آشنائی با اصطلاحات در بورس
1
ارزش‌ياب
کارشناس مالي است که دارايي‌ها و اوراق بهادار موضوع اين قانون را مورد ارزشيابي قرار دهد.
2
اساسنامه
اساسنامه نمونه شرکت هاي سهامي عام پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار مصوب هيئت مديره سازمان.
3
اطلاعات مهم
اطلاعاتي درباره رويدادها و تصميمات مربوط به ناشر که بر قيمت اوراق بهادار ناشر و تصميم سرمايه گذاران تاثير با اهميت داشته باشد.
4
اطلاعات نهاني
هرگونه اطلاعات افشا نشده براي عموم که به طور مستقيم و يا غيرمستقيم به اوراق بهادار، معاملات يا ناشر آن مربوط مي‌شود، و در صورت انتشار، بر قيمت و يا تصميم سرمايه‌گذاران براي معامله اوراق بهادار مربوط تاثير مي‌گذارد.
5
اعلام عمومي
انتشار عمومي راي قطعي صادره توسط مرجع ذيصلاح .
6
افشاء
ارسال اطلاعات به سازمان و انتشار عمومي و به موقع اطلاعات
8
افشاي فوري
افشاي اطلاعات به محض آگاهي ناشر.
9
اميدنامه
سندي که اهداف، نرخ بازده مورد انتظار، شرايط و نحوه تبديل اوراق به سهام (در صورت لزوم) و ساير جزئيات مربوط به "طرح توسعه و نوسازي شرکت" را شرح مي دهد و تصويري از آينده سرمايه گذاري براي تصميم گيري در اختيار سرمايه گذاران (خريداران "اوراق مشارکت") قرار مي دهد. اين سند قبل از انتشار عمومي بايد به تاييد "امين"، "حسابرس" و "بورس" برسد. مجموعه اطلاعاتي است که ناشر جهت انتشار اوراق ملزم به ارائه آن به سازمان و سرمايه گذاران مي باشد.
10
امين
شخص حقوقي است که به نمايندگي از سرمايه گذاران و به منظور حفظ منافع آنان در چارچوب ضوابط، مسئوليت نظارت بر کل فرآيند عملياتي اوراق اجاره را برعهده دارد.
11
انتشار
انتشار عبارت است از صدور اوراق بهادار براي عرضه عمومي.
12
انتقال قانوني
انتقال اوراق بهاداري است که به موجب قوانين خاص و يا با حکم دادگاه صالحه به شخص ديگري صورت مي گيرد.
13
انتقال قهري
انتقال اوراق بهاداري است که با فوت دارنده آن به وراث قانوني وي صورت مي گيرد.
14
انحصار
وضعيتي در بازار که سهم يک يا چند بنگاه يا شرکت توليدکننده، خريدار و فروشنده از عرضه و تقاضاي بازار به ميزاني باشد که قدرت تعيين قيمت و يا مقدار را در بازار داشته باشد، يا ورود بنگاه‌هاي جديد به بازار يا خروج از آن با محدوديت مواجه باشد.
15
اوراق اجاره
اوراق بهاداري است که براساس اين ضوابط منتشر مي شود و نشان دهنده مالکيت مشاع دارندگان آن، در دارايي مبناي انتشار اوراق است که اجاره داده مي شود.
16
اوراق بهادار
هر نوع ورقه يا مستندي است که متضمن حقوق مالي قابل نقل و انتقال براي مالک عين و يا منفعت آن باشد. "شورا"، اوراق بهادار قابل معامله را تعيين و اعلام خواهد کرد. مفهوم ابزار مالي و اوراق بهادار در متن اين قانون، معادل هم در نظر گرفته شده است.
17
اوراق مشارکت
اوراق بهادار با نامي که با مجوز "بورس" به قيمت اسمي مشخص براي مدت معين جهت تامين بخشي از منابع مالي مورد نياز طرح هاي نوسازي و توسعه شرکت هاي پذيرفته شده در "بورس" منتشر مي شود. اين اوراق بدون تضمين دولت و بانک مرکزي جمهوري اسلامي ايران انتشار مي يابند.
18
اوراق مشارکت قابل تبديل به سهام
آن گروه از (اوراق مشارکت) (ناشر) که در سررسيد نهايي و يا قبل از آن قابل تبديل به سهام همان شرکت (ناشر) باشد.
19
ايستگاه معاملاتي
پايانه معاملاتي کارگزار است که با سامانه معاملاتي بورس در ارتباط مي باشد. هر "ايستگاه معاملاتي" با کدي مشخص مي شود که به آن "کد ايستگاه معاملاتي" گويند. ايستگاه هاي معاملاتي هر کارگزار با کدهاي جداگانه تعريف مي شود.
20
بازار خارج از بورس
بازاري است در قالب شبکه ارتباط الکترونيک يا غيرالکترونيک که معاملات اوراق بهادار در آن بر پايه مذاکره صورت مي‌گيرد. بازار خارج از بورس در قالب شرکت سهامي تاسيس و اداره و از اين پس به اختصار "شرکت" ناميده مي‌شود.
21
بازارگردان
کارگزار/ معامله گري است که با اخذ مجوز لازم و با تعهد به افزايش نقدشوندگي و تنظيم عرضه و تقاضاي اوراق بهادار معين و تحديد دامنه نوسان قيمت آن، به داد و ستد آن اوراق مي پردازد.
22
بازارگرداني
فعاليتي است که با هدف کاهش دامنه نوسانات قيمت اوراق بهادار و تامين نقدشوندگي آن با مجوز "سازمان" توسط "کارگزار" انجام مي شود.
23
باني
شخص حقوقي است که با هدف تامين مالي اوراق اجاره منتشر مي کنند و مي توانند اقدام به اجاره دارايي مبناي انتشار اوراق اجاره نمايند. باني ممکن است فروشنده نيز باشد.
24
بستن نماد
توقف معاملات هر يک از انواع اوراق بهادار طي دوره معين طبق دستورالعمل مربوطه مي باشد.
