درمان هیپنوتیزمی سندرُم پیش از قاعدگی (پی.ام.اس.)
عده‌ی زیادی از خانم‌ها در روزهای قبل از پریود با دسته‌ای از مشکلات جسمی و روحی به نام سندرُم (بیماری) پیش‌ازقاعدگی (پی.ام.اس) مواجه می‌شوند. علایم این بیماریِ شایع که حدود 40 درصد خانم‌ها از آن رنج می‌برند، معمولاً حدود یک هفته قبل از پریود شروع می‌شود و طی 2 تا 3 روز پس از آغازِ پریود، به‌تدریج کاهش می‌یابد.
دکتر عنایت‌الّه شهیدی
مدرس انجمن علمی هیپنوتیزم بالینی ایران
عضو انجمن روان‌شناسی ایران
عضو گروه علمی پزشکی . نت
گفته می‌شود این بیماری حدود 150 نشانه‌ی آزاردهنده دارد. عمده‌ترین نشانه‌های جسمیِ ”پی.ام.اس“ عبارت‌اند از سردرد، کمردرد، افزایش اشتها و میل به غذاهای شیرین، تپش قلب، خستگی، سرگیجه و ضعف عمومی، افزایش موقت وزن، تورم اندام‌ها، دردناک‌شدنِ بافت سینه و پُف کردن. از سوی دیگر این سندرُم، با تغییرات خُلقی و روحی فراوانی نیز همراه است. مهم‌ترین نشانه‌های روان‌شناختیِ ”پی.ام.اس“ شامل اضطراب، تنش عصبی، نوسانات خُلقی، تحریک‌پذیری، افسردگی، تمایل به گریه‌کردن، فراموش‌کاری، کاهش هوشیاری و بی‌خوابی است. در صورت عدم درمان مناسب، ”پی.ام.اس“ می‌تواند بر سلامت روانی فرد و تعاملات اجتماعی وی اثرات نامطلوب و غیرقابل‌جبرانی داشته باشد. روابط بینِ‌فردی و خانوادگیِ خانم‌های مبتلا به ”پی.ام.اس“، به دلیل نوسانات خُلقی و تحریک‌پذیری بالا، دست‌خوش مشکلات جدی می‌شود. گاه این روابط به‌حدی مختل می‌شوند که ترمیم دوباره‌ی آن‌ها غیرممکن یا بسیار دشوار است. مبتلایان در یک‌سوم از اوقات عمر خویش با علایم این بیماری دست‌به‌گریبانند و در موارد شدید، دوسوم باقی را نیز در اضطراب و تنش ناشی از انتظار شروع علایم می‌گذرانند. هدف از درمان ”پی.ام.اس“ کاهش علایم و کمک به شخص برای حفظ کارایی عمومی و کنترل هیجانات است. درمان‌های متداول عبارت‌اند از آموزش به خودِ شخص و خانواده‌ی وی برای درک بهتر نشانه‌ها و فراهم نمودن حمایت‌های روان‌شناختی لازم، ورزش، رژیم غذایی مناسب، هیپنوتیزم و در صورت نیاز استفاده از دارودرمانی. در این میان هیپنوتیزم با تأثیر مستقیم بر فرایندهای فیزیولوژیک، از کارایی بسیار بالایی برخوردار است. براساس پژوهش‌های علمیِ موجود، امروزه تأثیر فرایندهای ذهنی بر نشانه‌ها و حالات جسمی به‌خوبی شناخته شده است. در واقع ذهن و بدن دو واحد مجزا نیستند که هر کدام به‌تنهایی بیمار شوند بلکه باید آن‌ها را دو جزء از یک واحدِ متحد به نام واحد ذهن-بدن دانست. از یک سو می‌دانیم که تمامی بیماری‌های به‌ظاهر جسمی، اثرات غیرقابل‌انکار بر ذهن و روان آدمی می‌گذارند و از سوی دیگر تمامی اختلالات به‌ظاهر روانی و عصبی، همیشه نشانه‌های واضحِ جسمی نیز دارند. اگرچه ساختار ژنتیکی فرد و میزان ترشح هورمون‌های زنانه از عوامل مهم ایجادکننده‌ی ”پی.ام.اس“ است، ولی هیپنوتیزم با اثرگذاری بر واحدِ ذهن-بدن، ابزار قدرتمندی برای کاهش هر دو دسته‌ی نشانه‌های جسمی و روحی این بیماری به‌شمار می‌رود. براساس پژوهش‌های انجام‌شده، تکنیک‌های تن‌آرامی و خود-هیپنوتیزم تأثیر قابل‌توجی در کنترل علایم این بیماری دارند. در هیپنوتیزم از قدرت شفادهندگی ذهن خود بیمار استفاده می‌شود، بنابراین نه تنها موجب هیچ‌گونه‌ی عارضه‌ی جانبی نمی‌شود بلکه اثرات درمانی بسیار قدرتمند و پایداری را ایجاد می‌کند.
