از سوی یک استاد ایرانی ارائه شد: سه روش ابداعی برای زدودن سم مهلک آفلاتوکسین از شیر خوراکی.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران موفق به ارائه سه روش ابداعی برای زدودن سهم مهلک آفلاتوکسین AFM1)M1) از شیر خوراکی شد.
دکتر راضیه یزدان‌پرست، مبدع این روش‌ها در گفت‌وگو با خبرنگار پژوهشی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، درباره‌ی دلیل وجود این سم در شیر خوراکی گفت: آفلاتوکسین‌ها سمومی هستند که از قارچ‌های میکروبی خاص که بر روی خوراک دام و مواد غذایی رشد می‌کنند، ترشح می‌شوند. این سموم از طریق غذا وارد سیستم بدن دام شده و پس از متابولیسم در کبد گاو تبدیل به سم مهلک‌تر آفلاتوکسین M1 تبدیل شده و به شیر آن راه پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: این سم در بدن انسان در بافت‌های مختلف مانند کبد تجمع می‌کند و در نهایت با گذشت زمان، باعث آسیب جدی به ساختار و عملکرد بافت‌های مختلف به ویژه کبد می‌شود. عضو هیات علمی مرکز تحقیقات بیوشیمی – بیوفیزیک دانشگاه تهران درباره‌ی روش‌های جلوگیری از آلوده شدن شیر به AFM1 گفت: راه حل اساسی در تمام دنیا استفاده دام از غذای سالم و آلوده نشده به قارچ است. با این حال، جامعه جهانی در انتظار مبرم روش و یا روش‌هایی است که قادر به آفلاتوکسین‌زدایی شیر خوراکی در صورت بروز آلودگی باشند.
به گفته وی سازمان‌های جهانی از قبیل WHO، UNEP و FAO قوانینی را برای روش‌های ابداعی جداسازی افلاتوکسین از شیر در نظر گرفته‌اند که طبق آنها این روش‌ها باید قابلیت حذف سریع و اختصاصی AFM1 را داشته و فاقد اثرات سوء بر ارزش غذایی، طعم، بو و مزه شیر باشند. همچنین روش ابداعی نباید از طریق تبدیل AFM1 به مواد دیگر، سموم جدیدی به شیر بیفزاید. این عضو هیات علمی دانشگاه تهران درباره روش‌های ابداعی خود برای آفلاتوکسین‌زدایی به ایسنا گفت: در روش اول یک گیرنده شیمیایی برای آفلاتوکسین، سنتز و بر یک بستر مناسب تثبیت شیمیایی شد.
این وسیله ابداعی موسوم به Chemsorb قابلیت حذف AFM1 از شیر را تا حدود 80 درصد داراست. عضو هیات علمی مرکز تحقیقات بیوشیمی – بیوفیزیک دانشگاه تهران درباره‌ی روش ابداعی دوم گفت: با استفاده از برخی از متابولیت‌های بدن (مولکول‌های کوچک) قالبی شیمیایی برای AFM1 سنتز و سپس پلیمر حاصل از آن بر بستر مناسب تثبیت شیمیایی شد. وسیله ابداعی موسوم به MIPSorb از نظر عملکرد مشابه وسیله قبلی و تا حدودی کاراتر از آن است با این تفاوت که به مراتب پر هزینه‌تر است.
وی ادامه داد: این احتمال وجود دارد که وسیله ابداعی دوم قابلیت صنعتی شدن پیدا نکند اما ساخت و تهیه آن ضمن فراهم کردن تجارب ساخت قالب‌های جاذب اختصاصی، زمینه بررسی تولید برخی از فیلترهای پزشکی را نیز مهیا کرده است. به گفته این بیوتکنولوژیست در ساخت و تولید وسیله ابداعی سوم از امکانات موجود در طبیعت استفاده شده است. در این روش، گیرنده اختصاصی AFM1 از منابع میکروبی مرتبط جداسازی و سپس بر بستر مناسب تثبیت شیمیایی شده است. بررسی عملکرد این جاذب موسوم به Bactosorb به خوبی نشان داد که قابلیت آفلاتوکسین‌زدایی شیر تا میزان 97 درصد را داراست.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به این که طبق تاییدیه اداره استاندارد آفلاتوکسین خارج شده از شیر خصوصیات آفلاتوکسین طبیعی را داراست، خاطرنشان کرد: آفلاتوکسین خارج شده از شیر که در مواد غذایی سم محسوب می‌شود، می‌تواند در صنایع دیگر نظیر صنایع تولید کیت‌های تشخیص طبی استفاده شود. در همین زمینه یزدان‌پرست خود علاقه‌مند به تولید کیت آفلاتوکسین M1 است که برای تحقیقات آن نیاز به دسترسی به AFM1 دارد. به دلیل قیمت گزاف تهیه AFM1 از خارج، می‌توان از آفلاتوکسین جدا شده از شیر برای فعالیت پژوهشی و صنعتی بهره برد.
وی با اشاره به این که می‌توان جاذب‌های ابداعی آفلاتوکسین را در اندازه‌های کوچک و با فرم تی‌بگ روانه بازار مصرف کرد، توضیح داد: این کار به نفع محیط زیست نیست چرا که با دور ریختن این جاذب‌ها در سطل‌های زباله، آفلاتوکسین جدا شده از شیر مجددا وارد طبیعت می‌شود. این در حالی است که اگر فرآیند جداسازی به صورت متمرکز و در کارخانه‌ها انجام شود، نه تنها برای محیط زیست آلودگی نخواهد داشت بلکه برای اهداف دیگر، به صورت مفید استفاده خواهد شد.