25
بنگاه
واحد اقتصادي که در توليد کالا يا خدمت فعاليت مي‌کند، اعم از آن که داراي شخصيت حقوقي يا حقيقي باشد.
26
پذيرش مضاعف
پذيرش اوراق بهاداري است که علاوه بر "بورس" در بورس ديگري نيز پذيرفته شده باشد.
27
پذيره‌نويسي
فرايند خريد اوراق بهادار از ناشر و يا نماينده قانوني آن و تعهد پرداخت وجه کامل آن طبق قرارداد.
28
تابلوي بورس
تابلويي است که براي ارائه اطلاعات طبقه بندي شده اوراق بهادار به کار مي رود از قبيل تابلوي اصلي و فرعي، تابلو اوراق مشارکت دولتي و تابلوي اوراق مشارکت شرکت ها.
29
تخلف
هرگونه فعل يا ترک فعل که منجر به نقض قانون و يا مقررات شود.
30
تسويه و پاياپاي
مرحله پاياني انجام معامله است که طي آن مالکيت اوراق بهادار به خريدار و وجوه حاصل از معامله به فروشنده منتقل مي شود.
31
تعليق پذيرش
توقف موقت معاملات اوراق بهادار پذيرفته شده ناشر در بورس.
33
تقاضا
عبارت است از اعلام آمادگي براي خريد اوراق بهادار از طرف کارگزار خريدار.
34
جلسه رسمي معاملاتي
ساعاتي پيوسته از يک نشست کاري است که معاملات اوراق بهادار در اين ساعات انجام مي پذيرد. "بورس" مي تواند در يک شبانه روز بيش از يک نشست رسمي معاملاتي داشته باشد.
35
حجم مبنا
تعداد اوراق بهادار از يک نوع است که هر روز بايد مورد داد و ستد قرار گيرد تا کل درصد تغيير آن روز ، در تعيين قيمت روز بعد ملاک باشد.
36
حداقل سفارش انباشته
حداقل تعدادي از "ورقه بهادار" است که "بازارگردان" بايد همواره در سفارش خريد و فروش خود در سامانه معاملات بورس نگه دارد.
37
حداقل معاملات روزانه
حداقل تعداد "ورقه بهاداري" است که "بازارگردان" آن "ورقه بهادار" موظف است در يک روز معاملاتي، معامله کند، تا تعهدات وي طبق اين دستورالعمل در آن روز معاملاتي، ايفا شده تلقي شود.
38
حراج
سازوکاري براي دادوستد اوراق بهادار بر پايه انطباق سفارش هاي خريد و فروش مشتريان با در نظر گرفتن اولويت قيمت و زمان است.
39
حساب تضمين بورس
حساب ويژه اي است که به منظور ايفاي تعهدات "کارگزاران" ناشي از فعاليت کارگزاري با هدف حمايت از سرمايه گذاران، افتتاح مي شود.
40
حسابرس
موسسات حسابرسي عضو جامعه حسابداران رسمي ايران که امکان سنجي فني، اقتصادي و مالي "طرح نوسازي و توسعه شرکت" را تاييد مي کند و گزارش پيشرفت کار ، نرخ بازده و ديگر اطلاعات مالي طرح سرمايه گذاري را به اطلاع دارندگان "اوراق مشارکت" مي رساند حسابرس مي تواند در عين حال "حسابرس" شرکت "ناشر" هم باشد.
41
حسابرس معتمد
موسسه حسابرسي عضو جامعه حسابرسان رسمي ايران است که بر اساس ضوابط موسسات حسابرسي و بازرسان قانوني معتمد سازمان بورس اوراق بهادار تهران مصوب، 1378/3/3 شوراي بورس، تعيين مي شود و بر اساس ضوابط "دستوالعمل موسسات حسابرسي معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار" به عنوان موسسه حسابرسي معتمد سازمان پذيرفته شده است.
42
خريد گروهي
خريد اوراق بهادار توسط کارگزار با کد معين، و تخصيص آن به مشتريان است.
43
دارايي
هر نوع مال منقول يا غيرمنقولي است که بتواند موضوع قرارداد اجاره قرار گيرد و مشخصات مندرج در اين ضوابط را داشته باشد.
44
داراييهاي صندوق
منظور کليه حقوق مادي و معنوي صندوق است از جمله وجوه دريافتي از سرمايه گذاران بابت پذيره نويسي اوليه واحدهاي سرمايه گذاري و صدور واحدهاي سرمايه گذاري، اوراق بهاداري که از محل اين وجوه به نام صندوق خريداري مي شود و کليه حقوق، منافع و سود متعلق به آنها، مطالبات صندوق از اشخاص و کارمزدهايي که مطابق اساسنامه يا اميدنامه براي صندوق دريافت مي شود.
45
دامنه مجاز نوسان
حداکثر تغييرات مجاز قيمت "ورقه بهادار" در هر روز نسبت به قيمت پاياني روز معاملاتي قبل است.
46
دامنه مظنه
حداکثر اختلاف بين قيمت سفارش خريد و سفارش فروش هر "ورقه بهادار" به درصد است که "بازارگردان" آن "ورقه بهادار" در سامانه معاملات بورس وارد مي نمايد. اين درصد نسبت به قيمت سفارش خريد محاسبه مي شود.
47
دامنه نوسان قيمت
پايين ترين تا بالاترين قيمتي است که در آن دامنه، طي يک يا چند جلسه رسمي معاملاتي بورس، قيمت مي تواند نوسان داشته باشد.
48
دوره پذيره نويسي اوليه
مهلتي است که طبق ماده 8 براي فروش واحدهاي سرمايه گذاري صندوق به قيمت مبنا و تامين حداقل سرمايه مورد نياز براي تشکيل و شروع فعاليت صندوق تعيين شده است.
49
سامانه معاملاتي
سيستم رايانه اي است که دريافت سفارش هاي خريد و فروش، تطبيق سفارش ها و در نهايت انجام معاملات از طريق آن انجام مي شود.
