موارد منع روزه گرفتن بیماریهای کلیوی

دکتر فاطمه پوررضاقلي - متخصص کليه و مجاري ادراري (نفرولوژي) و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي


در کساني که مشکلات کليوي دارند و به سختي با مراقبت‌هاي دقيق و همکاري با هم توانسته‌ايم کراتينين آنها را به تعادل برسانيم، معمولا روزه گرفتن با عوارضي همراه است. بعضي از شما عزيزان اصرار داريد روزه‌هايتان را بگيريد. من از شما خواهش مي‌کنم اگر کراتينين 5/1 تا 7/1 داريد حداقل پشت سر هم روزه نگيريد و چند روز به کليه‌ها استراحت بدهيد و پس از چهار، پنج روز، روزه‌داري، مراجعه کنيد تا آزمايش‌هايي از شما به عمل آيد و اين‌طور نباشد که يک ماه بدون مراجعه به متخصص خود، بي‌خبر برويد و روزه بگيريد و پايان ماه رمضان با مشکلي غير قابل برگشت مواجه شويم. پيش از ماه رمضان به پزشکتان اجازه دهيد تا داروها را به وعده سحر و افطار تقسيم کند و حتما پس از چهار يا پنج روز دوباره براي ارزيابي و بررسي وضعيت مراجعه کنيد. اگر کراتينين شما در حد دو يا بالاتر باشد تاکيد مي‌کنم که روزه‌داري ممنوع است

بعضي از بيماران کليوي هستند که به هيچ‌وجه نبايد روزه بگيرند، اول آنهايي که کليه‌هايشان مکررا سنگ‌سازي مي‌کند و سابقه چند نوبت سنگ‌سازي داشتند و يا در حال حاضر سنگ دارند. شما بايد در طول روز مقادير زيادي آب بنوشيد تا سنگتان بزرگ نشود. دوم، کساني که پيوند کليه شده‌اند و هنوز يک‌سال از موعد پيوند آنها نگذشته است. اگر يک‌سال از پيوند گذشته باشد و هيچ مشکلي نداشته باشند شايد بتوانند با نظر پزشک روزه بگيرند. سوم، مبتلايان به نارسايي کليه، چهارم، مبتلايان به فشار خون، به خصوص افرادي که ساعات نزديک به افطار فشار خونشان خيلي بالا مي‌رود منع روزه‌داري دارند. پنجم: دياليزي‌ها که اصلا نبايد روزه بگيرند و مانندديگر گروه‌ها، مايعات کافي در طول روز نياز دارند. نکته مهم ديگر درباره مبتلايان به ديابت است که اختلال در عملکرد کليه‌هايشان دارند. اين گروه نيز نبايد روزه بگيرند. چون افزايش قند در خون و ادرار آنها به بافت کليه آسيب مي‌رساند و به زودي آنها را در معرض نارسايي کليه و افزايش کراتينين قرار خواهد داد.

در نظر داشته باشيد شما مبتلايان به مشکلات کليوي که اجازه روزه گرفتن داريد و در گروه‌هاي ياد شده نيستيد، هرگز نبايد مانند ديگران افطار کنيد. غذاهاي رايج افطار مانند آش، حبوبات و مواد قندي به خصوص زولبيا باميه و خرما به بالا رفتن پتاسيم خون شما منجر شده و دردسرساز خواهد شد. هيچ‌گاه يک دفعه تعداد زيادي خرما و غذاهاي ديگر را نخوريد. پنير رژيمي، نان رژيمي و خرماي محدود، در زمان‌هاي متناوب و فاصله‌دار بخوريد و حتما آب کافي و ميوه و سبزي ميان افطار تا سحر استفاده کنيد. حتي اگر احساس کرديد کاملا خوب هستيد باز هم پس از چند روز روزه‌داري با پزشک خود تماس بگيريد.

به نظر برخي از محققين روزه ماه رمضان هيچگونه تاثير سوئي بر عملکرد کليه ها در افراد سالم ندارد و حتي روزه يک عمل محافظتي جهت جلوگيري از ايجاد سنگهاي ادراري است، اما در افرادي که مستعد اين بيماريها هستند وضع به چه منوال است؟


دکتر شمس وزيريان فوق تخصص بيماريهاي کليوي و مجاري ادراري در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا دراين باره اظهار كرد: روزه‌داري و بيماريهاي کليوي بايستي به نوعي با همديگر همخواني داشته باشند تا به سلامت کليهها ضرر نرسد، زيرا در واقع کار کليه در بدن يک کار اساسي بوده و اختلال در عملکرد آن در سلامت نيز اختلال ايجاد مي کند.


