از كمبود مشاور تا افزایش خودكشی
در حالی كه نگاهی به اخبار منتشر شده درباره دانشگاه‌های كشور نشان می‌دهد شیوع مصرف موادمخدر و مشكلات روحی، دانشجویان ایرانی را تهدید می‌كند، به ازای هر 500 دانشجو در كشور فقط یك مشاور وجود دارد تا در دوراهی‌ها و لحظه‌های پر استرس زندگی، چراغی نباشد تا جاده سنگلاخی را برای دانشجویان روشن كند.
یك ضرب و تقسیم ساده نشان می‌دهد كه تعداد مشاوران به ازای 500 هزار دانشجو در دانشگاه‌های دولتی كشور، فقط هزار نفر است. از سوی دیگر به گفته حمید یعقوبی، رئیس مركز مشاوره وزارت علوم تمامی این مشاوران به صورت تمام وقت فعالیت نمی‌كنند و این آمار مجموع مشاوران تمام وقت و پاره وقت را در بر می‌گیرد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از تهران امروز ؛اعداد و ارقامی كه در سال‌های گذشته منتشر شده نشان می‌دهد 20 درصد دانشجویان از مشكلات روحی رنج می‌برند.
حتما درباره ریتالین، قرص اعتیادآوری كه بسیاری از دانشجویان در شب‌های امتحان و در خوابگاه‌ها برای نخستین بار آن را آزموده‌اند، شنیده‌اید. ماده‌ای كه هشدار درباره شیوع مصرف آن حتی به جلسات هیات دولت كشیده شد. بر اساس هشدار دكتر فیروزه جعفری، رئیس اداره پیشگیری، درمان و کاهش آسیب وزارت بهداشت در جلسه هیات دولت، «ریتالین زمینه ساز اعتیاد به شیشه است.»
گذشته از آن نتایج یك تحقیق در میان دانشجویان 6 دانشگاه بزرگ شهر تهران نشان می‌دهد، سیگار در بین 28 درصد دانشجویان تهرانی شیوع پیدا كرده است و سهم قلیان در این میان 13 درصد و مشروبات الكلی حدود 10 درصد است. آسیب‌هایی كه زمینه‌ساز مشكلات بزرگ‌تری در جامعه است.
هرچند كارشناسان معتقدند كه كمبود مشاور در دانشگاه‌های كشور، خلئی جدی است كه می‌تواند از بسیاری از این آسیب‌ها جلوگیری كند، اما دكتر حمید یعقوبی، رئیس دفتر مرکزی مشاوره وزارت علوم در گفت‌وگو با تهران امروز می‌گوید: «هرچند از سال گذشته تاكنون به ازای هر 500 دانشجو یك مشاور در دانشگاه‌ها وجود دارد، اما تعداد مشاوران مطلوب است.
هنوز با وضعیت آرمانی فاصله وجود دارد، اما با توجه به نیروهایی كه اكنون در اختیار داریم و عده‌ای از آنها هم تمام وقت نیستند، خیلی خوب عمل كرده‌ایم.»
او ادامه می‌دهد: «در پیشگیری بد عمل نكرده‌ایم و در درمان هم موفق بوده‌ایم اما در ارتقای وضعیت سلامت روحی دانشجویان هنوز مطلوب نیستیم.»
یعقوبی درباره استاندارد سرانه مشاور در دانشگاه‌های جهان نیز می‌گوید:«ما به‌دنبال استانداردهای جهانی نیستیم. اكنون براساس نیازها و با استفاده از محققان ایرانی در تلاش هستیم تا در قالب پروژه‌ای، سرانه‌ها را در دانشگاه‌های متفاوت جمع‌آوری و مقایسه كنیم و به استاندارد خود دست یابیم.»
صف انتظار طولانی می‌شود
چندی پیش میترا آقاجانی، مسئول مركز مشاوره دانشگاه صنعتی شریف با یادآوری شیوع مصرف ریتالین در دانشگاه‌ها «ناآگاهی» و «عدم كنترل دانشجویان خوابگاهی» را از عوامل اصلی شیوع این ماده دانست و بیشترین مراجعه دانشجویان به مركز مشاوره را به مسائل ارتباط عاطفی، ازدواج و خانوادگی دانشجویان برشمرد.
او همچنین اعلام كرد: «مراجعات دانشجویان برای مشاوره بیشتر شده و به علت كمبود كاركنان تخصصی، مجبور هستیم كه به سیستم نوبت‌دهی روی بیاوریم.»
این تنها دانشجویان تهرانی نیستند كه برای دیدن مشاور باید روزها در صف انتظار بایستند. وضعیت مراكز مشاوره برای دانشجویان شهرستانی نیز چندان تعریفی ندارد. از آن جمله دانشگاه لرستان است كه با کمبود نیروی انسانی در مرکز مشاوره دانشجویی دست و پنجه نرم می‌كند.
آزیتا باقری، مسئول مرکز مشاوره دانشجویی دانشگاه در این باره با یادآوری كمبود مشاور برای 8 هزار دانشجوی این دانشگاه، گفته است كه تعدادی از مشاوران دانشگاه لرستان به صورت پاره وقت فعالیت می‌كنند.
از خودكشی تا مشروطی، در اتاق‌های مشاوره
دكتر حمید پورشریفی، عضو شورای مركزی سازمان نظام روان‌شناسی و رئیس پیشین مركز مشاوره وزارت علوم در این باره به تهران امروز می‌گوید: «همیشه وظیفه مشاور درمان نیست.
