کشف 6 گور به همراه بقاياي استخواني در گورستان گندم‌زار
کشف 6 گور به همراه بقاياي استخواني در گورستان گندم‌زار
در عمليات کاوش باستان‌شناسي گورستان «گندم‌زار 1» شهرستان دره‌شهر استان ايلام، در دو ترانشه A و B شش گور به همراه جمجمه و بقاياي استخواني کشف شد.
سرپرست هيات کاوش باستان‌شناسي گورستان «گندم‌زار 1» در گفتگو با ميراث‌آريا (chtn)، اظهار داشت: محوطه تاريخي قبرستان «گندم‌زار 1» در شهرستان دره‌شهر، بخش بدره، روستاي چشمه شيرين و در حوضه آبگير سد سيمره ميان دشت گندم‌زار و در بخش غربي مسيل قرار گرفته است.
«بيان پيراني» با بيان اينکه بهترين راه دسترسي به اين اثر تاريخي، از طريق جاده‌اي خاکي بوده که از تاج سد به طرف منطقه چم قيله کشيده شده و از فاصله 100 متري شمال محوطه مي‌گذرد، خاطرنشان کرد: قبرستان «گندم‌زار 1» در شمال تپه ماهورهايي با ساختار گچي و آهکي، در شيبي ملايم و در يک بستر سنگي صخره‌اي قرار گرفته است.
او ضمن اشاره به اينکه اين محوطه بر اساس بررسي و شناسايي سال 1386 به عنوان «گندم‌زار 1» شناسايي شد، گفت: اين محوطه در فاز سوم کاوش‌هاي نجات‌بخشي سد سيمره مورد مطالعات باستان‌شناسي قرار گرفت.
«پيراني» ادامه داد: در سطح محوطه فوق، داغ‌ديوارهايي وجود دارد که به موازات هم کشيده شده و ساخت و سازهايي را در سطح محوطه نمايان مي‌سازد. همچنين با وقوع سيلاب‌هايي چند در سطح اين محوطه در مسيل شرقي گورستان، سطح اين محوطه مملو از رسوبات و واريزه‌هاي سيلابي است که حدود يک متر ضخامت دارد.
سرپرست هيات کاوش باستان‌شناسي گورستان «گندم‌زار 1» با بيان اينکه تداوم دوره‌ها در اين محوطه آشکار است، اظهار داشت: اين گورستان با توجه به بقاياي موجود، بسيار بزرگ است که در ابتدا مربوط به اقوام کوچ‌نشين در عصر مفرغ بوده است. به طور يقين اين قبرستان عظيم در دوران مفرغ و آهن مورد استفاده اقوام کوچ‌رويي بوده که اين دشت ميانکوهي را به عنوان محل استقرار خود انتخاب کرده‌اند.
او تصريح کرد: محوطه گورستان به دو بخش غربي و شرقي تقسيم و دو هيات در آن کار کاوش را به انجام رساندند. در بخش غربي دو ترانشه با جهت شمالي- جنوبي مشخص و مطالعات باستان‌شناسي در آن صورت گرفت. سطح اين دو ترانشه در بخش شرقي مملو از گل‌رس بوده و بخش غربي، ترانشه‌ها در زير لايه گياه خاک مملو از قلوه سنگ‌هايي بود که بر اثر سيلاب در حاشيه ديوارها تلنبار شده است.
«پيراني» تصريح کرد: در ترانشه A تعداد چهار گور در بخش جنوبي ترانشه به دست آمد که با شماره‌هاي يک الي چهار نامگذاري شدند، در بخش شمال‌غربي اين ترانشه انبوه قلوه سنگ‌ها کاملا نمايان است. اين گورها داراي پوشش خرپشته‌اي بوده که فقط پوشش گور شماره يک تقريبا سالم بود و گور شماره سه فاقد هرگونه پوشش بوده است.
سرپرست هيات کاوش باستان‌شناسي گورستان «گندم‌زار 1» گفت: در ترانشه B تعداد دو گور موجود بوده که مورد حفاري غير مجاز قرار گرفته بودند. منتهي نکته قابل توجه در اين ترانشه، به دست آمدن ديواري به صورت خشکه‌چين بود که اين ديوار به طرف جنوب ادامه داشته و در ترانشه‌هاي بخش شرقي گورستان حدود 20 متر پيگيري شد. اين ديواره‌ها، همان ديوارهاي خشکه چين موجود در سطح قبرستان بوده که اين محوطه بزرگ را به بخش‌هايي چند تقسيم کرده است.
او افزود: با توجه به مطالعات انجام گرفته در بخش معماري و نحوه اجراي ديوارهاي آن، گورها به صورت چاله‌اي اجرا شده که بعد از حفر چاله در ابعاد ميانگين 130×350 سانتي‌متر و عمق 110 سانتي‌متر اقدام به احداث ديوارهاي خشکه‌چين کرده که در ساخت ديواره قبور از قلوه سنگ‌هاي رودخانه‌اي در ابعاد متوسط استفاده کرده‌اند.
