تأثیر تکرار حوادث ناگوار بر سلامت روان: بی‌تفاوت شده‌ایم

http://namehnews.ir/File/ImageThumb2...ype=Horizontal
تأثیر تکرار حوادث ناگوار بر سلامت روان: بی‌تفاوت شده‌ایم

تکرار حوادث ناگوار می‌تواند سلامت روان شهروند ایرانی را به خطر بیندازد. حوادث بد می‌تواند او را کرخت کرده، نسبت به اطراف خود بی‌توجه شده و تنها سعی کند گلیم خود را از آب بیرون بکشد.

به گزارش نامه به نقل از ماهنامه سپیده دانایی، «مجری اخبار رادیو خبر از تصادف فجیع یک دستگاه اتوبوس حامل دانش‌آموزان که از اردوی راهیان نور به خانه بازمی‌گشتند، می‌‌دهد و اعلام می‌کند در این تصادف 26 نفر جان خود را از دست داده‌اند. واکنش مسئولان دولتی به این حادثه تأسف است و ابراز همدردی.

سرنشینان تاکسی که سرگرم بحثی داغ درباره‌ی شکست‌های یکی از دو تیم پرطرفدار فوتبال پایتخت هستند لحظه‌ای صحبت‌هایشان را متوقف می‌کنند، آهی می‌کشند، ابراز تأسفی می‌کنند و بعد از دو دقیقه باز هم به بحث داغ فوتبال باز می‌گردند و گویی نه خانی آمده، نه خانی رفته.»

این تصویری است واقعی از واکنش‌های اغلب مردم به اخبار ناگواری که این روزها بیشتر از گذشته شده است. روزهای پایانی مهرماه خبر کشته شدن 22 دانش‌آموز به همراه چهار نفر از همراهانشان تیتر یک اخبار روزنامه‌ها و سایت‌های خبری شد و متأسفانه در نیمه‌ی دوم آذر نیز باز هم دانش‌آموزان و باز هم آسیب‌دیدگی آنها از حادث‌های که این‌بار رنگ آتش به خود داشت درصدر اخبار جای گرفت.

اما گویی هرچه می‌گذرد ناگواری خبرها در نظرمان بیشتر رنگ می‌بازد و این نوع اخبار تأثرمان را کمتر برمی‌انگیزاند. این مسئله از نظرگاه علم روانشناسی به مثابه یک هشدار است. هشداری که به ما نشان می‌دهد نسبت به فجایع و حوادث ناگوار بی‌تفاوت شده‌ایم.

آلودگی هوا منجر به اعلام شرایط هشدار می‌شود، به‌این معنی که سالمندان و کودکان کمتر در هوای باز تردد کنند، اما در اوج آلودگی هوا که ذرات معلق شهر را پوشانده، خانواده‌هایی را می‌بینم که با کودکان خود در خیابان‌ها تردد می‌کنند، همینطور سالمندان. عده‌ای نیز سوار خودروی خود می‌شوند و بی‌توجه به اخبار و وضعیت آلاینده‌ها تنها و تنها به راحتی خود فکر می‌کنند.

اخبار بد لایه به لایه‌ی زندگی ما را پر کرده‌اند و مردمان دیارمان با اخبار هرروزه‌ی تصادف، مرگ بر اثر گودبرداری، مسمومیت با گاز، بیماری قلبی، دیابت و ... زندگی خود را می‌گذرانند، اندک توقفی در کنار خبر و بعد سری می‌گردانند و می‌گذرند.

چرخه‌ی معیوب

آمار مقایسه‌ی وقوع بیشترین تصادفات منجر به فوت در کشورهای دنیا که چندی پیش منتشر شد نشان می‌دهد که کشورهای توسعه‌یافته‌تر در مقایسه با کشورهای کمتر توسعه‌یافته با آمار سالانه‌ی مرگ‌و میر بسیار کمتری مواجه هستند.

این موضوع می‌تواند در موارد دیگر نیز صادق باشد، همان‌گونه که آمارها نشان می‌دهد کشورهایی که دارای کمترین میزان مرگ‌و میر در تصادفات هستند، از بالاترین سطح رفاه، درآمد، پوشش بیمه‌ای و درنهایت میزان شادی نیز برخوردارند.

