طرح جامع شهری کرج از ابلاغ تا اجرا

طرح جامع شهری کرج از ابلاغ تا اجرا

طرح جامع شهری همان گونه که از نامش پیداست برنامه ای کلان برای ساخت یک شهر استاندارد است، در شهرستان کرج این طرح می تواند ضمن زمینه سازی و فراهم کردن زیرساخت ها به رشد مناطقی از این شهر همچون شهرهای پرجمعیت محمدشهر و ماهدشت بیانجامد.

شناخت هرچه بیشتر طرح جامع شهری که به عنوان پایه تمام اقدامات و برنامه ریزی ها در هر شهری محسوب می شود برای شهروندان یک نیاز اولیه محسوب می شود تا از این طریق با روند کلی اقدامات آتی مدیران آشنا شوند و خواست ها و پیشنهادهای خود از مدیریت شهری را نیز در این مسیر هدایت کنند.
ضمنا یادآوری مهمترین مشخصه های طرح مذکور برای مسئولین شهری نیز خالی از لطف نخواهد بود زیرا آنچه امروز در شهرهای کشور مشاهده می شود خروج محسوس و ملموس از دایره طرح جامع شهری است. در حدود یک ماه پیش بود که معاون امور عمرانی استانداری البرز از ابلاغ طرح جامع شهرهای محمدشهر و ماهدشت استان البرز خبر داد.
احمد افضلی با اعلام این خبر اظهار داشت: پیرو مکاتبات و جلسات شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران و در اجرای ماده 42 آیین‌نامه نحوه بررسی و تصویب طرح‌های توسعه و عمران هیئت وزیران طرح جامع شهرهای ماهدشت و محمدشهر ابلاغ شد. وی افزود: در این راستا طبق ماده 6 قانون تاسیس شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران، که بر اساس آن در شهرهای دارای طرح جامع ادارات ثبت و دادگاه‌ها مکلفند در مورد تفکیک و افراز، طبق نقشه تفکیکی تایید شده توسط شهرداری بر اساس ضوابط طرح جامع و تفضیلی یا هادی عمل نمایند.
این مسئول گفت: بر این اساس ضروری است که شهرداری‌های ماهدشت و محمدشهر نیز در همه موارد چون پروانه ساختمانی، عدم خلاف یا پایان کار صادره توسط شهرداری‌های مذکور و در تایید نقشه‌های تفکیکی، ضوابط و مقررات تفکیک زمین و احداث ساختمان و شهرسازی و کاربری پیش‌بینی شده در نقشه نحوه استفاده از زمین محفوظ گردد.
افضلی با بیان این مطلب که، طبق ماده 21 آیین‌نامه نحوه بررسی و تصویب طرح‌های توسعه و عمران هیئت وزیران، ادارات کل مسکن و شهرسازی استان موظفند با نظارت دقیق بر اجرای طرح‌های جامع شهری، برنامه پیشرفت اجرایی کار را در مقاطع شش ماهه به شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان گزارش و برای رفع مشکلات اجرایی چاره جویی نمایند.
وی بیان کرد: محدوده دقیق شهر و حریم آن، نحوه استفاده از زمین‌های شهر در سطح محلات مختلف، موقعیت و مساحت زمین برای هر یک از کاربری‌ها، وضع دقیق و تفضیلی شبکه عبور و مرور و میزان تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی در واحدهای شهری و اولویت‌های مربوط به مناطق بهسازی و نوسازی و... با لحاظ مشخصات مربوط به مالکیت طبق مدارک ثبتی در قالب طرح تفضیلی که بر اساس معیارها و ضوابط کلی این طرح تهیه خواهد شد، تعیین می‌شود.
چرایی بینش در مورد طرح جامع شهری
اما شناخت هرچه بیشتر طرح جامع شهری(Master Plan) که بعنوان پایه تمام اقدامات و برنامه ریزی ها در هر شهری محسوب می شود برای شهروندان یک نیاز اولیه محسوب می شود تا از این طریق با روند کلی اقدامات آتی مدیران آشنا شوند و خواست ها و پیشنهاد های خود از مدیریت شهری را نیز در این مسیر هدایت کنند.
