وجود 13 هزار زباله فضایی/ احتمال برخوردهای جدید فضایی و تاثیر بر انسان
به گزارش خبرگزاری مهر، پس از برخورد دو ماهواره مخابراتی و ارتباطی آمریکایی و روسی و همچنین ایجاد هزاران ذره و زباله فضایی در مدار زمین علاوه بر ایجاد بحران زباله های فضایی، کشورهای جهان که در صنعت فضایی فعالیت چشمگیری دارند را از احتمال ایجاد برخوردی دیگر و بروز اختلال در ماموریتهای فضایی خود نگران کرد. ژان فرانسیس کافلر یکی از اعضای رسمی آژانس فضایی اروپا که در زمینه ذرات و بقایای فضایی تحقیق می کند یکی از افرادی است که در این زمینه اطلاعات دقیقی را در اختیار متخصصان قرار داده است.
وی در گفتگوی مشروح به سئوالات خبرنگار گروه فناورهای نوین خبرگزاری مهر در رابطه با زباله های فضایی و تهدید آنها برای سیاره زمین پاسخ داده است. ژان فرانسیس کافلر یکی از اعضای اصلی سازمان فضایی اروپا است که از سال 1987در کمیته مشاوره ای سیستم اطلاعاتی فضایی حضوری فعال داشته و با سازماندهی مجدد استانداردهای اطلاعاتی فضایی نقش مهمی در سازمانهای متعدد فضایی ایفا کرده است. وی از سال 1974 به سازمان فضایی اروپا پیوسته و در بخشهای مختلف این سازمان در مقام ریاست به فعالیت پرداخته است.
*روند شکل گیری حجم وسیعی از زباله های فضایی در مدار زمین چگونه بوده است؟
امروزه تنها ایالات متحده به شبکه ای راداری مستحکم مجهز است که با استفاده از آن قادر به ردیابی هر نوع جرمی از جمله زباله ها و ذرات در مدار زمین خواهد بود. براین اساس تعداد ذرات طبقه بندی نشده و ناشناس 13 هزار بوده است
- ژان فرانسیس کافلر: از 50 سال گذشته تاکنون بالغ بر 6 هزار ماهواره بدون توجه به عواقب آن پس از از کارافتادگی به ارتفاعهای مختلف مدار زمین پرتاب شده اند. با این حال به مدت 20 سال است که تعداد محدودی از دانشمندان به فکر این عواقب افتاده و به آنالیز این موقعیت، تولید ابزاریهایی برای جلوگیری از وقوع حوادث و ارائه استانداردهایی برای تخفیف خطرهای احتمالی پرداخته اند. امروزه تنها ایالات متحده به شبکه ای راداری مستحکم مجهز است که با استفاده از آن قادر به ردیابی هر نوع جرمی از جمله زباله ها و ذرات در مدار زمین خواهد بود و تا کنون فهرست کاملی از این ذرات را نیز ارائه کرده است. بر اساس این فهرست تعداد ذرات طبقه بندی نشده و ناشناس 13 هزار بوده است که این میزان 80 درصد از کل فهرست را تشکیل می دهد.
به دلیل دقیق نبودن مطلق اطلاعات موجود در این فهرست آژانس فضایی اروپا نیز برنامه ای را با نام اخطارهای موقعیتی فضایی آغاز کرده است تا درباره اینگونه اطلاعات از آمریکا مستقل شده و اطلاعات دقیقتر و انحصاری تری را به دست آورد. دو آژانس فضایی اروپا و آمریکا این اطلاعات را به منظور افزایش درک از جمعیت ذرات و زباله های فضایی و کشف احتمال برخوردهای خطرساز رد و بدل می کنند. همچنین استانداردهای کاهش خطرهای احتمالی در سطح سازمان بین الملل و ISO مورد بررسی قرار گرفته است تا بتوان قوانین جهانی و شیوه های خاصی را برای رعایت تمامی افراد جهان تعیین کرد.
* آیا تمامی این ذرات ساخته دست بشر هستند یا دیگر ذرات ناشناس فضایی نیز شامل این ذرات و زباله ها می شوند؟
- به صورت قطعی می توان گفت تمامی این ذرات نتیجه عملکرد نادرست فضاپیماها شامل انفجار، جدا شدن قطعات، ذرات ناشی از راکتهای پرتاب، برخورد با دیگر ذرات است. همچنین طی هفته اخیر برخورد دو ماهواره با یکدیگر پیش آمده است. در نتیجه با اطمینان می توان گفت تمامی این زباله ها و ذرات محصول دست بشر است.
* در حال حاضر چه تعداد ماهواره غیر فعال در مدار زمین وجود دارند؟
از میان 6 هزار ماهواره ای که تا به حال به فضا پرتاب شده است 2 هزار و 700 ماهواره وارد اتمسفر زمین شده و ناپدید شده اند. 2 هزار و 500 ماهواره در این میان از کار افتاده و همچنان در مدار زمین در حال چرخشند و 800 ماهواره فعال هستند
- از میان 6 هزار ماهواره ای که تا به حال به فضا پرتاب شده است 2 هزار و 700 ماهواره وارد اتمسفر زمین شده و ناپدید شده اند. 2 هزار و 500 ماهواره در این میان از کار افتاده و همچنان در مدار زمین در حال چرخشند و 800 ماهواره فعال هستند. از میان این 800 ماهواره فعال مشخص نیست چند جرم از آنها به فعالیت خود ادامه دهند و ممکن است بسیاری از آنها طی این قرن غیر فعال شده و از کار بیافتند.
