گزارشگري مالي متقلبانه و بازي اعداد مالي
گزارشگري مالي متقلبانه، تحريف يا حذف عمدي مبالغ يا موارد افشا از صورت‌هاي مالي براي فريب استفاده‌كنندگان صورت‌هاي مالي است كه شامل بازي اعداد مالي مي‌شود. بازي اعداد مالي، به‌کارگیری روش‌هاي حسابداري ساختگي براي دگرگون‌سازي برداشت استفاده‌كنندگان صورت‌هاي مالي از عملكرد تجاري شركت است.
روش‌هاي حسابداري ساختگي يعني به‌كارگيري يك يا چند روش براي بازي با اعداد مالي شامل انتخاب و به‌كارگيري رويه‌هاي حسابداري به‌گونه‌اي متهورانه و هرگونه اقدامي براي مديريت يا هموارسازي سود. روش‌هاي بازي با اعداد مالي به‌شرح زير است:
حسابداري متهورانه: انتخاب و به‌كارگيري آگاهانه رويه‌هاي حسابداري به‌گونه‌اي كه منجر به دستيابي به نتايج موردنظر، به‌ويژه سود بيشتر شود. ممكن است به‌كارگيري رويه انتخاب شده، مطابق با استانداردهاي حسابداري باشد يا نباشد. مديريت سود: دستكاري سود به‌گونه‌اي پويا كه منجر به دستيابي به هدف از پيش تعيين شده، شود. سود هدف ممكن است توسط مديريت، پيش‌بيني تحليلگران يا براي حفظ روند سود، تعيين شده باشد. هموارسازي سود: گونه‌اي از مديريت سود كه براي از بين بردن افت و خيزهاي سود نسبت به روند عادي آن طراحي شده است. هموارسازي سود شامل مراحلي براي نگهداشت (انبار كردن) سود در سال‌هاي خوب براي استفاده از آن در سال‌هايي است كه سود، چندان خوب نيست.همواره این ريسک وجود دارد که صورت‌های مالی دچار گزارشگري مالي متقلبانه شده باشد. ريسک گزارشگري مالي متقلبانه عبارت است از اينکه بنگاه اقتصادی به عمد نتايج مالي خود را تغيير دهد که این اغلب حساب‌سازي نامیده می‌شود. روش‌هاي عمومي حساب‌سازي به‌شرح زير است: «دستکاري سود و زيان»: هرگاه بنگاهي بخواهد سودش (براي مثال سود خالص) را بزرگ کند؛ می‌تواند هر يک از اين فنون را به‌کار برد: 1. بيش‌نمايي دارايي‌ها، 2. کم‌نمایی بدهي‌ها، 3. بيش‌نمایی درآمدها و 4. کم‌نمایی هزينه‌ها. گرچه بيشتر تقلب‌هاي مشهور براي بالا بردن سود رخ داده است؛ برخی از بنگاه‌ها مي‌خواهند نتايج را بدتر از واقع گزارش کنند. روش‌هاي دستيابي به اين هدف دقيقا عکس روش‌هاي بزرگ‌نمایی سود و شامل:
1. کم‌نمایی دارايي‌ها، 2. بيش‌نمايي بدهي‌ها، 3. کم‌نمایی درآمدها و 4. بيش‌نمايي هزينه‌ها، است.«طبقه‌بندي نادرست معاملات»: يک بنگاه اقتصادی مي‌تواند بدون تغيير سود يا زيان خالص نيز نتايج مالي را تحريف کند. چنين تحريفي با کم‌نمایی و بيش‌نمایی حساب‌هاي گوناگون مرتبط به يک مبلغ رخ می‌دهد ولي سود بدون تغيير باقي مي‌ماند. «تغيير يادداشت‌ها»: بنگاه‌ها مي‌توانند با دستکاري افشاي انجام‌شده در يادداشت‌هاي توضيحي، خوانندگان صورت‌هاي مالي را گمراه کنند. مديريت ممکن است موارد مهمي را افشا نکند يا ارقام مندرج در يادداشت‌هاي توضيحي صورت‌های مالی را تغيير دهد؛ این را روشی ساده (گرچه تا اندازه‌اي پيچيده) براي فريب دادن خوانندگان صورت‌هاي مالي می‌دانند. براي نمونه، ممكن است براي بهتر نشان دادن سود عملياتي، برخي از درآمدهاي غيرعملياتي به‌عنوان عملياتي طبقه‌بندي شود. بازی اعداد مالی و گزارشگری مالی متقلبانه، نبود تقارن اطلاعاتی میان استفاده‌کنندگان را می‌افزاید و تصمیم‌گیری مبتنی بر اقلام دستکاری شده در صورت‌های مالی، موجب زیان استفاده‌کنندگان ناآگاه خواهد شد. یکی از پیامدهای این گونه تقلب، توزیع متقارن ثروت و انتقال ثروت از افراد ناآگاه از تقلب به افراد آگاه از آن است. در گزارش سال 2012 acfe آمده است که تقلب صورت‌های مالی گران‌ترین گونه تقلب است؛ یعنی بیشترین زیان را تحمیل می‌کند. با وجود این، سوء‌استفاده از دارایی‌ها بیشترین فراوانی را داشته و سوء‌استفاده از موقعیت شغلی نیز بین این دو قرار گرفته است. در نتیجه، حسابرسان و همچنین استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی باید همواره به ریسک گزارشگری مالی متقلبانه توجه داشته باشند؛ به ویژه هنگامی که انگیزه و شواهد گزارشگری مالی متقلبانه وجود دارد.
* کارشناس ارشد حسابداری و حسابدار رسمی
دنیای اقتصاد