50
سبد
مجموعه داراييهاي مالي است که از محل وجوه سرمايه‌گذاران خريداري مي‌شود.
51
سپرده گذاري
عملياتي است که طي آن اوراق بهاداري که در سامانه معاملات به ثبت رسيده است، قابليت معامله پيدا مي کند.
52
سرمايه گذاران
دارندگان اوراق اجاره و مالکان مشاع دارايي مي باشند.
53
سرمايه گذاري خارجي در سبد اوراق بهادار
فرايند معامله و خريد و فروش اوراق بهادار پذيرفته شده در بورس است که توسط "سرمايه گذار خارجي" صرفا با هدف کسب سود و بدون قصد مديريت شرکت انجام مي شود. منظور از "سرمايه گذاري خارجي" در اين آيين نامه صرفا اين نوع سرمايه گذاري است.
54
سرمايه گذاري خارجي مستقيم
خريد اوراق بهادار پذيرفته شده در بورس است که توسط "سرمايه گذار خارجي" جهت کسب سود و نيز مديريت شرکت انجام مي شود.
55
سفارش
درخواست خريد و يا فروش اوراق بهادار است که توسط "مشتري" به کارگزار ارائه مي شود.
56
سهام کنترلي
حداقل ميزان سهام مورد نياز براي آن‌که دارنده آن قادر به تعيين اکثريت اعضاء هيات مديره شرکت باشد.
57
سهام مديريتي
ميزاني از سهام يک شرکت که دارنده آن طبق اساسنامه اختيار تعيين حداقل يک عضو را در هيات مديره شرکت دارد.
58
سهامدار/ سهامداران عمده
سهامدار يا سهامداراني که توانايي هدايت سياست هاي مالي و عملياتي ناشر به منظور کسب منافع از فعاليت هاي آن را دارا هستند.
59
سهم شناور آزاد
بخشي از سهام آن شرکت است که دارندگان آن آماده عرضه و فروش آن سهام مي باشند، و قصد ندارند با حفظ آن قسمت از سهام، در مديريت شرکت مشارکت نمايند.
60
شاخص
نماگري است که تغييرات قيمت يا بازده يک يا مجموعه اي از اوراق بهادار را طي دوره زماني مشخص نشان مي دهد.
61
شايعه
اخباري حاکي از وجود اطلاعات مهمي است که بطور غير رسمي منتشر شده و توسط ناشر تاييد يا تکذيب نشده است و احتمال مي رود بر قيمت اوراق بهادار ناشر تاثير با اهميت داشته باشد.
62
شخص تحت کنترل
شخص حقوقي است که ناشر مي تواند سياست هاي مالي و عملياتي آن را به منظور کسب منافع از فعاليت هاي آن شخص، هدايت نمايد.
63
شرکت
شخص حقوقي که با رعايت قانون تجارت يا قانون خاص حسب مورد تشکيل شده باشد.
64
شرکت مادر (هلدينگ)
شرکتي که با سرمايه‌گذاري در شرکت سرمايه‌پذير جهت کسب انتفاع، آن‌قدر حق راي کسب مي‌کند که براي کنترل عمليات شرکت، هيئت مديره را انتخاب کند و يا در انتخاب اعضاي هيئت مديره موثر باشد.
65
صندوق سرمايه‌گذاري
نهادي مالي است که فعاليت اصلي آن سرمايه‌گذاري در اوراق بهادار مي‌باشد و مالکان آن به نسبت سرمايه‌گذاري خود، در سود و زيان صندوق شريک‌اند.
66
عرضه
عبارت است از اعلام آمادگي براي فروش اوراق بهادار از طرف کارگزار فروشنده.
67
عرضه اوليه
منظور نخستين عرضه اوراق بهادار شرکت، پس از پذيرش آن در بورس است.
68
عرضه خصوصي
فروش مستقيم اوراق بهادار توسط "ناشر" به سرمايه‌گذاران نهادي است.
69
عرضه عمومي
عرضه اوراق بهادار منتشره به عموم جهت فروش.
70
فروش گروهي
فروش اوراق بهادار تجميع شده تعدادي از مشتريان با کد معين کارگزار مي باشد.
71
فروشنده
هر شخص حقوقي است که اقدام به فروش دارايي مي نمايد.
72
فعاليت نامتعارف بازار
هرگونه نوسان نامتعارف در قيمت يا حجم داد و ستد اوراق بهادار ناشر اطلاق مي شود.
73
فهرست نرخ‌هاي بورس
سندي رسمي است که به منظور مشخص نمودن اوراق بهادار قابل معامله، معاملات انجام شده اوراق بهادار و قيمت آنها به تفکيک بازارهاي اول و دوم، توسط بورس تنظيم و به اطلاع عموم مي‌رسد.
74
قيمت آغازين
قيمتي است که در شروع جلسه رسمي معاملاتي براي هر ورقه بهادار در تابلو بورس اعلام مي شود.
75
قيمت باز
نرخي است که اختيار تعيين آن از طرف "مشتري" به کارگزار واگذار مي شود.
76
قيمت پاياني
قيمت هر ورقه بهادار در پايان هر جلسه رسمي معاملاتي بورس است که محاسبه و توسط "بورس" اعلام مي شود.
77
قيمت پايه
قيمت مشخصي است که کارگزار عامل درخواست خود براي هر سهم اعلام مي‌نمايد. قيمت پايه، حداقل قيمت براي عرضه سهام اعلام شده است.
78
قيمت پيشنهادي
نرخي است که براي هر واحد اوراق بهادار از طرف کارگزار وارد سامانه معاملات مي شود.
79
قيمت محدود
نرخي است که حداکثر يا حداقل آن از طرف "مشتري" به کارگزار اعلام مي شود.
80
قيمت معين
نرخ ثابتي است که توسط "مشتري" براي انجام معامله به کارگزار اعلام مي شود.