در نتیجه یادآوری چرایی بوجود آمدن طرح و نقشه جامع شهری نه تنها باعث جایگیری آن در اذهان شهروندان و مدیران خواهد شد بلکه خروج از موارد تعریف شده در طرح را نیز تا حد بسیاری کاهش خواهد داد. در همین رابطه گفتگویی انجام شد با نایب رئیس و رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی محمدشهر تا هر چه بیشتر و بهتر از چند و چون طرح جامع شهری با خبر شویم.
شناخت هرچه بیشتر و بهتر از طرح جامع شهری
نایب رئیس شورای اسلامی شهر محمدشهر در تعریف طرح جامع شهری عنوان کرد: طرح جامع شهر عبارت است از طرح بلند مدتی که در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقه بندی مربوط به حوزه های مسکونی، صنعتی، بازرگانی، اداری، کشاورزی، تاسیسات و تجهیزات و تسهیلات شهری و نیازمندی های عمومی شهری، خطوط کلی ارتباطی و محل مراکز انتهای خط ( ترمینال ) و فرودگاه ها و بنادر و سطح لازم برای ایجاد تاسیسات و تجهیزات و تسهیلات عمومی مناطق نوسازی، بهسازی و اولویت های مربوط به آن تعیین می شود و ضوابط و مقررات مربوط به همه موارد فوق و همچنین ضوابط مربوط به حفظ بنا و نماهای تاریخی و مناظر طبیعی تهیه و تنظیم می گردد.
یژن امین خاکی افزود: درواقع طرح های جامع در دو مرحله تهیه می شوند. مرحله اول شامل انجام بررسی ها، شناخت وضع موجود شهر مانند مطالعات جغرافیایی، اقلیمی، تاریخی و بررسی ویژگی های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی شهر و در بخش آخر این مطالعات جمع بندی و تجزیه و تحلیل می باشد. در مرحله دوم، طرح کالبدی شهر و گزارش های مربوطه ارایه می شود.
این عضو شورای اسلامی شهر محمدشهر اضافه کرد: به این نکته نیز باید توجه کرد که طرح جامع شهری، به منظور تدوین برنامه و تعیین جهات توسعه ی شهر و تامین نیازمندیهای آن بر مبنای پیش بینی ها و اهداف توسعه شهری، تهیه می شود. طرح جامع بیشتر در مورد شهرهای بزرگ یا شهرهایی که بیش از 25000 نفر جمعیت دارند، به مرحله انجام در می آید و در واقع طرح جامع، عبارتست از برنامه ای که به صورت راهنما عمل کند. وی تشریح کرد: در حقیقت، طرح جامع را می توان سیستمی دانست که خط مشی اصولی و کلی سیاست های شهری را تعیین می کند. از طرف دیگر، طرح جامع را می توان منطقی برای انتخاب الگوی صحیح استفاده از اراضی شهری دانست.
به گفته امین خاکی روش مطالعه و انجام یک طرح جامع شهری، عبارت است از مطالعه وضع موجود، تجزیه تحلیل و نتیجه گیری از وضع موجود، تعیین اهداف و اولویتها، انجام پیش بینی های لازم، ارائه طرح ها و برنامه های توسعه شهری و اجرای آنها. و طرح جامع شهری، بیشتر به منظور ترویج ضوابط شهرسازی، کنترل توسعه شهرها، گرایش به نظام برنامه ریزی و هماهنگ سازی بخش های مختلف اقتصادی و اجتماعی، با توجه به کیفیت محیط زیست و بر اساس شناخت حوزه های نفوذ طبیعی، اجتماعی و اقتصادی شهرها تهیه می شود.
ویژگی های اساسی طرح جامع شهری
این مسئول که همزمان ریاست کمیسیون عمران و شهرسازی شورای شهر محمدشهر را نیز بر عهده دارد در پاسخ به این پرسش که ویژگی های اساسی طرح جامع شهری چیست؟ موارد زیر را برشمرد:
الف) طرح جامع، طرحی است "کالبدی فضایی" که با بهره گیری از تحولات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه شهری، به بهبود سازمان فضایی شهر و رفاه اجتماعی مردم می پردازد.
