فاکتورهای خطر در ارتباط با نازایی مردان
نازایی مشکلی است که گریبانگیر بسیاری از زوجهای جوان است وآنان را مجبور می کند تا با مراجعه مکرر به پزشکان و آزمایشگاهها راهی برای گریز از این معضل پیدا کنند اما اطلاع کافی از نوع مشکل و یا روند بررسی خود نداشته باشند امید است تا با مطالعه این مقاله با آگاهی بیشتری جهت حل مشکل خود قدم بردارند.
فاکتورهای خطر در ارتباط با نازایی مردان
-وجود سابقه عفونت پروستات یا ناحیه تناسلی
- سابقه ضربه به بیضه ها یا چرخش بیضه ها، سابقه بلوغ زودرس یا دیررس
- تماس با مواد سمی در حین کار نظیر مس، کادمیوم و جیوه، اکسید اتیلن، کلرید وینیل، مواد رادیو اکتیو و اشعه
- مصرف دخانیات
- مصرف الکل به مقدار زیاد
- تماس ناحیه های تناسلی با دماهای بالا
- ترمیم فتق
- بیضه نزول نکرده
- داروهای مورد استفاده در دوران زخمها یا پسویازیس
- سابقه مصرف دی استیل بسترول توسط مادر در حین بارداری و سابقه ابتلا به اوریون حین بلوغ- دیابت
علل اصلی نازایی مردانه را می توان در چند گروه اصلی قرار داد:
اختلالات مربوط به اسپرم : این اختلالات می تواند ثانویه به علل مختلف ایجاد شود. نظیر بیماریهای عفونی یا التهابی نظیر اوریون، اختلالات هورمونی، اختلالات ایمونولوژی، فاکتورهای محیطی و شیوه زندگی و بیماریهای ژنتیکی
بیماری سیستیک فیبروزس : نوعی بیماری ارثی است که در در آن تعداد اسپرمها بسیار کم بوده و گاهی با عدم تشکیل لوله ها ی منی بر همراه می باشد.
کم خونی سلول داسی شکل
اختلالات ساختاری دستگاه تناسلی
بیماریهای کبدی، کلیوی
دریافت داروهای ضد تشنج
همچون آلودگي هوا و ميزان سرب موجود در هوا بخصوص در ايجاد ناباروري در مردان موثر است.
حال به بررسی بعضی از موارد بالا می پردازیم:
اسپرم غیر طبیعی
همه مردها اسپرم غیر طبیعی دارند که تا درصد آن ها قابل قبول است. اسپرم غیر طبیعی ممکن است دو سر داشته باشد یا اصلاً دم نداشته باشد.
اگر اسپرم های غیر طبیعی در منی مرد خیلی بالا باشد می تواند اثر منفی روی باروری داشته باشد. برخی از متخصصین عقیده دارند که اسپرم‌های غیر طبیعی در عبور از لولة فالوپ و نیز سوراخ کردن دیوارۀ تخمک دچار مشکل می‌شوند. تعداد زیاد اسپرمها می‌تواند احتمال باروری را افزایش دهد و نرمال بودن آنها نیز نقش حیاتی در باروری دارد.
نتایج یک تحقیق نشان داده است که مردان با تعدا کم اسپرمها همچنان می‌توانند بارور باشند و با شرط اینکه درصد اسپرم‌های طبیعی در آن ها بالا باشد.
واریکوسل
واریکوسل عبارت است از گشاد شدن سیاهرگ‌های اطراف بیضه.
این عارضه اغلب مشکلی برای باروری مردان ایجاد نمی کند اما می تواند از طریق افزایش دمای بیضه برآیند تولید اسپرمها آسیب وارد کند. به همین دلیل بستن این ساهرگ‌ها (جراحی واریکوسل) در برخی مردان مبتلا، مشکل باروری را اصلاح کرده و در برخی دیگر تأثیر نداشته است. متأسفانه پزشکان نمی‌توانند پیش‌بینی کننده که درمان واریکوسل در چه کسانی مفید است و در چه کسانی تأثیری ندارد.