81
کارگزار
موسسه اي (شرکتي) است که با مجوز "سازمان" به نمايندگي از طرف اشخاص و يا به حساب خود حسب مورد، و براساس قوانين و مقررات مربوط، به داد و ستد اوراق بهادار پذيرفته شده در بورس و ساير خدمات کارگزاري مي پردازد.
82
کارگزار متعهد پذيره نويسي
کارگزاري است که در عرضه اوليه اوراق بهادار به بورس، هماهنگي براي تامين مالي خريد بخشي از اوراق را که به فروش نمي رسد، به عمل آورده باشد.
83
کارگزار معرف
کارگزاري که در پذيرش اوراق بهادار نقش مشاور و کارشناس را براي عرضه اوليه برعهده داشته باشد.
84
کد معاملاتي
شناسه "مشتري" جهت انجام معامله اوراق بهادار در سامانه معاملات است. اين شناسه به صورت حروف، عدد، و يا ترکيبي از هر دو مي باشد.
85
کد معاملاتي گروهي
شناسه اي است که براي ورود سفارش هاي خريد و يا فروش گروهي براي هر شرکت کارگزاري در سامانه معاملات تعريف شده است. اين شناسه بصورت حروف، عدد، و يا ترکيبي از هر دو مي باشد.
86
کنترل
توانايي راهبري سياست هاي مالي و عملياتي يک واحد تجاري به منظور کسب منافع از فعاليت هاي آن.
88
گواهي سپرده فراملي
گواهي قابل انتقالي است که توسط يک بانک خارجي در دو يا چند کشور خارجي منتشر مي شود و نشانگر مالکيت دارنده آن بر تعداد معيني از سهام سپرده شده يک شرکت ايراني پذيرفته شده در بورس، نزد بانک ناشر است. اين گواهي بر اساس توافق قبلي شرکت ايراني ناشر سهام و بانک خارجي و با تاييد سازمان بورس، منتشر مي شود.
89
گواهي سرمايه گذاري
سندي است که مطابق اساسنامه از طرف صندوق به نام يک سرمايه گذار صادر مي شود و معرف تعداد واحدهاي سرمايه گذاري در تملک آن سرمايه گذار است.
90
گواهي نامه حق تقدم (حق خريد)
گواهينامه اي است که در آن ميزان حق تقدم در خريد سهم، وجوه قابل واريز و مطالبات سهامدار در صورتي که وجود داشته باشد، قيد شده است.
91
گواهي نامه نقل و انتقال و سپرده سهام
گواهي نامه اي است که دارايي سهام و ميزان سهام سپرده شده سهامدار را نشان مي دهد.
92
مبارزه با پولشويي
به منظور هماهنگ کردن دستگاه‌هاي ذيربط در امر جمع‌آوري، پردازش و تحليل اخبار، اسناد و مدارک، اطلاعات و گزارش‌هاي واصله، تهيه سيستم‌هاي اطلاعاتي هوشمند، شناسايي معاملات مشکوک و به منظور مقابله با جرم پولشويي شوراي عالي مبارزه با پولشويي به رياست و مسووليت ومزير اقتصادي و دارايي و با عضويت وزراء بازرگاني، اطلاعات، کشور و رئيس بانک مرکزي با وظايف ذيل تشکيل مي‌گردد:
جمع‌آوري و کسب اخبار و اطلاعات مرتبط و تجزيه و تحليل و طبقه‌بندي فني و تخصصي آنها در مواردي که قرينه‌اي بر تخلف وجود دارد طبق مقررات.
تهيه و پيشنهاد آيين‌نامه‌هاي لازم در خصوص اجراء قانون به هيات وزيران.
هماهنگ کردن دستگاه هاي ذيربط و پيگيري اجراء کامل قانون در کشور.
ارزيابي گزارش‌هاي دريافتي و ارسال به قوه قضائيه در مواردي که به احتمال قوي صحت دارد و يا محتمل آن از اهميت برخوردار است.
تبادل تجارب و اطلاعات با سازمان هاي مشابه در ساير کشورها در چهارچوب مفاد ماده (11).
93
محدوديت حجمي
حداکثر تعداد اوراق بهاداري است که در هر نماد معاملاتي طي هر سفارش در سامانه معاملات وارد مي شود. اين رقم مضرب صحيحي از واحد پايه معاملاتي متعارف است.
94
مشاور پذيرش
شخصي است که به عنوان رابط اصلي متقاضي و بورس، تمام يا بخشي از وظايف متقاضي در فرآيند پذيرش را به نمايندگي از طرف وي انجام مي‌دهد.
95
مشتري
شخصي است که متقاضي خريد (يا فروش) اوراق بهادار است. "مشتري" مي تواند نماينده قانوني خريدار يا فروشنده باشد.
96
معاملات
خريد يا فروش اوراق بهاداري است که در بورس پذيرفته شده است. هر معامله در صورتي قطعيت مي يابد که به تاييد "بورس" برسد.
97
معاملات
خوشه اي
خريد يا فروش مجموعه اي از اوراق بهادار است که به طور يک جا معامله مي شود.
98
معاملات اشخاص خارجي
خريد و فروش اوراق بهادار اشخاص خارجي است که حسب مورد، پس از اخذ مجوز از مراجع ذي ربط، اقدام به معامله اوراق بهادار مي کنند.
99
معاملات اعتباري
معاملاتي است که درصدي از ثمن معامله از طريق بانک و يا موسسه مالي يا اعتباري تامين مالي شده باشد.
100
معاملات با اقربا
خريد و فروش اوراق بهادار با همسر و اقرباي درجه يک (طبقه اول نسبي طبق تعريف قانون مدني) است.
101
معاملات تجديد ساختار
انتقال اوراق بهادار از طرف شرکت مادر به شرکت هاي تابعه با هدف تجديد ساختار است.
102
معاملات چرخشي
معاملاتي است که با تکميل چرخه آن ظرف يک جلسه معاملاتي، وضعيت مالکيت طرفين معامله تغييري نمي کند.
103
معاملات دوطرفه
معاملاتي است که کارگزار هم زمان نقش کارگزار خريدار و فروشنده را بر عهده دارد.