ارتقای وضعیت سلامت روحی دانشجویان و پیشگیری هم از دیگر وظایف مشاوران است.» او ادامه می‌دهد: «آسیب‌های موجود در جامعه در دانشگاه نیز حضور دارد و برخی از مشكلات روان‌شناختی دانشجویان را رقم می‌زند.
اگر عوامل مربوط به قبل از دانشگاه، حین تحصیل و همچنین عوامل فرادانشگاهی را در نظر داشته باشیم درمی‌یابیم كه این دانشجویان با مشكلات روحی متعددی دست و پنجه نرم می‌كنند.
دانشجویان اگر مشاور نداشته باشند احتمال درگیر شدن با مشكلات را بیشتر خواهند داشت. همچنین مدت ماندگاری مشكلات بیشتر خواهد شد و به همان میزان مشكلات تبعی افزایش خواهد یافت. وقتی آسیب‌ها مطرح می‌شود پای دو مشكل اساسی نیز به‌میان می‌آید. مسئله موادمخدر و فكر كردن به خودكشی. دو مسئله‌ای كه این روزها در دانشگاه‌ها خیلی‌ها را نگران كرده است.»
پورشریفی می‌گوید: «وظیفه دیگر مراكز مشاوره ارتقای وضعیت سلامت روحی دانشجویان است. همیشه نگاه مشاور، كاهش آسیب و نگاه به یك بیمار نیست.
بلكه در مواردی دانشجو برای مثمرثمر شدن، خلاقانه عمل كردن و انجام وظایف تحصیلی به دریافت خدمات مشاوره‌ای نیاز دارد. به حد حساب نرسیدن مشاوران می‌توانددر این زمینه هم تاثیر منفی داشته باشد و احتمال توفیق تحصیلی را كاهش داده و دانشجویان را از داشتن یك زندگی شاداب محروم كند.»
به گفته او «به‌طور كلی دانشجویان در مرحله سنی خاصی قرار دارند كه در تمام طول زندگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا در این مرحله این افراد برای قبول وظایف جدید و ایفای نقش‌های آینده خود آماده می‌شوند.
نقش یك روان‌شناس و مشاور از اهمیت خاصی در این زمینه برخوردار است. چون نه فقط به سازگاری دانشجو با محیط پر استرس دنیای امروز كمك می‌كند بلكه او را برای ایفای نقش‌های آینده آماده می‌كند. بنابراین حتی در شرایط عادی هم دانشجو نیاز دارد كه مشورت دریافت كند چه برسد به اینكه دچار مشكلات روحی باشد یا اینكه مباحثی چون سوء مصرف موادمخدر، خودكشی و مشروطی نیز در میان دانشجویان دیده می‌شود. این تنها در ایران نیست و در تمام جهان دانشجو به‌دلیل اینكه سن خاصی دارد از سوی این موارد مورد تهدید قرار می‌گیرد.»
مشاوران در زمره كوچك‌سازی قرار نمی‌گیرند
به گفته او شكی نیست كه تعداد مشاوران با توجه به نیاز فعلی دانشجویان در دانشگاه‌ها و وضع خوابگاه‌ها از نظر سوءمصرف مواد، تعداد مشروطی‌ها و حتی موارد خودكشی كافی نیست. از سوی دیگر بیش از یك‌پنجم دانشجویان هنگام ورود به دانشگاه‌ها به رشته تحصیلی خود علاقه‌ای ندارند چون رشته تحصیلی خود را با توجه به سیستم پذیرش دانشجو و فشاری كه برای قبول شدن در كنكور وجود دارد،
انتخاب كرده‌اند. از سوی دیگر نگرانی جدی برای اشتغال دارند. دانشجویان نسبت به اینكه جایگاه شغلی مطلوبی در آینده داشته باشند امیدوار نیستند و به دیده تردید به این موضوع می‌نگرند.
مباحث دیگری هم وجود دارد از جمله اینكه باید امكانی وجود داشته باشد كه دانشجو، مهارت‌های ناپسندی كه در مرحله دانش‌آموزی كسب كرده است را با كمك مشاور اصلاح كند.
او می‌گوید: «مشاوران نه فقط به لحاظ كمی پاسخگوی این حجم از دانشجو و مشكلات ریز و درشت آنها نیستند بلكه ممكن است اگر بودجه مورد نظر برای مراكز مشاوره تامین نشود به لحاظ كیفی نیز همین ساعات اندك مشاوره زیرسوال برود زیرا كمبود بودجه سبب می‌شود كه مشاوران جذب شده در سطحی نباشند كه بتوانند به مشكلات دانشجویان رسیدگی كنند.
این در حالی است كه وظیفه مشاور فقط ارائه خدمات مشاوره به شكل حضوری نیست. مشاوران وظایفی هم در پیشگیری و ارتقای وضعیت سلامت روحی دانشجویان دارند.»
او با انتقاد از عملكرد مسئولان می‌گوید: «بحث‌هایی در سال‌های گذشته مطرح شده است كه دولت باید كوچك شود و نیروهای جدید تنها در موارد خاصی جذب دولت شوند. قطعا پشت این تصمیم از همان نخستین‌باری كه مطرح شده، یك اتاق فكر بوده است. اما اینكه این امر را به مباحث روان‌شناسی تعمیم دهیم یك سوءتفاهم بزرگ است.
در صورتی كه امروز برای پیشگیری از آسیب‌های وارده به دانشجو هزینه شود، فردا در بسیاری هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌شود. اگر مسئولان بدانند تنها یك مشروطی چه خسارتی را از نظر اقتصادی به دانشگاه وارد می‌كند یا یك خودكشی چه تبعات جنبی می‌تواند داشته باشد، در این امر بازنگری می‌كنند، سوءمصرف موادمخدر كه دیگر جای خود دارد.»