هیپنوتیزم با چند مکانیسم به درمان ”پی.ام.اس“ کمک می‌کند:
· خانم‌های مبتلا به ”پی.ام.اس“ به‌خوبی می‌دانند که در شرایط پُراسترس، نشانه‌های این بیماری به‌صورت شدیدتری بروز می‌کنند. از سوی دیگر بروز شدیدتر این علایم، باعث استرس و تنش‌های بیشتری می‌گردد. درواقع بدین ترتیب چرخه‌ی معیوبی ایجاد می‌شود که به‌طور مستمر بر شدت علایم جسمی و روانی می‌افزاید. هیپنوتیزم، با مدیریت استرس، ایجاد آرامش و کنترل هیجانات ناخوشایند، این چرخه‌ی معیوب را قطع و نشانه‌ها را به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای بهبود می‌بخشد. · از انتهای برخی رشته‌های عصبی، دسته‌ای از مواد طبیعی به‌نام اندورفین‌ها ترشح می‌شوند. این ترشحات، ضددردهایی طبیعی هستند که اثراتی مشابه مشتقات اوپیوم دارند. ترشح این مواد در بدن موجب کاهش درد و ایجاد حالاتی از سرخوشی و شعف می‌شود. مطالعات به‌عمل‌آمده در مورد ”پی.ام.اس“ نقش کاهش ترشح اندورفین‌ها را در ایجاد علایم این بیماری ثابت نموده‌اند. کاهش اندورفین‌ها دلیل اصلی احساس درد، افزایش تحریک‌پذیری و هم‌چنین افسردگی در مبتلایان به ”پی.ام.اس“ است. از سوی دیگر مشخص شده است که هیپنوتیزم باعث افزایش طبیعی ترشح اندورفین‌های بدن از پایانه‌های عصبی می‌گردد. درواقع یکی از عمده‌ترین دلایل احساس سرخوشی و شادابیِ تمام کسانی که حالت هیپنوتیزمی را تجربه می‌کنند، همین ترشح اندورفین‌ها است. حتی می‌توان با تلقینات و تکنیک‌های مناسب هیپنوتیزمی، ترشح اندورفین‌ها را باز هم بیشتر نمود و بدین ترتیب قسمت عمده‌ی نشانه‌های ”پی.ام.اس“ را کنترل کرد. · همان‌طور که پیش‌تر بیان شد، ذهن و بدن اثرات واضحی بر هم دارند و تمامی فرایندهای ذهنی و بدنی متأثر از یکدیگرند. یکی از دلایل ایجاد و یا تشدید نشانه‌های ”پی.ام.اس“، اختلال در ارتباط سالم و طبیعی ذهن و بدن است. توسط هیپنوتیزم می‌توان ذهن را برای ارتباطی سالم‌تر با بدن برنامه‌ریزی نمود و بدین ترتیب فرد حتی بدون آن‌که آگاهانه تلاش نماید، در اعماق ذهن ناخودآگاهِ خویش اثرات درمانی را دریافت می‌دارد. · بروز افسردگی و هم‌چنین رفتارهای غیرقابل‌کنترل و مشکل‌آفرین در خانم‌های دچار ”پی.ام.اس“ موجب اختلال در روابط بینِ‌فردی و خانوادگی آن‌ها می‌شود. هیپنوتیزم، ابزار مناسبی برای کنترل هیجانات و رفتارهای غیرارادی افراد در موقعیت‌های پُراسترس است. بدین ترتیب، حتی علی‌رغم نامساعد بودن شرایط، فرد می‌تواند بر هیجانات و رفتارهای خویش کنترل مناسب و قابل‌قبولی داشته باشد. · همان‌طور که در ابتدای مقاله ملاحظه نمودید، سردرد، کمردرد و دردناک‌شدنِ بافت سینه، از علایم بدنی شایع در ”پی.ام.اس“ است. کنترل درد، یکی از مؤثرترین و بهترین کاربردهای هیپنوتیزم است. با استفاده از تکنیک‌های هیپنوتیزمی حتی می‌توان دردهای شدید را به‌خوبی کنترل و یا حتی برطرف نمود. · مدت زمان دوام نشانه‌ها در ”پی.ام.اس“ (از ابتدای بروز تا زمان فرونشانی کامل)، گاهی تا ده روز به‌طول می‌انجامد. افزایش اشتها و میل به غذاهای شیرین، در این مدت نسبتاً طولانی (که هر ماه نیز تکرار می‌شود)، در درازمدت می‌تواند موجب افزایش قابل‌توجه وزن گردد. بارها دیده شده است که خانم‌ها علی‌رغم این‌که در شرایط معمول با رعایت رژیم غذایی قادر به کنترل مناسب وزن خود بوده‌اند، تنها به‌دلیل پُرخوری و یا مصرف بیش‌از‌حد شیرینی و شکلات در روزهای قبل از پریود، دچار افزایش وزن شده‌اند. · هیپنوتیزم به‌عنوان ابزار قدرتمندی برای تقویت تمرکز و هوشیاری، اختلالات مربوط به این فرایندهای مهم مغزی را که از نشانه‌های متداول ”پی.ام.اس“ است، برطرف می‌نماید. · هیپنوتیزم با ایجاد آرامش عمیق جسمی و روانی، بی‌خوابی ناشی از ”پی.ام.اس“ را درمان می‌نماید. وجود خواب کافی خود می‌تواند در تخفیف تحریک‌پذیری و تنش‌های عصبی مبتلایان بسیار مؤثر باشد. از آن‌جایی‌که ”پی.ام.اس“ اختلالی است که هر ماه برای بیمار اتفاق می‌افتد، آموزش تکنیک قدرتمند و کارآمد خود-هیپنوتیزم، فرد را به ابزار مؤثری برای رویارویی با علایم آن مجهز می‌نماید. درواقع فرد با استفاده از خود-هیپنوتیزم، نه‌تنها از دست نشانه‌های آزاردهنده‌ی این بیماری خلاص می‌شود بلکه خود را در برابر استرس و بیماری‌های ناشی از آن مصون می‌نماید