«پيراني» اظهار داشت: پوشش گورها را نيز تخته سنگ‌هايي بزرگ که به صورت خرپشته به کار رفته تشکيل داده است که پس از اجراي پوشش گورها دور قبور را سنگ چين مي‌کرده‌اند. تنها گور سه حفر چاله‌اي نبوده و ديواره گور به صورت خشک چين ايجاد شده که فاقد پوشش و مربوط به خردسالي بوده است.
پاسخ : کشف 6 گور به همراه بقاياي استخواني در گورستان گندم‌زار
سرپرست اين هيات کاوش باستان‌شناسي با اشاره به اينکه سطح داخلي گور با توجه به ابعاد آن وسيع بوده، خاطرنشان کرد: با توجه به تنها اسکلت به دست آمده در گور دو، اين مردمان اموات خود را به صورت جنيني و به شکل چمباته‌اي در بخش شمال شرقي گور و رو به شمال دفن مي‌کرده‌اند، معمولا تعدادي ظرف سفالي حاوي آب و غذا در داخل گور و در اطراف تدفين قرار مي‌دادند که به دليل بر هم خوردن سطح داخلي گورها بر اثر سيلاب‌ها و ته‌نشين شدن گل و لاي در قبور، مکاني مشخص براي اين ظرف در داخل گورها مشخص نشد.
او گفت: وجود قطعات بسيار سفال‌هاي شکسته در گونه‌ها و فرم‌هاي مختلف که در گوشه‌ها و يا در مرکز گور بر اثر سيلاب‌ها تلنبار شده بود، حکايت از قراردادن سفال‌هاي شکسته در داخل گور پس از تدفين مي‌کند که اين موضوع جز فرهنگ آييني اين مردمان بوده است.
«پيراني» با بيان اينکه هيچ‌گونه شي فلزي، سنگي و .. در سطح داخلي گورها و کنار اسکلت‌ها به دست نيامد، خاطرنشان کرد: چنين به نظر مي‌رسد که در تدفين‌هاي اين منطقه، اشيايي در گورها قرار نگرفته است شايد محلي که مورد کاوش قرار گرفته است (با توجه به تقسيم‌بندي آن بوسيله دايوارهاي خشکه چين در سطح قبرستان) مربوط به قشر خاصي از طبقات اين جامعه کوچ‌نشين بوده که اشيا در داخل آن بر اساس فراخور پايگاه اجتماعي که داشته‌اند قرار نگرفته است.
سرپرست هيات کاوش باستان‌شناسي گورستان گندم‌زار يک ادامه داد: در قبور کاوش شده فاقد اسکلت، بقاياي استخوان انساني در سطح داخلي گور در لايه‌هاي مختلف به صورت پراکنده و در ميان گل فشرده و مرطوب رس سيلابي، به صورت پودر شده و متلاشي شده به دست آمد که حاکي از تدفين‌هايي بوده که بر اثر عوامل طبيعي به خصوص رطوبت و ترکيبات آهکي گل‌رس متلاشي شده و از بين رفته‌اند. تنها يک شي که مهره‌اي نسبتا بزرگ بود در کنار بازوي راست تدفين گور دو به دست آمد که جنبه آييني داشته و قابل مطالعات بعدي است.
«پيراني» گفت: با توجه به مطالعات انجام گرفته در اين گورستان، به ويژه ساختار خاص معماري آن و مقايسه با گورستان‌هاي مشابه که پيش از اين مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، اين اثر تاريخي از نظر گونه‌شناسي قبور با گورستان زيفل پاکل گراب ايلام، قبرستان گيلوران در منطقه خرم‌آباد، قبرستان چشمک لرستان و... قابل مقايسه است.
او يادآور شد: هيات کاوش با مطالعه معماري قبور خرپشته‌اي و نيمه‌خرپشته‌اي که در ترانشه A به دست آمد، معتقد است که اين گورستان از دوران مفرغ پايه‌گذاري شده و در دوره‌هاي بعدي به صورت تداوم دوره‌ها به دليل شرايط زيست محيطي مناسب در دشت ميانکوهي گندم‌زار و سکونت استقرارهاي موقت و عشاير کوچ‌رو در طول دوران بعد از آن، از اين قبرستان جهت تدفين اموات با فرهنگ خاص خود، که در ساخت گورها، همچنان از فرهنگ و معماري خاص آن پيروي کرده‌اند، استفاده شده است.
سرپرست اين هيات کاوش باستان‌شناسي با بيان اينکه تنوع گونه‌هاي سفالي در اين قبور بسيار بوده است، گفت: تقريبا بيشتر سفال‌ها با تکيه بر سبوها و ظروف آبريزدار لوله‌اي در گونه‌هاي مختلف - که برخي از آنها نادر بوده و مختص اين منطقه است- در داخل گورها به صورت شکسته و انبوه به دست آمد.
«پيراني» گفت: تاريخ‌گذاري اعلام شده صرفا بر اساس مقايسه ساختار گورها و سفال‌هاي به دست آمده و داده‌هاي کاوش بوده که با انجام آزمايشات نمونه‌هاي جمع‌آوري شده خصوصا جمجمه و بقاياي استخواني گور دو، تاريخ‌گذاري بر اساس داده‌هاي آزمايشگاهي در گزارش‌هاي بعدي اعلام خواهد شد.
کد: 2868
گروه: میراث فرهنگی
منبع خبر: chtn