104
معاملات عمده
معاملاتي است که تعداد سهام مورد معامله از درصد معيني از کل سهام آن شرکت، يا حجم معاملات آن طي دوره معين، و يا حجم معاملات کل بازار طي مدت معين، بيشتر باشد.
105
معاملات مشروط
معاملاتي است که براي انجام و يا نحوه تسويه آن، شرايطي برابر مقررات "بورس" تعيين شده باشد.
106
معامله بلوک
معاملاتي است که در آن قواعد مربوط به محدوديت حجمي و محدوديت قيمتي رعايت نمي شود.
107
معامله ترجيحي
انتقال سهام شرکت هاي دولتي به کارکنان واحدها به منظور اجراي برنامه هاي خصوصي سازي است که به نرخ معيني انجام مي شود.
108
مقررات
منظور قانون تجارت، قانون ماليات ها، قانون بازار اوراق بهادار، استانداردهاي حسابداري و حسابرسي ملي، مصوبات هيئت وزيران، شورا، سازمان و ساير قوانين و ضوابط موضوعه در خصوص بازار اوراق بهادار و ناشر مي باشد. تمامي قواعد موضوعه مرتبط از جمله تصميمات و مصوبات هيئت وزيران ، شوراي عالي بورس و اوراق بهادار و سازمان مي باشد.
109
ناشر بازار خارج از بورس
ناشري که اوراق بهادار آن نزد سازمان ثبت شده و در بازار خارج از بورس پذيرفته شده باشد.
110
ناشر بورسي
ناشري که اوراق بهادار آن در بورس پذيرفته شده باشد.
111
ناشر غير بورسي
ناشري که اوراق بهادار آن نزد سازمان ثبت شده ولي در بورس يا بازار خارج از بورس پذيرفته نشده است.
112
نماد مجازي
معامله عمده در نمادي مجازي جدا از نماد اصلي انجام خواهد شد. در نماد مجازي محدوديت دامنه نوسان قيمت وجود ندارد. اين نماد تا حداکثر يک ساعت پس از زمان شروع ساعت معاملات بايد توسط مديريت نظارت بر بازار بازگشايي شود.
113
نماد معاملاتي
شناسه اي است که براي هر يک از اوراق بهادار بصورت منحصر به فرد در سامانه معاملات تعريف شده است. اين شناسه مي تواند بصورت حروف، عدد و يا ترکيبي از هر دو باشد.
114
نهادها و تشکل هاي تحت نظارت
کليه نهادها و تشکل‌هايي که بر اساس قانون، مجوز تاسيس يا فعاليت خود را از شورا يا سازمان دريافت نموده باشند از قبيل بورس‌ها، بازارهاي خارج از بورس، کانون‌ها، بازارهاي مشتقه، بورس‌هاي کالايي، شرکت‌هاي سپرده‌گذاري مرکزي اوراق بهادار و تسويه وجوه و نهادهاي مالي.
115
نهادهاي مالي
منظور نهادهاي مالي فعال در بازار اوراق بهاداراند که از آن جمله مي توان به "کارگزاران"، "کارگزاران/ معامله‌گران"، "بازارگردانان"، "مشاوران سرمايه‌گذاري"، "موسسات رتبه‌بندي"، "صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري"، "شرکت‌هاي سرمايه‌گذاري"، "شرکت‌هاي پردازش اطلاعات مالي"، "شرکت‌هاي تامين سرمايه" و "صندوق‌هاي بازنشستگي" اشاره کرد.
116
واحد پايه معاملاتي متعارف
حداقل ميزان اوراق بهادار در هر معامله است که توسط "بورس" تعيين مي شود.
117
واحد پايه معاملاتي نامتعارف
ميزان اوراق بهاداري که از واحد پايه معاملاتي متعارف کمتر است.
118
واحد سرمايه گذاري
کوچکترين جزء سرمايه صندوق مي باشد.
119
واحد نظارتي
واحدي در سازمان يا بورس که حسب وظايف خود، مسئوليت نظارت بر رعايت قانون و مقررات توسط ناشر را بر عهده دارد.
120
واحدهاي سرمايه گذاري باطل شده
واحدهاي سرمايه گذاري باطل شده در هر زمان، عبارت است از واحدهاي سرمايه گذاري صندوق که از زمان شروع پذيره نويسي تا آن زمان مطابق اين اساسنامه باطل شده است.
121
واحدهاي سرمايه گذاري منشرشده
واحدهاي سرمايه گذاري منتشر شده در هر زمان عبارت از واحدهاي سرمايه گذاري است که صندوق از زمان شروع پذيره نويسي تا آن زمان صادر نموده است.
122
واحدهاي سرمايه گذاري نزد سرمايه گذاران
واحدهاي سرمايه گذاري است که در يک زمان معين براساس گواهي هاي سرمايه گذاري صادره، در مالکيت سرمايه گذاران است.
123
واسط اوراق
شخص حقوقي است که به منظور نقل و انتقال دارايي به وکالت از دارندگان اوراق اجاره و انتشار آن تشکيل مي شود.
مفاهيم اوليه بورس و سرمايه‌گذاري
براي سرمايه‌گذاري در هر بورسي بايد قبل از ورود وضعيت آن بررسي شود و روند سوددهي آن در سال‌هاي قبل بررسي شود براي اين بررسي شاخص‌هاي مختلفي وجود دارد که به هر کدام جداگانه مي‌پردازيم.
شاخص‌ها
اعدادي که وضعيت بازار را طي دوره‌هاي قبل و جاري نشان مي‌دهد.
براي سرمايه‌گذاري در هر بورسي بايد قبل از ورود وضعيت آن بررسي شود و روند سوددهي آن در سال‌هاي قبل بررسي شود براي اين بررسي شاخص‌هاي مختلفي وجود دارد که به هر کدام جداگانه مي‌پردازيم.
شاخص کل
عددي است که نشان دهنده بازدهي بازار است و تغيير آن به منفي يا مثبت نشان دهنده تغيير مثبت يا منفي کل بازار است.