* این ذرات و زباله ها چگونه و به چه میزان می توانند بر روی تحقیقات فضایی، ماموریتها و یا رصدهای زمینی تاثیر نامطلوب داشته باشند؟
- محدوده ای که این ذرات عملیاتهای فضایی را به صورت جدی تحت تاثیر قرار می دهند محدوده 250 الی 2 هزار کیلومتری برای تحقیقات از سطح زمین، 35 هزار و 800 تا 36 هزار و 200 برای مدار ژئو استیشنری و محدوده 15 هزار تا 25 هزار کیلومتری برای ماهواره های ردیابی است. وجود این ذرات نمی تواند به صورت جدی بر روی کیفیت عملیات تحقیقات فضایی و یا رصدها تاثیر نامطلوبی داشته باشد. تنها مشکل احتمال برخورد این ذرات با سازه های عملیاتی است که همین خطر می تواند باعث کاهش زمان ماموریت به دلیل کاهش احتمال برخورد شود.
* آیا هیچ قانونی برای پرتاب ماهواره توسط کشورها وجود دارد؟ آیا هیچ مجازاتی برای کشورهایی مانند روسیه و یا آمریکا که به میزان زباله های فضایی افزوده اند وجود خواهد داشت؟
آمریکا، روسیه و چین کشورهایی هستند که بیشترین نقش در ایجاد زباله های فضایی را داشته اند اما مجازاتی برای اینگونه کشورها وجود نداشته و به اعتقاد من ضروری هم نخواهد بود زیرا این کشورها هم اکنون به واسطه اعمال خود تحت فشار اختلال در عملیات فضایی خود هستند
- به نام این دو کشور باید نام چین را نیز بافزایید زیرا چین در سال 2007 یکی از ماهواره های خود را با استفاده از یک موشک آزمایشی ضد ماهواره نابود کرد که این عملیات تعجب برانگیز حجم عظیمی از ذرات فضایی را به وجود آورد که بر عملیات ماهواره ای خود کشور چین نیز تاثیر منفی گذاشت. مجازاتی برای اینگونه کشورها وجود نداشته و به اعتقاد من ضروری هم نخواهد بود زیرا این کشورها هم اکنون به واسطه اعمال خود تحت فشار اختلال در عملیات فضایی خود هستند. این کشورها به دلیل نگرانی از بروز خطرات احتمالی بعدی تمامی تلاش خود را برای جلوگیری از ایجاد مقادیر بیشتر زباله های فضایی انجام داده و به قوانین و استانداردهای کاهش خطرهای احتمالی پایبند خواهند ماند.
* چه روش قابل قبول و مطمئنی برای نابودی کلی و یا راندن این ذرات از مدار زمین ارائه شده است؟
- برنامه هایی برای ارسال فضاپیماهای خاص وجود دارد تا به واسطه آنها بتوان به ذرات عظیم و ماهواره های از کارافتاده دست یافته و انرژی لازم را برای خارج شدن از مدار به آنها وارد کرد اما این ماموریتها تاکنون اولویت مورد نیاز را نیافته اند. همچنین تدوین استانداردهای کاهش خطرهای برخورد توسط سازمان فضایی اروپا نیز می تواند برنامه هایی عملیاتی را در این رابطه ارائه کند.
* چه سازمانی قدرت و مجوز کنترل و متوقف ساختن کشورهای جهان را در پرتاب ماهواره و یا تولید زباله های فضایی دارد؟
بشر واقعا تحت تاثیر این ذرات قرار نخواهد گرفت زیرا این ذرات در صورت سقوط در اتمسفر زمین به کلی سوخته و نابود می شوند. تنها ذرات بسیار بزرگ توانایی عبور از اتمسفر را دارند که احتمال برخورد آنها با انسانها صفر خواهد بود
- تنها سازمانی که می تواند ارسال ماهواره ها را به مدار زمین محدود کند کمیته استفاده صلح آمیز از فضا است که به سازمان ملل تعلق دارد. این کمیته به منظور کنترل کشورها باید بر اجرای استانداردهای کاهش خطر که در حال حاضر در دست بررسی است نظارت دقیق و محکمی داشته باشد.
* با توجه به حجم انبوه ذرات فضایی احتمال برخورد جدید را چه اندازه می بینید؟
- برخورد هفته گذشته اتفاقی بود که کسی انتظار آن را نداشت و با این حال رخ داد. در مدت زمان کم باقی مانده تنها راهی که می تواند از وقوع برخوردی دیگر جلوگیری کند بهبود تجهیزات ردیاب فضایی و سازمان دهی همکاریهای جهانی است.
* تاثیر این ذرات بر حیات انسانها، شرایط زندگی و آب و هوا چگونه خواهد بود؟
- بشر واقعا تحت تاثیر این ذرات قرار نخواهد گرفت زیرا این ذرات در صورت سقوط در اتمسفر زمین به کلی سوخته و نابود می شوند. تنها ذرات بسیار بزرگ توانایی عبور از اتمسفر را دارند که احتمال برخورد آنها با انسانها نزدیک صفر خواهد بود. همچنین به دلیل کم بودن حجم لایه این ذرات نسبت به اتمسفر زمین وجود آنها هیچ تاثیری بر تابش خورشید و شرایط جوی نخواهد داشت.
