پاسخ : بازار قیصریه لارستان
ذکر منبع الزامی است(ایران آرشیتکت)برگرفته از باشگاه مهندسان ایرانیبرای دیدن کامل مطلب به ادامه مطلب بروید
به همین علت ، بازار که قلب شهرهای سنتی شرق اسلامی را تشکیل می داده، در شکل گیری بافت کالبدی شهر قدیم لار نیز نقشی حساس را به عهده داشته است؛ به طوری که تا آغاز هزاره ی دوم هجری ، که همزمان با به قدرت رسیدن ساسله ی صفویه به ویژه حکومت شاه عباس است، شهر پادشاه نشین “دار الامان” لاردرمرکز خودسه عنصرمهم یعنی میدان عمومی، قصری امرکزحکمرانی شاه و بالاخره بازار مشهور به قیصریه راجای داده بود. قرار گرفتن قصر در مقابل بازار، در این ترکیب فضایی ، می تواند گویای پیوند ما بین حکومت و تجارت باشد. این بازار که به شکل صلیبی ساخته شده ، شکل و طرح خود را حداقل در چهارصد سال اخیر حفظ کرده است
پاسخ : بازار قیصریه لارستان
برخی معتقدند که سابقه ی تاریخی بازار لار به قبل از اسلام می رسد و برخی دیگر ساخت آن را به صدر اسلام نسبت می دهند؛ اما قدر مسلم این بازار پیش از قدرت یافتن صفویه وجود داشته است و در زمان شاه عباس (حدود سال ۱۰۱۵ ه.ق)، تعمیری بنیادین شده است. طرح و ساخت بازار قیصریه لار چنان زیبا بوده است که مورد توجه دیگر حکمرانان فلات بزرگ ایران و نیز تجار خارجی عصر صفویه و حتی بعد از آن قرار گرفته است. به احتمال زیاد سبک معماری بازار لار بر ساخت بازار چیت ساز های اصفهان ، حتی بازار بخارا و نیز بر بازار وکیل شیراز اثر گذاشته باشد. از جمله موارد جالب توجه در طراحی بازار لار ، جهت محور ها یا راسته های (در این مورد بعدا توضیح خواهیم داد) آن است که می تواند متاثر از شرایط محیط طبیعی ، به خصوص گرمی هوای ناحیه ی لارستان و جهت باد و شاید هم جهات مقدس مذهبی چون قبله ی مسلمانان (قدس و مکه) باشد.
پاسخ : بازار قیصریه لارستان
جای شکی نیست که اعداد مقدس ۴ ، ۷ ، ۸ ، ۱۲ و ۱۴ در تعیین تعداد مغازه های هر یک از فضاهای بازار (فضای مرکزی ، غلام گردش ها و راسته ها) بی تاثیر نبوده است؛ از این رو ذهن ما را به خصوص در مورد تعداد مغازه های راسته ها ، به هنگام بازسازی آن در سای۱۰۱۵ ه.ق به اسلام و مذهب تشیع نزدیک می کند؛ در حالی که ترکیب فضای مرکزی و غلام گردش ها احتمالا متاثر زا بینش و ادراکات فرهنگی ، علمی یا به بیان کلی تر جهان بینی مردمان ایران زمین پیش از اسلام ، و در ارتباط با فرهنگ غنی مشرق زمین به ویژه بین النهرین است. به علت زلزله خیز بودن لارستان و همچنین شرایط اقتصادی و سیاسی ، بازار لار چندین مرتبه ی دیگر تعمیر شده که یکی از مهمترین آنها مربوط به عهد ناصرایدین شاه قاجار ، در طول حکمرانی بیگلربیگی لارستان ، فتحعلی خان گراشی است که در سال ۱۳۰۱ ه.ق به اتمام رسید وی با بازسازی بازار و میدان عمومی و تغییر در کاربری برخی از فضاهای جنوبی و اطراف میدان و همچنین تکیه بر اعمال قدرت در چارچوب نظام زورمداری توانست تا مالکیت این فضاها را در اختیار خود در آورد. (همان کتاب ص ۷۴و۷۵) بازار لار نه تنها در مقام هسته ی مرکزی این شهر ، بلکه به منزله ی مرکز تجارت بخش وسیعی از خطه ی جنوب ایران و نیز بندرگاه های سواحل شمالی خلیج فارس و فلات مرکزی از منزلتی خاص برخوردار بود. (همان کتاب ص۳۰)
پاسخ : بازار قیصریه لارستان
با توجه به نقشه ی طراحی شده (نقشه شماره ۶) از موقعیت آثار باستانی شهر قدیم لار و نیز عکس های هوایی و ماهواره ای (نقشه شماره ۷) ، در می یابیم که محور اصلی و طویل بازار –که در ضمن از هر جهت مهم ترین راسته ی آن به شمار می رود ، بر ضلع شمالی میدان عمود نیست. از این رو محور اصلی ساختمان بازار از شمال جغرافیایی پیروی نکرده است بلکه با زاویه ای حدود e47n درجه نسبت به آن در جهت شمال شرق-جنوب غزب ساخته شده است. (نقشه شماره ۵) (همان کتاب ص۳۸) از نمونه های بارز بازار قیصریه می توان قیصریه ی اصفهان را نام برد.جالب این است که بازار اصفهان نیز در ضلع شمالی میدان نقش جهان رار دارد اما راسته ی اصلی آن عمود بر ضلع شمال و کوچک میدان است و مجموعه ی میدان و بازار با ۱۳ درجه انحراف از شمال جغرافیایی در جهت غرب e13n طراحی و ساخته شده اند.