ب) طرح جامع از نظر زمان میان مدت و به لحاظ مقیاس برخورداری کلی است و سیاست های کلی توسعه شهر را تا مدت ده سال تعیین مینماید.
ج) در طرح جامع نه تنها خود طرح بلکه منطقه آن نیز مورد توجه قرار می گیرد.
د) طرح جامع وسیله ای است برای سهل کردن تصمیم گیری و سیاست گذاری؛ که نقش هدایتی آن از جنبه های با ارزش طرح است.
همچنین به گفته وی مقیاس نقشه های شهری، در طرح های جامع شهری اغلب 1/ 10000، 1/5000 و 1/2500 است.
رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی محمدشهر در ادامه همچنین در خصوص طرح تفصیلی شهری(Plan Detailed) نیز توضیحاتی را ارائه کرد. بیژن امین خاکی در این باره عنوان کرد: طرح تفضیلی شهری نیز طرحی است که بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع، نحوه استفاده از زمین های شهری را در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آنها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان تراکم جمعیت، تراکم در واحدهای شهری، اولویت های مربوط به مناطق بهسازی، توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می شود.
امین خاکی در ادامه گفت: طرح تفصیلی متعاقب طرح جامع شهری و به منظور انجام برنامه های اجرایی تصویب شده این طرح صورت می پذیرد. این مسئول اضافه کرد: طرح تفصیلی در حقیقت، تنظیم برنامه های مفصل و انجام اقدامات جزء به جزء در مناطق و محلات شهری و طراحی آنهاست.مرحله بازشناسی، مرحله تثبیت برنامه ها و طرح های اجرایی، مرحله تشخیص و تعیین اولویت ها و مرحله انجام و اجرای محتوای طرح و کاربرد اراضی از مراحل چهارگانه در طرح تفضیلی هستند و سازمان مسئول طرح های جامع و تفصیلی وزارت مسکن و شهرسازی است. امین خاکی اظهار داشت: ضمناً یادآور می شود سابقه تهیه طرح های جامع و تفصیلی در ایران به حدود سالهای 47-1346 باز می گردد.
طرح هادی شهری
« طرح هادی(Plan Guide) شهری بیشتر برای شهرهای کوچک و شهرهایی که تا حدود 25 هزارنفر جمعیت دارند، تهیه می شود. طرح هادی در حقیقت تعیین کننده اصول کلی توسعه شهرهاست. در این طرح بیشتر هدایت توسعه شهرها مورد توجه قرار دارد.از طرح هادی می توان به عنوان برنامه ی راهنمای توسعه شهر نام برد. »
این توضیحات را نایب رئیس شورای اسلامی شهر محمدشهر در خصوص طرح هادی که یکی از برنامه ها و به نوعی یک عنصر تقویتی در اجرای طرح جامع محسوب می شود ایراد می کند و می افزاید: طرح هادی برای شهرهایی تهیه می گردد که یا فاقد بودجه طرح جامع هستند یا امکان اجرای طرح جامع در آنها، فراهم نشده است. طرح هادی در کشور ما، دارای سابقه طولانی تری نسبت به طرح جامع است؛ سازمان مسئول طرح های هادی شهری نیز وزارت کشور است.
«طرح جامع شهری» نیازمند نگاه عملیاتی
آنچه در پی آمد نگاهی بود کوتاه و مجمل به چرایی و چگونگی گزینه کاربردی و بسیار مهم « طرح جامع شهری» و زیر مجموعه های آن. و اما نگاه اصلی و عمقی به این مهم بیشتر بایستی نگاهی عملی و عملیاتی باشد تا در نتیجه آن شهری استاندارد بوجود آید. باری، با امید اینکه این رویه توسط مدیران شهری و شهروندان فهیم محمدشهری در اولویت خاص خود قرار خواهد گرفت این گزارش را به فرجام می رسانیم.