وي افزود: بيماراني که مبتلا به سنگ کليه، ناهنجاريهاي کليوي، تغيير در شکل کليه ها( که به آن کليه هاي نعل اسبي گفته مي شود) و بيماراني که مبتلا به عفونتهاي دستگاه ادراري يا مستعد اين عفونتها هستند، مجاز نيستند که روزه بگيرند و روزه گرفتن در اين افراد باعث تشديد عوارض شده و سلامتي بدن را به خطر مي‌اندازد .

اين عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي کرمانشاه، گفت: بيماريهاي ديگري هستند که در رابطه با سيستم ادراري نبوده، ولي باز هم براي روزه داري منع شده اند و فردي که مبتلا به اين بيماريهاست مجاز نيست که روزه بگيرد.

وزيريان، بيماريهاي تب دار، زخم معده، فشارخون بالا، بيماريهاي گوارشي، استخواني و انواع سرطانها را از مهمترين اين بيماريها عنوان کرد و در توضيح اين بيماريها، افزود: بيماراني که داراي تب هستند بايستي دارو مصرف کنند و اين داروها بايستي در تمام شبانه روز، دوز مصرفشان رعايت شود، به علاوه اين بيماران وقتي تب دارند آب بدنشان کم مي شود و نياز است که درشبانه روز آب مورد نياز به بدنشان برسد، بنابراين اين بيماران توصيه به روزه‌داري نمي شوند.

وي حصبه، تب مالت و عفونت هاي سينه پهلو را از جمله اين بيماريها دانست.

روزه گرفتن مبتلايان به كليه‌هاي سنگ‌ساز
با توجه به اینكه در‌ ‌ماه مبارك رمضان، افراد در معرض كم آبی شدید قرار گرفته و مواد زائد با غلظت‌ ‌بالا در ادرارشان دفع می‌شود، بنابراین در این ماه برای پیشگیری از تشكیل سنگ‌های كلیه و سیستم ادراری، باید مبادرت به مصرف مایعات بیشتری در سحر و‌‌ ‌افطار نمایند‌.‌‌ همچنین، افرادی كه تشكیل سنگ‌های ادراری در آنها‌ ‌فعال بوده و بیش از دو سنگ ادراری ظرف مدت ۶ ماه داشته‌اند و یا هم اكنون‌ ‌دارای سنگ ادراری هستند، بهتر است موارد احتیاط را در زمینه مصرف مایعات‌ ‌رعایت نمایند‌.‌‌ اما روزه‌دارانی كه فقط یك‌ ‌نوبت سنگ ادراری درمان شده داشته‌اند، به شرط مصرف‌‌ ‌آب فراوان بین افطار تا سحر می توانند روزه بگیرند.

سنگ کلیه
سنگ کلیه ممکن است در افرادی که آب کم می نوشند، ایجاد شود، بنابراین مصرف زیاد مایعات برای جلوگیری از تشکیل سنگ ضروری می باشد.
یک فرد برای اینکه سالم باشد، باید از تمام گروههای اصلی مواد غذایی که شامل نان و غلات، شیر و فرآورده های شیری، گوشت و حبوبات و سبزیجات و میوه است، استفاده کند. در طول ماه مبارک رمضان سرعت متابولیسم در شخص روزه دار پایین می آید و چربی بدن و چربی رژیم غذایی به طور مؤثر مصرف می شوند. مصرف غذای دریافتی در ماه مبارک رمضان کمتر از روزهای عادی دیگر می باشد و همین امر منجر می شود که سلامتی شخص برقرار شود. دریافت میوه به خصوص بعد از غذا اکیدا توصیه می شود. رژیم غذایی متعادل کلسترول خون را بهبود می بخشد و اسید معده را کاهش می دهد و از بروز یبوست و سایر مشکلات گوارشی جلوگیری می کند و باعث می شود که فرد فعال بوده و زندگی سالمی داشته باشد