انسدادها
انسداد (گرفتگی) در بخشی از دستگاه تناسلی مردان، می تواند از طریق بستن مسیر خروج اسپرم و جلوگیری از انزال (خارج شدن منی از مرد) روی باروری مرد اثر منفی بگذارد. این انسدادها می توانند در اثر ضایعات ناشی از عفونت هایی مثل مایکوپلاسما یا اورئاپلاسما و نیز جراحی‌های قبلی ایجاد شوند. یک ضایعه شدید ناشی از لگد زدن محکم به کشالة ران در برخی ورزش‌ها، حتی می تواند تولید اسپرم را در بیضه ها متوقف کند.
بیضۀ نزول نکرده
این عارضه عبارت است از عدم نزول بیضه از داخل حفرۀ شکم به داخل کیسۀ بیضه در طی تکامل جنین در رحم مادر. در اطفال مبتلا به این بیماری از روش جراحی برای وارد کردن بیضه به داخل کیسۀ بیضه استفاده می شود. در صورت تشخیص دیر هنگام و در نتیجه عمل جراحی دیر هنگام، این مشکل می تواند اثر منفی بر باروری مرد داشته باشد.
بیماری های دیگر
دیابت شیرین و دیگر اختلالات غدد درون‌ریز بیماری های غدة تیروئید و دیابت بی‌مزه می تواند در کنترل هورمونی تولید اسپرم مداخله کنند. عفونت‌های پروستات و اپی‌دیدیم (ساختمان لوله‌‌ای شکلی که روی نوک هر بیضه ، در قسمت بالای آن قرار گرفته است) می‌توانند باعث مداخله در تولید اسپرم یا انسداد مجرای خروج آن شوند. عفونت‌های دیگر مثل ارکیت (ورم بیضه) ناشی از اوریون، می توانند باعث ناباوری همیشگی شوند.
چاقی
محققین موسسه ملی بهداشت محیط کارولینای شمالی ، ضمن تحقیقات اخیر نشان می دادند میان چاقی و نازایی در مردان ارتباط وجود دارد.
این دانشمندان با مطالعه روی ۲ هزار و ۱۱۱ زوج در کارولینای شمالی که مردان عمدتا مزرعه دار بودند و شاخص توده بدنی آنها ۳ واحد بیش از حد طبیعی بود، دریافتند با وجود انجام روابط زناشویی بدون استفاده از روش های پیشگیری از بارداری، این مردان ۱۰ درصد بیشتر از سایر مردان مبتلا به ناباروری بودند. به گفته این دانشمندان مردان چاق معمولا روابط زناشویی کمتری دارند که این موضوع تاثیر زیادی بر باروری آنها دارد.
کمبود عناصر کمیاب :
غلظت عناصر كمياب در مايع مني مردان بارور و نابارور متفاوت بوده و ميزان غلظت اين عناصر در باروري مردان مؤثر است.
غلظت كلسيم در همه گروه‌هاي بارور و نابارور بيشتر از غلظت عناصر ديگر بوده و تاثير آن بر متيليتي اسپرم و القاء واكنش سلول جنسي در اسپرم پستانداران مي‌باشد.
دومين عنصري كه بعد از كلسيم از بيشترين غلظت در مايع مني برخوردار است، عنصر روي مي‌باشد كه همراه با منيزيم، اثرات تحريك كنندگي و مهار كنندگي بر حركت اسپرم اعمال مي‌كند.
مس به عنوان عنصري كه سميت زيادي بر اسپرم ايجاد مي‌كند در گروه‌هاي نابارور بيشتر از گروه‌هاي بارور گزارش شده است.
گفتني است ناباروري در مردان ممكن است با ناهنجاري‌هايي مثل انسداد اپيديديميس،اختلال ايمونولوژيكي و عفونت موضعي همراه باشد.
با توجه به اين كه در حال حاضر درك درستي از نقش فيزيوژيك عناصر كمياب و ارتباط آن با ناباروري وجود ندارد با پيشرفت تكنيك‌هاي مربوط به آناليز عناصر كمياب در سيمن و مايعات بيولوژيك ديگر، پژوهش‌ها در اين حوزه افزايش يافته است.
