افکار عمومی را در جریان چالش‌های محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی قرار دهید
سلامت نیوز:دکتر داوود حیات غیب هماهنگ‌كننده پروژه توانمندسازي ايمني‌زيستي طی یادداشتی در شرق نوشت : چند روز پیش یادداشتی به قلم سرپرست محترم پژوهشکده بیوتکنولوژی ایران در روزنامه وزین «شرق» منتشر شد که در آن از تولید و مصرف محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی (تراریخت) دفاع شد و این محصولات به دلیل مصرف‌نکردن سموم شیمیایی، محصولات دوستدار محیط‌زیست و سالم خوانده شدند.
در این مقاله به مواردی مانند آخرین اخبار محدودیت شدید تا ممنوعیت مصرف این محصولات در ١٧ کشور (اتریش، بلغارستان، کرواسی، قبرس، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، ایتالیا، لتونی، لیتوانی، هلند، لهستان، ایرلند شمالی، دانمارک، لوکزامبورگ و اسلونی) اشاره‌ای نشد. بنابراین مناسب است افکار عمومی در معرض چالش‌های موجود جهانی در زمینه محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی به استناد مقالات و مدارک معتبر قرار گیرد.
از سال ۱۹۹۶ که اولین محصول تجاری دستکاری‌شده ژنتیکی به بازار عرضه شده، تاکنون فقط ۱۸۱ میلیون هکتار یعنی کمی بیشتر از ۱۱ درصد زمین‌های قابل کشت به این نوع محصولات اختصاص یافته است که ۹۶ درصد آنها چهار محصول سویا، ذرت، كلزا و پنبه هستند به‌عبارتی دنیا در برابر گسترش این محصولات، ابهامات و مخاطراتی را در نظر گرفته و با احتیاط عمل می‌کند. یکی از ابهامات این است كه این محصولات به علت صفات دستکاری‌شده ژنتیکی در آنها، باعث حذف سموم شیمیایی شده و بنابراین دوستدار محیط‌زیست هستند.
محدودیت شدید تا ممنوعیت مصرف این محصولات در ١٧ کشور (اتریش، بلغارستان، کرواسی، قبرس، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، ایتالیا، لتونی، لیتوانی، هلند، لهستان، ایرلند شمالی، دانمارک، لوکزامبورگ و اسلونی) وجود دارد.
بررسی مستندات نشان می‌دهد نزدیک به ١۴٠ میلیون از ١٨١ میلیون هکتار محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی دارای صفت تحمل علف‌کش هستند و با این هدف تولید شده‌اند که کشاورزان با کاشت این بذرها و مصرف سم شیمیایی گلایفوسیت (یک علف‌کش قوی با نام تجاری Roundup و برند ثبت‌شده شرکت چندملیتی مونسانتو)، اقدام به حذف علف‌های هرز منطقه کرده و گیاه دستکاری‌شده ژنتیکی خود را که از نظر ژنتیکی مقاوم به سم شده، حفظ کنند. پس درواقع برای گیاهان مقاوم به علف‌کش دستکاری‌شده ژنتیکی (تراریخت) نیز به‌ناچار باید از سموم شیمیایی جدید استفاده کنیم.
بنابراین با کاشت این نوع محصولات جزء واردکنندگان این سم خواهیم بود. در حالی که به‌تازگی سازمان بهداشت جهانی (WHO) اعلام کرده سم فسفره گلایفوسیت می‌تواند سرطان‌زا باشد. پس علاوه بر اینکه نمی‌توان استفاده از محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی را به‌دلیل وابستگی به واردات تلاشی برای دستیابی به اقتصاد مقاومتی دانست، ادعای سالم‌بودن این محصولات برای انسان و دام نیز زیر سؤال است.
علاوه برآن، دوستدار محیط‌زیست چه معنایی دارد؟ انحصاری‌بودن تولید بذر دستکاری‌شده ژنتیکی نزد شرکت‌های سازنده و تولید علف‌کش بسیار سودآور بوده و بازار تجارت جهانی آنها در سال ٢٠١٣ بیش از ١٥ میلیارد دلار بوده است.
موافقان این فناوری همچنین کمتر به طرح موضوع «تولید» می‌پردازند، زیرا بین «تولید بذر» و «کشت و کار بذر» دستکاری‌شده ژنتیکی تفاوت بنیادی وجود دارد. یک دولت (یا یک کشاورز) بذر گیاه دستکاری‌شده ژنتیکی را خریداری کرده و می‌کارد.
بذرهای شرکت‌های چندملیتی مانند Monsanto در کشورهای اروپایی، آفریقایی و آسیایی مانند، رومانی، مجارستان، اسپانیا، بورکینافاسو، پاکستان و... کاشته می‌شود. آیا در این صورت این کشورها به صف تولیدکنندگان بذر دستکاری‌شده ژنتیکی تبدیل شده‌اند؟
البته جواب منفی است. درهمین‌حال، نامی از کشورهای پیشرفته مانند آلمان، انگلستان، سوئیس، سوئد، فرانسه، ایتالیا، روسیه، ژاپن و ... در این زمینه دیده نمی‌شود و حتی روسیه در هفته گذشته به‌طور‌کامل واردات و کشت و کار این محصولات را ممنوع اعلام کرد.
اتحادیه اروپا در سال ١٣٨۲ (٢٠٠٣)، قانون برچسب‌گذاری محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی (GMO) را تصویب و اجرائی کرده و براساس همین قانون، در ١٣ سال از هرگونه کشت و واردات غیرقانونی این محصولات جلوگیری کرده است.
گزارش انجمن بهداشت و سلامت برزیل نشان می‌دهد میزان مصرف سموم نباتی در برزیل بیش از پنج لیتر برای هر فرد در سال است، یعنی محصولات وارداتی ما از کشور برزیل بیش از هرگونه ارزش غذایی، سموم شیمیایی در خود دارند.
نگرانی آنجاست به گفته قائم‌مقام پژوهشکده بیوتکنولوژی ایران، سالانه سه تا پنج میلیارد دلار محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی از کشورهایی مانند برزیل وارد کشور می‌شود و گزارش انجمن بهداشت و سلامت برزیل نشان می‌دهد میزان مصرف سموم نباتی در برزیل بیش از پنج لیتر برای هر فرد در سال است، یعنی محصولات وارداتی ما از کشور برزیل بیش از هرگونه ارزش غذایی، سموم شیمیایی در خود دارند. این موضوع از آنجا اهمیت دارد که برزیل بعد از آمریکا، بزرگ‌ترین تولید‌کننده این نوع محصولات است.
دراین‌حال سازمان حفاظت محیط‌زیست براساس وظایف قانونی و حاکمیتی خود حق ورود به هر عاملی که موجب آسیب یا تخریب محیط‌زیست شود را دارد و به‌همین‌دلیل باید بداند آیا پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران که مدعی تولید برنج و پنبه دستکاری‌شده ژنتیکی است، تابه‌حال مستندات ارزیابی مخاطرات احتمالی (Risk Assessment) این محصولات را ارائه کرده است؟
پاسخ منفی است، چراکه با مراجعه به آخرین اطلاعات مندرج در پروفایل جمهوری اسلامی ایران در سایت BCH، مشاهده می‌شود هیچ اطلاعات ثبت‌شده‌ای در زمینه ارزیابی مخاطرات محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی در کشور وجود ندارد.
باز نشر سایت علمی نخبگان جوان