افرادی که تشکیل سنگ‌های ادراری در آنها‌ ‌فعال بوده و بیش از دو سنگ ادراری ظرف مدت ۶ ماه دارند یا هم اکنون‌ ‌دارای سنگ ادراری هستند، بهتر است در مورد روزه گرفتن احتیاط کنند

هرچند که طبق گزارش‌های علمی، نوشیدن فراوان آب به مدت ۵ سال، آمار ایجاد مجدد سنگ کلیه را در افرادی که سابقه آن را داشته‌اند، کاهش می‌دهد، اما این نکته به این معنی نیست که اگر افراد هنگام روزه‌داری، از نوشیدن آب تا چند ساعت در روز محروم شوند، مشکل خاصی برای آنها ایجاد می‌شودبه عبارت دیگر، مدت زمان روزه‌داری آنقدر نیست که بتواند کم‌ آبی جدی ایجاد کند. به همین علت نخوردن آب در هنگام روزه‌داری، احتمال ایجاد سنگ کلیه را افزایش نمی‌دهد

برای جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه:
با توجه به اینکه در ماه مبارک رمضان، افراد در معرض کم‌آبی شدید قرار گرفته برای پیشگیری از ایجاد سنگ‌های کلیه و مشکلات سیستم ادراری، باید مایعات بیشتری در سحر و افطار بنوشند.همچنین افرادی که تشکیل سنگ‌های ادراری در آنها فعال بوده و بیش از دو سنگ ادراری ظرف مدت ۶ ماه داشته‌اند و یا هم‌اکنون دارای سنگ ادراری هستند، بهتر است موارد احتیاط را در زمینه مصرف مایعات رعایت و برای روزه گرفتن با پزشک مشورت کنند.
اما روزه‌دارانی که فقط یک نوبت سنگ ادراری درمان شده داشته‌اند، به شرط مصرف آب فراوان بین افطار تا سحر می‌توانند روزه بگیرند، هر چند تحت نظر بودن این افراد توسط پزشکان نیز ضروری است.

با توجه به اين که در ماه مبارک رمضان، افراد در معرض کم آبي شديد قرار گرفته و مواد زائد با غلظت بالا در ادرارشان دفع مي‌شود، بنابراين در اين ماه براي پيشگيري از تشکيل سنگ‌های کلیه و سيستم ادراري، بايد مبادرت به مصرف مايعات بيشتري در سحر و افطار نمايند.


مبتلايان به كليه‌هاي سنگ‌ساز، هنگام روزه‌داري مايعات كافي مصرف كنند افرادي كه كليه سنگ‌ساز دارند، در صورتي كه قصد روزه گرفتن دارند بايد به مقدار كافي بعد از افطار تا اذان صبح، مايعات به ويژه آب مصرف كنند.
دكتر انصاري، متخصص تغذيه در گفت وگو با ایسنا، اظهار داشت: اين افراد بايد سعي كنند در طول روز تعريق زيادي نداشته باشند. در غير اين صورت آب بدن از دست مي‌رود و شرايط براي تشكيل سنگ كليه مستعد مي‌شود.

وي افزود: براي ساخته شدن سنگ، سه عامل شامل مواد ايجاد كننده سنگ كه از خارج دريافت مي‌شوند، حالت اسيدي و بازي خود كليه و فرصتي كه كليه براي سنگ‌سازي پيدا مي‌كند، دخيل هستند كه هر سه اين عوامل توسط غذا و آب و مايعات قابل تغييرند.

اين متخصص تغذيه يادآور شد: فرصت ساخته شدن سنگ در كليه‌هاي سنگ‌ساز را مي‌توان توسط مايعات خصوصا آب آشاميدني سلب كرد.

وي تصريح كرد: مواد سازنده سنگ‌هاي كليه شامل؛ اورات‌ها، پورين‌ها، فسفات‌ها و ... است كه با شناسايي نوع سنگ كليه مي‌توان رژيم غذايي را تغيير داده و از ساخته شده اين سنگ‌ها در كليه پيشگيري كرد.

انصاري متذكر شد: بيماران مبتلا به سنگ‌ كليه ابتدا بايد نوع سنگ كليه خود را تحت نظر يك پزشك متخصص تعيين كرده، سپس مواد پيش ساز سنگ كليه را از رژيم غذايي خود حذف كنند.