براي محاسبه بازدهي بازار مثلاً طي ماه گذشته مي‌توان درصد رشد شاخص را از ابتدا تا انتهاي ماه در نظر گرفت.
شاخص مالي
عبارت است از روند بازدهي شرکت‌هاي سرمايه‌گذاري
شاخص صنعتي
عبارت است از بازدهي شرکت‌هاي غير سرمايه‌گذاري يعني شاخص کل منهاي شاخص مالي
شاخص 50 شرکت فعالتر
بورس هر چند وقت يکبار ( معمولاً بصورت فصلي) بر اساس وضعيت معامله شرکت‌ها و نقدشوندگي آنها 50 شرکت فعالتر يا برتر را اعلام مي‌کند اين شاخص روند رشد آنها را بازگو مي‌کند.
شاخص بازده نقدي
عبارت است از بازدهي شرکت‌ها به جهت بازده سود خالص
شاخص بازده نقدي و قيمت
عبارت است از بازدهي شرکت‌ها به جهت بازده سود خالص و قيمت
سود پيش بيني شده(eps )
عبارت است از سود عايدي شرکت به ازاي هر سهم که توسط شرکت پيش بيني مي‌گردد. سود پيش بيني شده در قيمت هر سهم تاثير مستقيم دارد.
تعديل eps
تغييرات eps طي دوره را تعديل گويند.رشد eps تعديل مثبت و کاهش eps تعديل منفي ناميده مي‌شود.
بسته شدن سهام يا توقف نماد
انجام هرگونه تغيير در اساسنامه شرکت همانند محل شرکت ، آدرس شرکت ، ميزان سرمايه و ساير موارد مشابه تنها در صورتي ممکن است که نماد معاملاتي شرکت بسته شود. يعني معامله بر روي سهام شرکت طي مدت فوق‌الذکر صورت نمي‌گيرد و بعد از انجام امور ياد شده،سهام با قيمتي جديد وارد تابلو خواهد شد.تعديل eps هم از جمله مواردي است که بسته شدن نماد را در پي دارد. ضمناً در روز اول باز شدن نماد، سهام از قانون حجم مبنا پيروي نمي‌کند و سقف و کف قيمتي نخواهد داشت.
مجمع ساليانه
گردهمايي مديران و سهامداران شرکت‌ها که براي ارائه وضعيت شرکت و تعيين سود حداکثر 4 ماه پس از پايان سال مالي شرکت تشکيل مي گردد.در اين مجمع ، معمولاً مديرعامل شرکت به نمايندگي از هيات مديره گزارش خود را به سهامداران ارائه مي کند و سهامداران در مورد نحوه تقسيم سود و ميزان آن نظرات خود را بيان مي‌کنند.
سود تقسيمي (dps )
عبارتست از سود پس از کسر ماليات به ازاء هر سهم که توسط شرکت پرداخت مي‌گردد. چونdps بخشي از eps مي باشد که سهامداران در مورد تقسيم آن نظر مي‌دهند معمولاً کمتر از eps مي باشد. البته چنانچه تمام سود تقسيم شود eps و dps برابر مي باشد. در بعضي موارد خاص نيز dps بيشتر از eps است که اين مبلغ اضافي معمولاً از محل سود انباشته سال هاي قبل تامين مي‌شود.البته اين وضعيت اکثراً نشان دهنده بي برنامه بودن شرکت مي‌باشد چون سود انباشته همان سود سال هاي گذشته است که توزيع نشده است و معمولاً جهت انجام برنامه‌اي خاص در شرکت باقي مانده است و توزيع آن در سال‌هاي بعد نشانه خوبي نيست.
اندوخته
چنانچه dps کمتر از eps باشد،ميزان اختلاف به حساب اندوخته منظور مي شود.اين اندوخته مي تواند اندوخته قانوني يا اندوخته عادي باشد.
اندوخته قانوني
سهمي از سود که طبق قانون بايد در شرکت باقي بماند. طبق قانون شرکت ها موظفند هر دوره 10 درصد از سود خود را اندوخته کنند تا زماني که جمع مبالغ اندوخته به 5 درصد سرمايه برسد که پس از آن نيازي به انباشت سود نيست. شرکت ها مي‌توانند در افزايش سرمايه از اندوخته قانوني استفاده کنند. چون شرکت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار غالباً در حال توسعه مي‌باشند و پيوسته افزايش سرمايه مي‌دهند در اغلب موارد اندوخته قانوني به حداکثر خود نمي‌رسد.
افزايش سرمايه
تجهيز منابع مالي از طريق آورده سهامداران يا سود انباشته و منابع اندوخته شده شرکت افزايش سرمايه نام دارد.
افزايش سرمايه به روش جايزه
افزايش سرمايه از محل اندوخته هاي شرکت و بدون پرداخت پول مي باشد. هيات مديره مي تواند قسمتي از سود را اندوخته کند و سپس افزايش سرمايه از محل اندوخته را انجام دهد. در اين روش چون سهامدار پولي پرداخت نمي کند به آن افزايش سرمايه بصورت جايزه مي‌گويند.
افزايش سرمايه از محل آورده
افزايش سرمايه‌اي است که از محل دريافت قيمت اسمي سهام به ازاي هر سهم از سهامدار صورت مي‌گيرد.
حق تقدم
فرمي است که بعد از اعمال افزايش سرمايه براي سهامداران قبلي ارسال مي گردد تا در خصوص حق تقدم سهام خود تصميم‌گيري نمايند. در اين حالت سهامدار مختار است تا قيمت حق تقدم را پرداخت نمايد(100 تومان به ازاي هر سهم جديد) تا صاحب سهام موردنظر گردد. همچنين دارنده حق تقدم مي تواند حق تقدم خود را در بازار بفروشد و چنانچه هيچ کاري در مورد حق تقدم خود انجام ندهد شرکت اقدام به فروش حق تقدم در بازار نموده و مبلغ آن را به حساب فرد واريز مي‌کند.
