آشنایی با گاز کلر
IDLH : 10 PPM
این گاز را با علامت اختصاری Cl نشان میدهند. آتش گیر نبوده و به صورت مایع یا گاز با بسیاری از مواد قابلیت ترکیب شدن دارد.عنصری است غیر فلزی و جزء هالوژنها ، دارای عدد اتمی 17 ،در گروه هفت جدول تناوبی بوده و دارای خاصیت الکترونگاتیوی قوی است.
تاریخچه: این گاز حدود 2.5 قرن پیش در سوئد کشف گردید. نخستین باردر سال 1896 گاز کلر در مصرف گندزدایی در تصفیه آب آشامیدنی استفاده شد، و مخصوصا در سال 1897 به دلیل شیوع بیماری تیفوئید در انگلستان بود که کلر برای استریل نمودن خطوط انتقال آب آشامیدنی مورد استفاده قرار گرفت.
در سال 1915 در جنگ جهانی اول به عنوان سلاح شیمیایی توسط نازیها مورد استفاده قرار گرفت
خواص فیزیکی و شیمیایی کلر:
کلر به دو صورت گاز و مایع وجود دارد. در شرایط محیط به صورت گاز بوده و رنگ سبز متمایل به زرد می باشد. کلر به خودی خود غیر قابل اشتعال است اما چون اکسید کننده قوی است می توانند در معرض بعضی از مواد باعث اشتعال گردد.
بویی تند و تحریک کننده دارد و حلالیت آن در آب 0.64 گرم در 100 آب است.
وزن مخصوص آن 3.21 گرم بر لیتراست. (این فاکتور در مورد هوا 1.29 می باشد.)
گاز کلراگر خشک باشد در دمای کمتر از 100 درجه سانتی گراد بر روی آهن و برنج تاثیر زیادی ندارد ، بنابر این جهت نگهداری و انتقال آن از مخازن و لوله های فولادی و اتصالات فشار قوی برنجی استفاده می شود.
اما در صورتی که گاز مرطوب باشد به شدت بر آهن و اکثر فلزات اثر کرده، خورندگی به وجود می آورد و باعث پوسیدگی و سوراخ شدن مخازن و خطوط لوله می گردد.
گاز کلر به سهولت توسط زغال چوب جذب شده ، در تتراکلرید کربن و سایر هیدروکربنهای هالوژن دار حل می شود.
کلر در دمای 25 درجه سانتی گراد تحت فشار 7.86 اتمسفر به مایع تبدیل می شود و در فشار یک اتمسفر در دمای 35- درجه سانتی گراد می توان آن را به مایع تبدیل کرد.
جهت استفاده و حمل و نقل گاز کلر ، آنرا تحت فشار 8 اتمسفر فشرده نموده، و به درون سیلندر های مخصوص شارژمی نمایند.
یک لیتر کلر مایع حجمی معادل 456.8 لیتر گاز در دمای صفر درجه و فشار یک اتمسفر ایجاد می کند.
هدایت الکتریکی کلر بسیار پایین است. عامل اکسیدکننده بسیار قوی استو در تماس با پوست بدن ایجاد سوختگی شدید می نماید.
رابطه حجم کلر مایع و گاز کلر:
در اثر تبخیر یک حجم کلر مایع 460 حجم گاز کلر ایجاد می شود.
در اثر تبخیر کلر مایع روی پوست یا لباس ، دما به شدت کاهش یافته و سرما زدگی موضعی ایجاد می شود.
واکنش با آب:
کلر به میزان جزئی در آب حل شده و محلول اسیدی ضعیفی شامل هیپو کلرو و اسید کلریدریک تولید میکند.کلر با بسیاری از مواد آلی وارد واکنش می گردد که برخی از این واکنشها شدید یا انفجاری هستند.لذا دور نگه داشتن مواد آلی نظیر روغنها ، حلالها و سایر هیدرو کربنها از محل ذخیره و مصرف کلر از جمله اقدامات ایمنی است.
روشهای تولید:
1- الکترولیز محلول کلرید سدیم
2- الکترولیز نمک مذاب
3- الکترولیز اسید کلریدریک
4- اکسیداسیون کلرید هیدروژن
موارد مصرف:
در تصفیه آب جهت ضد عفونی نمودن آب آشامیدنی استفاده می شود، کلر آب را استریل کرده ، و جلو رشد میکروارگانیسمها را می گیرد.