مبتلايان به سنگ كليه مي‌توانند روزه بگيرند بيماران مبتلا به سنگ كليه مي‌توانند با نوشيدن 8 ليوان آب يا مايعات در فواصل افطار تا سحر روزه بگيرند.

دكتر روشني متخصص بيماريهاي كليوي در گفت‌وگو با خبرنگار «بهداشت و درمان» خبرگزاري دانشجويان ايران تاكيد كرد: سنگ كليه بيماري نيست كه مانع روزه‌داري شود.

وي ‌افزود: همانطور كه به چنين بيماراني در ايام غير از ماه رمضان توصيه مي‌شود 8 ليوان آب يا مايعات بنوشند در ماه رمضان هم با تقسيم وعده‌هاي آب و مايعات در ساعات بين افطار تا سحر بيمار مي‌تواند به روزه‌داري بپردازد.

وي توصيه كرد كه افراد از نوشيدن نوشابه‌هاي گازدار در ابتداي افطار بپرهيزند، چرا كه اين نوشابه‌ها هم موجب كمبود كلسيم در بدن مي‌شود و هم مي‌تواند تورم معده و سيري كاذب ايجاد كند.

روزه گرفتن بیماران دچار نارسائی کلیه
بیماران كلیوی كه تحت درمان دیالیز‌ ‌قرار گرفته‌اند، باید از روزه گرفتن خودداری كنند‌.‌‌ با توجه‌ ‌به اینكه بیماران دیالیزی قدرت تطابق پرخوری و كم خوری را ندارند و‌‌ ‌بیشتر اوقات هم كم اشتها هستند، از نظر پزشكی، قادر به روزه گرفتن نیستند.

يك فوق تخصص كليه: بيماران دياليزي از گرفتن روزه خودداري كنند

يك فوق تخصص كليه گفت: بيماران كليوي كه تحت درمان دياليز قرار گرفته‌اند از گرفتن روزه خودداري كنند.

دكتر برومند در گفت‌وگو با خبرنگار «بهداشت و درمان» خبرگزاري دانشجويان ايران با تاكيد بر اين كه افرادي كه دچار نارسايي فعال كليه هستند بايد از گرفتن روزه اجتناب كنند، اظهار كرد: با توجه به اين كه بيماران دياليزي قدرت تطابق پرخوري، كم خوري را ندارند و اكثر اوقات كم اشتها هستند قادر به گرفتن روزه نيستند.

وي با بيان اين كه افرادي كه كليه سنگ ساز فعال و بيماران مبتلا به دفع پروتئين در ادرار بايد از گرفتن روزه امتناع كنند، توضيح داد: بيماراني كه كليه آنها پروتئين دفع مي‌كند چون خطر لخته شدن خون در آن بالاست بايد از گرفتن روزه جدا خودداري كنند.

برومند در پايان خاطرنشان كرد: بيماران پيوندي كه پيوند كليه آن خوب انجام شده است گرفتن روزه براي آنها مانعي ندارد.



مبتلايان به نارسايي كليه از روزه‌داري پرهيز كنند
رييس بخش نفرولوژي بيمارستان امام رضا (ع) مشهد گفت: بيماران مبتلا به نارسايي كليه و افراد نيازمند به پيوند كليه در اكثر موارد نبايد روزه بگيرند.
دكتر مسيح نقيبي در گفت‌وگو به خبرنگار «بهداشت و درمان» خبرگزاري دانشجويان ايران، در نارسايي‌هاي كليه، تعادل آب و الكتروليتها در بدن بهم مي‌خورد و براي جبران آن بيماران بايد آب و مايعات زيادي به فواصل زماني كوتاه مدت مصرف كنند درحالي كه در زمان روزه‌داري اين عمل امكانپذير نيست.
وي افزود: معمولا به بيماران پيوندي به دليل احتمال خطر سنگ‌سازي و همچنين ترمبوز عروقي در رگهاي پيوندي توصيه مي‌شود كه روزه نگيرند.
وي با بيان اينكه افرادي كه كليه سنگ‌ساز دارند بايد آب و مايعات زيادي در طول شبانه روز بنوشند، گفت: بيماران كليوي كه سنگ سازي فعال دارند و 3 تا 5 سال يك سنگ دفع مي‌كنند نبايد روزه بگيرند.
رييس بخش نفرولوژي بيمارستان امام رضا (ع) مشهد همچنين ادامه داد: افرادي با سابقه دفع سنگ در طي هر 15ـ10 سال مي‌توانند با رعايت رژيم غذايي و مصرف زياد آب و مايعات روزه بگيرند.
وي همچنين به اين افراد توصيه كرد كه قبل از شروع ماه مبارك رمضان حتما زير نظر پزشك معالج خود براي اطمينان از سلامتي كليه خود يك سونوگرافي و ‌آزمايش خون انجام دهند.
دكتر نقيبي گفت: افراد با فشارخون بالا كه با چند نوبت دارو و در طول روز فشار خونشان را كنترل مي‌كنند نبايد روزه بگيرند ولي افرادي كه با يك نوبت دارو فشار خونشان را كنترل مي‌كنند مي‌توانند با كنترل دقيق و مداوم فشار خون روزه بگيرند.
وي با اشاره به اين كه روزه گرفتن در ايام ماه مبارك رمضان رژيم غذايي خاص خود را مي‌طلبد، گفت: افراد تا حد امكان از افطار كم حجم و مقوي استفاده كنند و از صرف افطاريهاي متنوع بپرهيزند.

