5-تاریخ ایران قبل از اسلام (سلوکيان )

پس از مرگ اسکندر شورش و طغيان در قلمرو وى شروع شد و هر يک از سرداران اسکندر با دستيابى به قسمتى از آن قلمرو، خود را جانشين اسکندر دانستند تا انکه يکى از سرداران اسکندر به نام سلوکوس توانست بر ديگران پيشى گيرد و قسمت مهمى از آسياى غربى را مطيع خود سازد و سلسلهٔ سلوکيان را تأسيس نمايد (۳۱۲ ق*م) آنها مدت هشتاد سال بربخش بزرگى از غرب ايران سلطنت کردند ولى در قلمرو آنها تقريباً هيچگاه آرامش وجود نداشت. در اين دوره اشکانيان در شرق ايران برخاستند که منجر به جنگ*هائى ميان آنها و سلوکيان شد. در اين دوره تمدن يونانى در ايرانيان ساکن شهرها تأثير کرد. اين تأثير در روستائيان کمتر بود. کارهاى هنرى ايران در اين دوره به سه دسته تقسيم مى*شود: ايراني؛ يونانى و ايراني؛ يوناني. عاقبت همان دلايلى که باعث انقراض هخامنشيان شده بود چون جنگ و کشورگشائي، توطئه*هاى درباري، آشوب**هاى داخلى و .... باعث انقراض سلوکيان نيز شد.

معماری دوره ی اشکانيان (پارتيان)

قوم پارت يا پارتوآ يکی از شعبه های نژاد آريايی ايرانی است پارت ها در زمينه هنرها به ويژه در معماری ابتکارات بديعی داشتند . آنها با برخورداری از پيشينه ی غنی دوباره به احيای هنرهای فراموش شده و يا تفسير يافته ی ايرانی پرداختند با فترتی که در هنر ايران پيدا شده بود نه تنها احياگر معماری و سنت های گذشته ی ايرانيان شدند بلکه تحول ملی عظيم در زمينه ی شهر سازی و معماری ايجاد کردند و در معماری دو عنصر نو ظهور افزودند. يکی احداث گنبد بر روی بناهای چهار ضعلی (مربع شکل) از طريق فيل پرشها و ديگر توسعه ی ساختمان ايران . تاق دار

متاسفانه علی رغم حاکميت طولانی مدت پارتها اکثر آثار آنها از بين رفته است. زيرا عواملی مانند زلزله، آب و هوايی و گستره وسيع امپراتوری، تاثير گذار در روند تخريب آثار معماری بوده اند.

پهناوری بسيار شاهنشاهی پارت و گوناگونی سنت های مردم آن بايد ما را آگاه ساخته باشد که يک سبک معماری در سراسر کشور نمی توانست باشد. اما با کاوش هايی که در مناطق مختلف صورت گرفته از آثار به جای مانده از دوره ی پارتها و آثار پس از آن که به سبک سابق ساخته شده اند می توان سبک معماری و حتی ويژگی آن را مشخص نمود از آن جمله:

- حداکثر استفاده از مصالح بوم آورد

- استفاده بسيار خوب از تکنيک پيشرفته تاق گنبد، به خصوص گنبد با استفاده از مصالح بوم آرود

- پرهيز نکردن از شکوه و ارتفاع زياد

- تنوع فوق العاده در طرح ها

- استفاده از ملات ساروج که به کمک آن توانستند فضاهای معماری وسيع را ايجاد نمايند.

تزئينات در معماری پارتيان:

در معماری پارتی تزئيناتی مانند نقاشی و گچبری وسيعاً به کار گرفته می شده است. گچبری کوه خواجه و نقاشيهای ديواری با رنگ های مختلف و گوناگون حکايت از تزئين بخش داخلی ساختمان ها دارد و اين نمونه تزئينات کچبری با طرح های هندسی و گياهی بعداً در دوره ی ساسانی و از آن پس در دوره اسلامی مورد استفاده قرار گرفت.