اندیشمندان توسعه این مبحث را به‌خوبی در دهه‌های پایانی قرن بیستم شکافته و پیش‌بینی کرده‌بودند و روان‌شناسان نیز با طرح مبحث امید به آینده، ارتباط بالابودن سطح رفاه و شادی و پایین بودن سطح تصادفات رانندگی و رفتارهای پرخطر را نشان داده‌اند. آنچه امروز در جامعه‌ما رخ داده این است که چرخه‌ی معیوب میزان شادکامی و سلامت روان پایین، حوادث بدی مانند آتش‌سوزی در مدرسه به دلیل استفاده از بخاری نفتی یا تصادفات رانندگی مهیب و تکرار این حوادث و اخبارشان نوعی کرختی در واکنش به اخبار بد را به‌دنبال آورده است.

کرختی در برابر اخبار بد

روان‌شناسان همواره نگران سلامت و بهداشت روان شهروندان در واکنش به اخبار ناگوار بوده‌اند و تحقیقاتی را نیز در این حوزه انجام داده‌اند.

در یکی از تازه‌ترین تحقیقات، روان‌شناسی به نام دکتر ماری‌فرانس‌مارین، استاد روانشناسی دانشگاه مونترال کانادا در سال 2011 با انجام تحقیقی شرایطی مشابه شرایط امروز جامعه‌ی ما را سنجید. او در آزمونی برای سنجش تأثیر اخبار بد بر سلامت روان برای 56 زن و مرد که در آزمون شرکت کرده بودند، 12 خبر خنثی و عادی و 12 خبر بد مثل قتل، خشونت و سوانح را پخش کرد.

این مرحله‌ی اول آزمون بود، آزمودنی‌ها باید در مرحله‌ی دوم تکالیف چالش‌برانگیزی حل می‌کردند (یک‌بار بعد از شنیدن اخبار خنثی و یک‌بار بعد از شنیدن اخبار بد)، در هر دو مرحله هورمون کورتیزول شرکت‌کنندگان در آزمون سنجیده می‌شد. نتایج، جالب و شگفت‌انگیز بود.

این هورمون که به‌دنبال استرس ترشح می‌شود، در مرحله‌ی اول – یعنی شنیدن 12 خبر خنثی و 12 خبر منفی- ترشح نشده بود، اما در مرحله‌ی دوم که باید آزمون‌های چالش‌برانگیزی را حل می‌کردند، تفاوت قابل توجهی در ترشح هورمون کورتیزول نشان داده شد؛ میزان ترشح این هورمون بعد از شنیدن اخبار بد در حین انجام آزمون چالش‌برانگیز بسیار بیشتر از زمانی بود که آزمودنی‌ها بعد از شنیدن اخبار خنثی این آزمون را انجام می‌دادند.

دکتر مارین در بررسی بیشتر به این نتیجه رسید که میزان هورمون کورتیزول بعد از شنیدن یک تا دو خبر بد افزایش می‌یابد اما بعد از تکرار این نوع اخبار کاهش می‌یابد.‌

نتیجه‌گیری محقق این بود که افراد با شنیدن اخبار بد کرخت می‌شوند و واکنشی نشان نمی‌دهند اما این اخبار بدون تأثیر نیست و وقتی خود آنها در موقعیت چالشی قرار می‌گیرند، دچار استرس و اضطراب بسیار بیشتر از معمول می‌شوند.

نکته‌ی دوم تحقیق این بود که آزمودنی‌ها چند روز پس از آزمون، بیشتر اخبار منفی را به یاد می‌آوردند تا اخبار خنثی را. نتایج این تحقیق و تحقیق‌های مشابه نشان می‌دهد تکرار حوادث ناگوار در کشورمان چگونه می‌تواند سلامت روان شهروند ایرانی را به خطر بیندازد. حوادث بد می‌تواند او را کرخت کرده، نسبت به اطراف خود بی‌توجه شده و تنها سعی کند گلیم خود را از آب بیرون بکشد.

اما ممکن است روزی یکی از حوادث بدی که اخبارشان را می‌شنویم برای هرکدام از ما رخ دهد؛ از تصادف تا مشکل تنفسی در آلودگی هوا. بهداشت و سلامت روان ما امروز قربانی حوادثی مکرری است که چرخه‌ی معیوب وقوع این حوادث به دلایل مختلف، کاهش امید به آینده‌ی شهروندان، بی‌تفاوتی و انجام رفتارهای پرخطر در حوزه‌های مختلف و افزایش احتمال وقوع حوادث و سوانح شکل می‌دهد.

مهدی ملک‌محمد،
روان‌شناس