التهابي بدن مردان:
محققین يک ذره غيرمعمولي را با نام عامل بازدارنده ماکروفاژ (MIF) را در نمونه‌هاي بدست آمده از اسپرم مردان عقيم تشخيص داد.
التهاب هنگامي به وجود مي آيد که بدن در معرض عفونت‌هايي مانند عفونت خون، اختلالات مربوط به ايمني بدن و بيماري‌هاي مزمن همچون ديابت و بيماري قلبي قرار گيرد. اين عامل تحت اين شرايط ظاهر شده و با بعضي از ضايعه‌هاي بافتي در ارتباط مي باشد.
محققان پس از بررسي به اين نتيجه رسيدند که در مرداني با مشکل باروري، سطح IF در آنها خيلي بالا و يا خيلي پايين است. سطوح مناسب و مطلوبMIF به بالغ شدن اسپرمها کمک مي کند. هنگامي که متخصصان اين عامل را به ظرف‌هاي حاوي اسپرم سالم اضافه کردند تعداد و ميزان حرکت اسپرمها کاهش يافت.
براساس گزارش مرکز کنترل و پيشگيري بيماري‌ها در آمريکا، در حال حاضر ۲/۱ميليون زوج نازا در آمريکا زندگي مي کنند که در۴۰ درصد آنها مشکل نازايي مربوط به مردان است.
فقدان مجراهاي وازدفران:
باعث ناباروري انسدادي در مردان مي شود و بروز آن به شكل نقص فقدان دوطرفه مجراي وازدفران (مجراي عبوراسپرم) يا فقدان يك طرفه مجراي واز دفران در ايران از شيوع بالايي برخوردار است.
دیابت:
ابتلا به ديابت باعث تخريب ۶۰ درصدي DNA مردان مي‌شود كه منجر به ناباروري آنها خواهد‌شد.بر اساس تحقیقات با افزايش قند خون و اضافه وزن ميزان تخريب DNA آنها بيشتر مي‌شود.
در یک تحقیق ۵۶ مرد ۳۰ ساله كه ۲۷ درصد آنها مبتلا به ديابت بودند ،مورد بررسي قرار گرفتند.
ميزان تخريب DNA در مردان ديابتي ۵۲ درصد گزارش شده، در حاليكه اين آمار در مردان سالم تنها ۳۲ درصد بود.
علل نازایی مردانه چگونه قابل تشخیص می باشد؟
علاوه بر اخذ شرح حال کامل از فرد و خانواده و انجام معاینات کامل جهت تشخیص علت نازایی در مرد باید آزمایشات خاصی را نیز انجام داد که شامل :
- آزمایش منی چند گانه :حداقل دو نمونه در دو نوبت مختلف زمانی مختلف باید گرفته شود و از لحاظ فاکتورهای گوناگون مورد بررسی قرار گیرد که این نوع فاکتورها شامل حجم منی، قوام، تعداد اسپرمها و شکل و حرکت آنها می باشد
- سونوگرافی: جهت تعیین واریکوسل و سایر عوارض ساختمانی بیضه
- سایر آزمایش ها : از این آزمایشات جهت تعیین علت اختلالات اسپرمها یا بیماریهای سیستم تناسلی مردانه استفاده می شود
درمان نازایی مردان
انتخاب روش درمانی توسط پزشک بر اساس سن بیمار، سلامت عمومی و سابقه پزشکی وی ، وسعت بیماری ، قابلیت تحمل فرد در برابر داروها، روشهای درمانی و جراحی مختلف ، نحوه انتظار از دوره بیماری و ارجحیت خود بیمار بستگی دارد.
در حال حاضر روشهای درمانی بسیار زیادی وجود دارد که می توان به روشهای آزمایشگاهی و استفاده از داروهای خاص و روشهای جراحی مخصوص جهت بر طرف نمودن بیماری زمینه ای اشاره کرد.
گردآوری: گروه سلامت سیمرغ
www.seemorgh.com/health
منبع :پزشکان بدون مرز