در کارخانجات پارچه بافی، در صنعت کاغذسازی برای سفید کردن خمیر کاغذ،صنایع صابون سازی و مواد پاک کننده و سفید کننده، ساخت حلالها،تولید پی وی سی ، تولید نئوپرن، مواد ضد یخ، تولید مواد شیمیایی معدنی و بسیاری مواد دیگر مورد استفاده قرار می گیرد.
تاثیرات نشت کلر:
تاثیرات نشت گاز کلر بر حسب میزان تنفس متفاوت می باشد:
0.4-0.2 PPM: آستانه بو وبدون خط
3 PPM -1: مرحله ضعیف همراه با سوزش مجاری تنفسی تا یک ساعت
15-5 PPM: مرحله متوسط همراه با سوزش شدیدتر مجاری تنفسی
PPM 30: همراه با درد سریع سینه ،استفراغ و سرفه
PPM 60-40: مسمومیت شدید
PPM 430: مرگ بعد از سی دقیقه
PPM 1000: مرگ بعد از چند دقیقه
اگر فرد در محل نزدیک به نشت کلر بدون استفاده از وسیله حفاظتی تنفسی مدت کوتاهی بماند مرگ او حتمی است.
کمکهای اولیه:
در صورتی که مصدوم بیهوش با متشنج است هرگز چیزی از راه دهان به او نخورانید
الف: استنشاق (در صورتی که تنفس مصدوم قطع شده باشد.)
iمصدوم را به فضای باز منتقل کنید.
لباسهای آلوده را بیرون بیاورید.
احیاء تنفسی را هر چه سریعتر آغاز کنید.
به کمک فردی مجرب هر چه سریع تر به مصدوم اکسیژن مرطوب وصل نمایید.
ب: اگر مصدوم تنفس طبیعی داشته باشد:
اولا به محیطی با هوای تازه منتقل نمایید.
شخص را در وضعیت راحت روی یک صندلی قرار دهید یا بخوابانید، به طوریکه موقعیت سر نسبت به بدن در حالت 45 درجه و 60 درجه قرار گیرد.
مصدوم را گرم نگهدارید و اجازه دهید استحراحت کند.
مصدوم را به تنفس آرام تشویق نمایید.
در صورت تماس کلر مایع با پوست یا لباس فرد باید سریعا زیر دوش قرار گیرد و لباسهای آلوده شده او در زیر دوش بیرون آورده شود. مناطق تماس یافته با کلر مایع باید با مقادیر فراوانی آب و حداقل به مدت 15 دقیقه و یا بیشتر شسته شود. تماس گاز کلر به پوست باعث سوزش آن می گردد.
اگر پوست شدیدا آسیب دیده باشد از خنثی کردن آن و یا استفاده از پماد یا هر گونه التیام دهنده دیگر خودداری نمایید.
در صورتی که پوست شکننده یا تاول زده باشد پس از ضدعفونی کردن قسمتهای آسیب دیده مصدوم را به پزشک برسانید.
در صورت تماس با چشم بلافاصله و حداقل به مدت 15 دقیقه با جریان سریعی از آب ولرم و یا جریان مستقیمی از آب بشویید.
انواع سیلندرهای کلر مایع:
سیلندر ایستاده : هر نوع سیلندر که ظرفیت کلر مایع از 68 کیلوگرم بیشتر نباشد و دارای یک شیر بوده و بصورت ایستاده حمل شود.
مخزن یک تنی:
هر نوع مخزنی که ظرفیت کلر مایع آن بیشتر از 68 کیلوگرم باشد و دارای دو شیر بوده و به صورت افقی حمل میشود. این سیلندر در حدود 800 کیلوگرم ظرفیت کلر مایع آن است.
ضخامت ورق آنها بیشتر از 10 میلی متر بوده و وزن خالی سیلندر بسته به ضخامت ورق در حدود 540 کیلوگرم می باشد.
پوششهای حفاظتی مورد نیاز:
افرادی که می‌خواهند وارد اتسفری شوند که در آنجا گاز کلر نشت پیدا کرده است باید حتماً از دستگاه تنفسی هوای فشرده فشار مثبت و لباسهای محافظ در برابر موادشیمیایی استفاده نمایند.
این لباس باید تمامی پوست بدن را پوشش داده و از لباسهایی که بخشی از پوست را پوشش میدهد استفاده ننمایید .
در صورت ورود بدون لباس مناسب هیچ بخشی از پوست نباید خیس باشد.