روزه گرفتن بیماران پیوند کلیه
براساس تحقیقات بیمارانی که پیوند کلیه داشته اند مشکلی برای روزه گرفتن ندارند. به عبارت دیگر آزمایش های انجام شده روی ادرار این افراد پس از ماه رمضان، هیچ تغییری را نسبت به قبل از روزه داری نشان نمی دهد. این یافته های پزشکی مبنی بر بی زیان بودن روزه داری برای بیماران پیوند کلیه شامل آن دسته از بیمارانی نیز می شود که اولین سال جراحی پیوند کلیه را پشت سر می گذارند. با این حال بهتر است که قبل و بعد از ماه رمضان برخی آزمایش ها مانند سنجش میزان ادرار، وزن بدن، فشار خون در حالت ایستاده و خوابیده و همچنین اندازه گیری میزان اسید اوره، کلسیم، فسفر، پتاسیم، سدیم و غیره انجام شود.


بيماران پيوند كليه مي‌توانند بدون نگراني روزه بگيرند
بيماران داراي پيوند كليه كه از عملكرد خوب كليوي برخوردارند، مي‌توانند بدون نگراني از صدمات كليوي، روزه بگيرند.
دكتر محبوب لسان پزشكي و دكتر بهزاد عين‌اللهي از دانشگاه علوم پزشكي تهران و دانشگاه علوم پزشكي بقيه‌الله، به منظور روشن كردن تاثير روزه‌داري بر بيماري‌هاي كليه، مطالعاتي را انجام دادند.
اين پژوهش در ابتدا عنوان مي‌كند: گرچه روزه‌داري از وظايف اساسي مسلمانان محسوب مي‌شود، ليكن در برخي موارد بعضي بيماران از اين امر مستثني هستند.
تاكنون بيش از ‌٨٠٠٠ مورد پيوند كليه در ايران انجام شده است و به تدريج سوال روزه‌داري در بيماران پيوندي به طور اساسي مطرح مي‌شود .
در اين مطالعه، ‌٤١ ماه روزه‌داري در ‌١٩ بيمار با عملكرد طبيعي كليه پيوندي با ‌٢٠ بيمار پيوند كليه كه روزه نگرفته بودند مورد مقايسه قرار گرفت. هر دو گروه از حيث سن، جنس، عملكرد كليه، تاريخچه پس‌زدگي حاد، ميانگين فاصله زماني از پيوند و داورهاي ضعف سيستم ايمني مشابه بودند.
همچنين، ميانگين سطح سرمي كراتينين قبل و بعد از ماه رمضان در گروهي كه روزه گرفته بودند به ترتيب عبارت بود از ‌٢٤/٠ +- ‌١ و ‌٢٨/٠ +- ‌٠٣/١ ميلي‌گرم درصد ميلي‌ليتر.
اين مطالعه به خوبي نشان داد كه بيماران داراي پيوند كليه كه از عملكرد خوب كليوي برخوردار هستند، مي‌توانند بدون نگراني از صدمات كليوي روزه بگيرند، گرچه انجام مطالعات در سطح وسيع‌تر به روشن ساختن بيشتر اين موضوع كمك خواهد كرد.