قيمت حق تقدم معمولاً بيش از 100 تومان کمتر از قيمت سهم در بازار مي باشد. علت آن هم اين است که دارنده حق تقدم بايد 100 تومان به ازاي هر سهم پرداخت کند تا برگه سهم جديد براي او منتشر شود بعلاوه پس از واريز مبلغ حق تقدم از سوي سهامدار جديد بايد حدود 1 الي 5 ماه صبر کند تا برگه سهام جديد براي او صادر شود و امکان فروش حق تقدم قبل از تبديل به برگه سهم وجود ندارد(ريسک نقدينگي) بنابراين قيمت حق تقدم کمي بيشتر از 100 تومان کمتر از قيمت سهم است.
براي روشن شدن موضوع يک مثال مي زنيم
فرض کنيد شرکتي که قيمت سهام آن در بازار 300 تومان است اقدام به افزايش سرمايه از محل آورده نقدي مي نمايد.چنانچه شما سهامدار اين شرکت باشيد برگه حق تقدم براي شما صادر مي‌شود و شما مي توانيد به ازاي هر سهم جديد که به شما تعلق مي گيرد 100 تومان پرداخت کنيد و در افزايش سرمايه شرکت کنيد. ولي اگر تمايلي به شرکت در افزايش سرمايه نداشته باشيد مي توانيد حق تقدم خود را در بورس بفروشيد مثلاً به قيمت 270 تومان که از اين مبلغ 100 تومان به شرکت منتقل مي‌شود و مابقي پس از کسر هزينه هاي قانوني به شما تعلق دارد. چنانچه به هر دليل اطلاعي از افزايش سرمايه شرکت نداشته باشيد يا اقدامي نکنيد شرکت از سوي شما اقدام به فروش حق تقدم مي کند و پس از کسر 100 تومان به ازاي هر سهم جديد مابقي را به حساب شما واريز مي‌کند.
حال چنانچه شما تاکنون سهامدار اين شرکت نبوده‌ايد و مايل به خريد حق تقدم اين شرکت مي‌باشيد، مي‌توانيد با خريد حق تقدم اين سهم به قيمت 270 تومان سهامدار اين شرکت شويد (البته بايد مدتي صبر کنيد تا حق تقدم شما به برگه سهم تبديل شود). از 270 تومان پرداخت شده توسط شما مبلغ 100 تومان در اختيار شرکت قرار مي‌گيرد تا در افزايش سرمايه مصرف شود و مابقي آن پس از کسر هزينه هاي قانوني در اختيار سهامدار قبلي شرکت که از حق تقدم خود استفاده نکرده است قرار مي گيرد.
افزايش سرمايه از محل صرف سهام
افزايش سرمايه‌اي است که از محل دريافت قيمت بازار سهم به طريق پذيره نويسي از سهامدار جديد صورت مي‌گيرد. منافع سهامدار قديمي از مابه‌التفاوت قيمت اسمي و قيمت بازار تامين مي‌شود.
قيمت نهايي
قيمت نهايي سهم که در پايان روز محاسبه مي‌شود ميانگيني از قيمت‌هاي مورد معامله شده آن روز براساس حجم مبنا مي‌باشد.
حد نوسان قيمت سهم و حق تقدم
براساس قوانين بورس اوراق بهادار،حداکثر نوسان قيمت يک سهم از مثبت 2 درصد تا منفي 2درصد طي يک روز مي‌تواند باشد و بر همين اساس حداکثر نوسان قيمت حق تقدم يک سهم از مثبت 10 درصد تا منفي 10 درصد مي‌تواند باشد.البته در روز باز شدن سهم يا حق تقدم،حد نوسان وجود ندارد.
حجم مبنا
حداقل تعداد سهامي است که بايد مورد معامله قرار گيرد تا سهم در پايان روز در قيمتي به ثبت برسد.
حجم مبنا براي کنترل رشد بي‌رويه قيمت سهام در سال 1382 تصويب شد. بر اين اساس و در ابتداي اين قانون اساس بر اين بود که 15 درصد از کل سهام يک شرکت طي يکسال مورد معامله قرار گيرد و روزهاي کاري سال 250 روز فرض شده بود که بر آن اساس حجم مبناي روزانه يک سهم 0006/0 (شش ده هزارم)کل سهام شرکت مي شد. اما در سال 1383 نحوه محاسبه تغيير کرد و از 15 درصد به 20 درصد افزايش يافت و حجم مبنا به 0008/0(هشت ده هزارم)کل سهام افزايش يافت.
بعنوان مثال چنانچه تعداد سهام شرکتي 200 ميليون باشد حجم مبناي آن 160 هزار سهم خواهد بود. حال اگر حداقل 160 هزار سهم شرکت معامله شود،قيمت پاياني سهم برابر با ميانگين موزون قيمت‌هاي معاملات خواهد بود و اگر کمتر از 160 هزار سهم معامله شود قيمت پاياني با استفاده از نسبت حجم مبنا پوشش داده شده محاسبه مي‌شود. مثلاً اگر ميانگين موزون قيمت سهام نسبت به روز قبل 40 تومان افزايش يافته است و ميزان سهام معامله‌شده 80 هزار سهم است ،قيمت پاياني(بسته شدن)سهم 20 تومان افزايش خواهد يافت.
عرضه و تقاضا
به درخواست‌هايي که براي خريد وارد سامانه بورس مي‌شوند تقاضا و به درخواست‌هايي که براي فروش وارد مي شوند عرضه گفته مي‌شود. عرضه و تقاضاي يک سهم تعيين‌کننده قيمت آن است.
نسبت قيمت به درآمد(p/e )
ضريب تبديل عايدات آتي و نمايانگر اقبال بازار نسبت به سهم موردنظر مي‌باشد. همچنين نشان دهنده سال هاي باقيمانده تا بازگشت اصل سرمايه نيز مي‌باشد. اين نسبت در فضاي بازار وجود دارد و درجه مطلوبيت سهم را بيان مي‌کند. P/e حاصل قيمت سهم به سود آتي آن مي‌باشد.
