآمد با آ لودگی محیط زیست می باشد. همین مشکل باعث گردیده که مثلاً درصنعت پتروشیمی دریک فرآیند تولیدی، مواد اولیه به طور کامل مصرف نگردد و مواد تضییع شده به محیط دفع گردد وباعث آلوده شدن محیط اطراف خود شود.
زمانی كه یک استاندارد جدید برای از بین بردن آلودگیهای موجود محیط زیست وضع می شود، ، هزینه ونیروی انسانی زیادی را متوجه خود می سازد تا درصدی ازآلودگی ها راکاهش دهد، حال اگراین استاندارد با تکنولوژی جدیدی درصنعت بكار گرفته شود، علاوه برکاهش آلودگی، با راندمان بالای خود باعث افزایش تولید نیز می شود. بعضی کارشناسان بحث تقدم صرفه ا قتصادی را برحفظ محیط زیست مد نظر قرار می دهند اما بایدگفت که در مقایسه هزینه هایی که بدلیل به كارگیری تکنولوژی نا مناسب در مصرف مواد اولیه، انرژی و احیای محیط زیست هدرمی رود با هزینه هایی که باید پرداخت شود تا تکنولوژی جدید تهیه گردد، این نتیجه حاصل می گرددکه مورد دوم مناسب و با صرفه تراست.

عنوان : نتیجه گیری و مراجع
كلمات كليدي: محيط زيست، صنايع پتروشيمي، مواد زائد، اكوسيستم هاي آبي، لايه ازن، ارزیابی



هماهنگی وایجاد روابط منسجم وپایدار
روابط نزديك بین مهندسين صنایع پتروشیمی، مراکزتحقیقاتی، دانشگاه ها ومراکز تصمیم گیر وسیاست گذار، با مراكز حفاظت محیط زیست يكي از مهمترين موضوعاتي است كه علاوه بر آنكه مي تواند درحل مشكلات آلايندهاي محيط زيست مؤثر باشد، باعث مي شود كه كليه كارشناسان و پرسنل این مراکز از فعالیت ها، زمینه کاری و حرفه ای یکدیگر نیز با اطلاع گردند و بهتر بتوانند این صنعت بزرگ را در راستاي اهداف اصلي خود در محیطی سالم و پاک و عاری از آلودگی پيش برند.

نتایج بحث
بايك جمع بندي درست مي توان به اين نتيجه رسيد كه براي كاهش دادن اثرات زيست محيطي صنايع پتروشيمي لازم است :
- از علوم و فناوريهاي که اثرات مخربي برای محیط زیست ندارند استفاده كرد.
- از مواد مناسب و بي ضرر به جاي آلاينده هاي محيط زيست استفاده نمود.
- اثرات زیست محیطی توسط كارشناسان مربوطه ارزیابی صحیح شود.
- از استانداردهای جديد و مناسب درشرايط مختلف استفاده گردد .
- از تکنولوژی هاي جديد درصنعت پتروشیمی بيشتر استفاده شود.
- برای کاهش آلودگی صوتی، اثرات زیست محیطی پروژه های صنایع پتروشیمی مورد ارزيابي قرار گيرد.
- روابط منسجم وپایداری بین صنایع پتروشیمی، مراکزتحقیقاتی با مراکز حفاظت محیط زیست برقرار شود.
- جهت دریافت گواهینامه های بین المللی به ویژه" ISO 14000" تلاش کنند.

نتیجه گیری
باتوجه به اینکه هر فعالیتی مستلزم براستخراج موادی از طبیعت ودفع موادی دیگر درآن است، کلیه فعالیت ها در راستای هرهدفی باید در چارچوب ظرفیت های محدود محیط زیست موردبررسی قرارگیرد تا به بقا و پایداری محیط زیست لطمه ای وارد نگردد. لذا استقرار مديريت صحيح زيست محيطي دركليه صنايع پتروشيمي مي تواند، در زمينه كاهش آلودگي محيط زيست بسيار مؤثر و مفيد باشد.

تشکر وقدردانی
باتشکر وقدردانی از برپا کنندگان همایش که با برگزاری آن به یکی ازمهمترین مسائل روز اشاره نمودند.

مراجع
1-Miller, S.S., Environmental Science and Technology, August 1971, pp. 75- 647. 2- Hamernik, R. and Henderson, D. and Solve. R., New Perspective and Noise Induced Hearing (1980), Loss, PP. 18-511.
3- Shea, C, P. Mending the Earthُ shield. World Watch, Vol. 2, no.1, 1989, pp 28-34
4- Makhijani, Arinn, Bickel A, and Maharani, Annie, Still Working on the ozone hole. Technology Review, 1990 (May/ June), pp 53-59
5- G.P.she, Mending the Earth’s shield, reprinted with permission of World watches Institute, Washington, and D.C, 1989, PP 27-34
6- Brouder p, Annals of chemistry in the face of doubt. New York, pp 20-78
7- Mackenzie D, Cheap alternatives for CFC. New Scientist, 1990 (June 30), pp 39-40

8- فصل نامه علمی محیط زیست ، جلد سوم، شماره دوم، 1369، صفحه 66
9- دکترشریعت سیدمحمود ، منوری سیدمسعود، ارزیابی اثرات زیست محیطی ، جلداول، 1375، صفحه 154-139

» نويسنده : امیرحسین مستجابی
مرکز تحقیقات مهندسی فارس ، شیراز