پاسخ : بازار قیصریه لارستان
می توان تشابهات فراوانی را میان بازار چهارسو(چیت سازها)ی اصفهان و بازار لار از نظر سبک معماری مشاهده کرد . نکته ی مهم این است که بازار چهارسوی اصفهان خود جزءی از کل مجموعه ی بازار این شهر به شمار می آید در حالی که بازار لار به تنهایی یک جموعه ی کاملا نفیس و منحصر به فرد را تشکیل می دهد و کاروانسرا ها و تیمچه ها و سراها یا راسته های بی نظم را در داخل یا در مجاورت بلافصل خود-با راهی از درون بازار به آنها- جای نداده است. این امر از یک سازماندهی فضایی با برنامه ریزی و طراحی دقیق در شهر لار گواهی می دهد. همچنین به نظر می رسد نقش مهم مالکیت خصوصی و به ویژه فردی ، بر تمتمی این بازار بی تاثیر نبوده است. از سوی دیگر مکان بازار در داخل شهر ، نشان قرار گیری و رشد آن در امتداد دروازه ها و راه های ارتباطی و حتی گذرگاه های عمده ی شهری که الگوی بسیاری از شهرهای سنتی این قلمرو فرهنگی است ، نیست.
- - - به روز رسانی شده - - -
می توان تشابهات فراوانی را میان بازار چهارسو(چیت سازها)ی اصفهان و بازار لار از نظر سبک معماری مشاهده کرد . نکته ی مهم این است که بازار چهارسوی اصفهان خود جزءی از کل مجموعه ی بازار این شهر به شمار می آید در حالی که بازار لار به تنهایی یک جموعه ی کاملا نفیس و منحصر به فرد را تشکیل می دهد و کاروانسرا ها و تیمچه ها و سراها یا راسته های بی نظم را در داخل یا در مجاورت بلافصل خود-با راهی از درون بازار به آنها- جای نداده است. این امر از یک سازماندهی فضایی با برنامه ریزی و طراحی دقیق در شهر لار گواهی می دهد. همچنین به نظر می رسد نقش مهم مالکیت خصوصی و به ویژه فردی ، بر تمتمی این بازار بی تاثیر نبوده است. از سوی دیگر مکان بازار در داخل شهر ، نشان قرار گیری و رشد آن در امتداد دروازه ها و راه های ارتباطی و حتی گذرگاه های عمده ی شهری که الگوی بسیاری از شهرهای سنتی این قلمرو فرهنگی است ، نیست.
پاسخ : بازار قیصریه لارستان
با این حال پیوند فضایی عناصری مانند : میدان ، کاروانسرا ، مقر حکومتی و … با بازار در طراحی شهر قدیم و سنتی لار به چشم می خورد. بدین ترتیب که میدان ، فضای بسته ای را تشکیل می داده که فقط از طریق چهار دروازه به گذرگاه های عمده ی شهر ارتباط داشته است.در گوشه ی جنوبی ضلع غربی یک دروازه و تقریبا در سط ضلع شرقی دروازه ی دیگری قرار داشته است و دو دروازه ی دیگر در ضلع شمالی و در دو سوی در بازار قرار داشته اند.دروازه ی ضلع شرقی (دروازه ی محله ی نو) حدود نیم قرن پیش بر اثر احداث خیابان از بین رفته است اما سه دروازه ی دیگر هنوز پابرجا هستند.
پاسخ : بازار قیصریه لارستان
گفتنی است که این دروازه ها نقاط ارتباطی شهر با خارج از آن نبوده و در حصار قرار نداشته اندو نیز فاقد کارکرد “دروازه ی شهری” بودند بلکه مرکز بخش تجاری را به محلات مسکونی و گذر های اصلی شهر –که محل عبور کاروان ها نبر بودند- مرتبط می شاختند. به بیان دیگر ، این فضا را از دیگر فضاهای شهری جدا می کردند و به آن امنیت بیشتری می بخشیدند.
پاسخ : بازار قیصریه لارستان
دروازه های یاد شده و دو کاروانسرا و چهار راسته ی بازار ، درهای قطور و محکم چوبی داشتند ، که شب هنگام و نیز در ایام تعطیل بسته می شدند، هنوز هم پابرجاست.
از سه در دیگر بازار دو در به دو گذر اصلی که با پیچ و خم هایی به دو دروازه ی ضلع شمالی راه می یابند ، باز می شوند و در سوم – در شمال غربی- به گذری(گذر آبفروشان) که دو گذر مذکور را به یکدیگر ارتباط می دهد ، راه پیدا می کند .(نقشه شماره ۵) بدین ترتیب این مجموعه تقریبا تمامی کارکرد های عمده و عناصر شهری – با استثناء کارکرد مسکونی و کارکرد مذهبی- را در بر گرفته است.
پاسخ : بازار قیصریه لارستان
با توجه به این که در اطراف میدان عمومی نیز مغازه های زیادی در یکصد سال پیش بنا شده اند که هنوز هم به فعالیت اقتصادی خود ادامه می دهند ، می توان گفت که مهم ترین کارکرد این فضا یا هسته ی مرکزی شهر – حداقل در یک قرن اخیر- عمدتا اقتصادی بوده که بازار رکن اساسی آن را تشکیل می داده است. (همان کتاب ص۴۱و۴۲)
معماری و بافت کالبدی بازار:
اولین کسی که از معماری لار سخن گفته است شخصی به نام “گارسی سیلوا فیگوئروا” است.