شرکت‌هاي سرمايه‌گذاري
شرکت‌هايي هستند که در ساير شرکت‌هاي بورسي و يا شرکت‌هاي غيربورسي سرمايه‌گذاري کرده و از محل درآمد سرمايه‌گذاري هاي خود به سهامدارانشان سود پرداخت مي‌کنند. چنانچه فردي قصد سرمايه‌گذاري حرفه‌اي در بورس را نداشته باشد چندان مقرون به صرفه نيست که تمام شرکت‌هاي حاضر در بورس يا صنايع مختلف را بررسي کند. در اين حالت خريد سهام شرکت‌هاي سرمايه‌گذاري توصيه‌مي‌شود.مزيت‌ديگر خريد سهام‌‌شرکت‌هاي‌‌سرماي ه‌گذاري‌تشکيل‌سبد سهام است که ريسک سرمايه‌گذاري را کاهش مي‌دهد.البته طبيعي است که بازده اين سهام نيز کمتر است.
يک شرکت سرمايه‌گذاري براساس پرتفوي خود ارزيابي مي‌شود.
ارزش پرتفوي بورسي يک شرکت سرمايه‌گذاري
عبارتست از ارزش روز و بازاري سهام شرکت‌هاي بورسي تحت تملک يک شرکت سرمايه‌گذاري. براي محاسبه ارزش پرتفوي بورسي يک شرکت تعداد سهام تحت تملک در قيمت بازار سهم ضرب مي‌شود.در صورتيکه ارزش پرتفوي بورسي بيشتر از ارزش روز بازار سهام موردنظر باشد نشان‌دهنده قابليت رشد قيمت سهام شرکت سرمايه‌گذاري طي روزهاي آتي خواهد بود.
ارزش پرتفوي غيربورسي يک شرکت سرمايه‌گذاري
يک شرکت سرمايه‌گذاري ممکن‌است در زمينه‌اي غير از سهام شرکت‌هاي بورسي فعاليت کند. در اين حالت ارزش آن فعاليت‌ها و يا سهام آن شرکت‌هايي که خارج از بورس مي‌باشند را پرتفوي غيربورسي مي‌نامند.
رويکرد محافظه‌کارانه‌‌در‌ارزشگ ذاري فعاليت‌هاي غيربورسي استفاده از بهاي تمام شده سرمايه‌گذاري مي‌باشد.اما با توجه به وجود تورم بالا در کشور،پس از گذشت چند سال بهاي تمام شده از ارزش واقعي سرمايه‌گذاري فاصله زيادي مي گيرد.
رويکرد ديگر استفاده از نسبت p/e مي باشد. يعني براي محاسبه ارزش يک سرمايه‌گذاري غيربورسي،سود آن را در نسبت p/e شرکت‌هاي مشابه که در بورس فعاليت مي‌کنند ضرب کرد تا ارزش يک سرمايه‌گذاري غير بورسي بدست آيد. در نهايت مجموع ارزش سرمايه‌گذاري هاي غيربورسي از جمع ارزش هر يک از سرمايه‌گذاري ها بدست مي آيد.
شرکت‌هاي سرمايه‌گذاري معمولاً پرتفوي بورسي و غيربورسي خود را به صورت دوره‌اي از طريق ارائه اطلاعيه به بورس اعلام مي‌کنند.
شرکت‌هاي سرمايه‌پذير
شرکت‌هايي که بتوان سهام آنها را خريداري کرد شرکت‌هاي سرمايه‌پذير نام دارند. بر طبق اين تعريف کليه شرکت‌هايي که در بورس سهام قابل معامله‌دارند شرکت‌هاي سرمايه‌پذير مي‌باشند.
سهام مديريتي
معمولاً اشخاص حقيقي يا حقوقي مالک 16 تا 51 درصد سهام داراي سهام مديريتي مي‌باشند.
شرکت‌هاي هلدينگ
شرکت‌هايي که در چند شرکت که در يک زمينه مشترک فعال هستند سرمايه‌گذاري مي کنند. بطور کلي هر شرکتي که سهام مديريتي يک يا چند شرکت ديگر را در اختيار داشته باشد هلدينگ است. به عنوان مثال شرکت سيمان فارس و خوزستان هلدينگ صنعت سيمان است.
معاملات چرخشي
معاملاتي هستند که خريدار و فروشنده داراي يک هويت
حقوقي هستند.اينگونه معاملات به جهت بازارسازي اتفاق مي افتد و در گزارش شفافيت توسط بورس اعلام مي‌گردد.
سهامدار عمده
طبق قانون به شخص حقيقي يا حقوقي که بيش از 5 درصد سهام يک واحد تجاري را دارا باشد سهامدار عمده مي‌گويند.
در ادبيات بورس هنگامي که صحبت از سهامدار عمده است منظور شخص حقيقي يا حقوقي است که مالک بيشترين درصد از سهام يک شرکت مي باشداماهنگامي که صحبت از سهامداران عمده است،منظور کليه اشخاصي است که مالک بيش از 5 درصد سهام آن واحد مي باشند.
سهامدار جزء
طبق قانون به شخص حقيقي يا حقوقي که مالک کمتر از 5 درصد سهام يک شرکت باشد سهامدار جزء گفته مي‌شود.
هيات مديره
مجموعه اي بين 5 تا 9 نفر که به پيشنهاد سهامداران عمده يک شرکت براي اداره آن معرفي مي‌شوند.
مدير عامل
شخصي که بالاترين سمت را در يک شرکت دارد و مي‌تواند يکي از اعضاي‌هيات مديره‌باشد. مدير عامل مجري تصميمات هيات مديره است و معمولاً از سوي سهامدار عمده شرکت پيشنهاد مي‌شود.
اطلاعات ميان دوره اي
شامل اطلاعات توليد و فروش و مسائل مالي شرکت است که در دوره‌ها و فصول مختلف توسط شرکت‌ها ارائه مي‌شود.
منبع:مرجع مطالعات آموزش و تحقیقات اقتصادی
