مدیریت عملیات + ارتباط با دو مکتب مدیریت

بسم الله الرحمن الرحیم

مفهوم مدیریت عملیات:

«مدیریت عملیات» مدیریت ارائۀ خدمات و تولیدات است و هدف آن هماهنگ کردن کوششها و تلاش ها و به کار گیری منابع و امکانات برای ارائه و حصول خدمات و تولیدات به بهترین وجه ممکن می باشد.کوشش در این است که از منابع موجود نهایت استفادۀ مطلوب به عمل آید و از اتلاف و اسراف منابع و امکانات پرهیز شود. «مدیریت عملیات» عنوانی کلی است که هم مدیر تولید در یک موسسۀ تواید و هم مدیر خدماتی در یک سازمان خدماتی را دربر می گیرد، چه هر دوی این مدیران«عملیاتی» را برای وصول به هدف سازمانهایشان که ارائۀ تولیدات و خدمات است، انجام می دهند و هر دو صرف نظر از نوع خدمت یا محصولشان«مدیر عملیاتی» می باشند.



نگاهی گذرا به دو مکتب مدیریت و ارتباط مدیریت عملیات با این مکاتب


اگر چه رشته ای به نام مدیریت در میان سایر رشته های علمی، رشتۀ جدیدی به شمار می آید اما با نگاهی به تاریخ زندگی ملل واقوام مختلف می توان دریافت که مدیریت پدیدۀ جدیدی نیست و از دوران کهن وجود داشته است.

زمینۀ پیدایش مدیریت به عنوان رشته ای درمیان سایر رشته های علمی از اواخر قرن هجدهم مهیا شد. با نظریۀ آدام اسمیت که بر تخصصی شدن مشاغل تأکید داشت، کار نظریه پردازی در مدیریت آغاز شد.


نخستین مکتب : «مدیریت علمی»


در اوائل قرن بیستم فردریک تیلور با استفاده از نظریۀ اسمیت و ادعای یافتن روشهای علمی برای انجام کار، مکتب مدیریت علمی را که اولین مکتب مدیریت می باشد پایه گذاری کرد، در مدیریت علمی تأکید بر آن بود که با استفاده از روشهای علمی در مدیریت می توان بازدهی اقتصادی منابع سازمان را به حد اکثر ممکن افزایش داد.در این مکتب سازمان به صورت سیستم بسته ای در نظر گرفته شده بود و انسانها با انگیزه های مادی به کار تشویق می شدند.
بازدهی اقتصادی، توجه به شرایط فیزیکی محیط کار، تجزیه و تحلیل وظایف، به کارگیری روشهای انجام کار و ایجاد استاندارد برای انجام وظایف از خصوصیات این مکتب مدیریت است.
در مدیریت علمی، کارایی مسألۀ اساسی هر سازمانی است و آن را از تقسیم ستاده ها به داده ها می توان به دست آورد.در اغلب سازمانها ستاده ها به صورت خدمت یا کالای خاصی می باشد و داده ها غالبا عبارت از زمین، سرمایه، نیروی انسانی و مواد هستند.


اگر چه مدیریت علمی را نمی توان مکتب از همه جهت کاملی قلمداد کرد ولی آثار آن در عملیات اغلب سازمانهای امروزی مشاهده می شود. تلاش برای افزایش کارایی کارکنان نه تنها در زمینۀ عملیات تولیدی بلکه در بخش خدماتی نیز به چشم می خورد و استفاده از روش های مدیریت علمی در موارد بسیاری هنوز موثرترین طریق به شمار می آید.
در مدیریت علمی به مسألۀ برنامه ریزی توجه فراوان شده است و وظایف اساسی مدیر، برنامه ریزی، سازماندهی، کنترل و نظارت عنوان گردیده است.

روابط انسانی- مکتب رفتاری سازمان


مکتب رفتاری سازمان که بیشتر به روابط انسانی شهرت دارد با تحقیقاتی آغاز شد که پژوهشگران ضمن آن متوجه شدند کارکنان تحت آزمایش برخلاف نظرات ابراز شده در مکتب مدیریت علمی تنها به شرایط فیزیکی محیط کار حساس نبوده بلکه نسبت به شرایط روانی و روحی کار نیز واکنش نشان می دهند. کارگری که احساس می کند که در محیط کار دارای ارزش و احترام است، نسبت به وی صمیمیت و محبت ابراز می شود و برای او ارزش قائل هستند، با علاقۀ بیشتری کار می کند و باز دهی بالاتری دارد
بدین ترتیب مکتب روابط انسانی نظریۀ انسان ماشینی سازمان را که در مدیریت علمی مطرح شده بود مورد تردید قرار داد و نیازهای غیر مادی انسان را موثر در کارایی دانست.

روانشناسان سازمانی در نضج گرفتن مکتب رفتاری سازمان نقش عمده ای داشتند و با بررسی جنبه های مختلف، رفتارهای انسان در سازمان و گروههای کوچک نظریات مفیدی را در این زمینه ها ارائه دادند.


گاهی این شبهه پیش می آید که در مدیریت عملیات، موازین مدیریت علمی اساس کار است و اصول مکتب روابط انسانی در این رشته از مدیریت جایی ندارد، درحالیکه مدیریت عملیات از مسائل انسانی جدا نیست و بدون توجه به چگونگی رفتارهای آدمی در سازمان، نمی تواند نتایج سازنده ای را عاید سازمان کند. اگر چه مدیریت عملیات بیشتر در کتب با توجه به ابعاد فنی و تکنیکی مطرح شده است اما باید در نظر داشت که ابعاد روانی و انسانی در مدیریت نقش عمده ای داشته و همواره باید در مد نظر قرار داشته باشند.

برگرفته از کتاب مدیریت تولید اثر : دکتر مهدی الوانی و مهندس نصرالله میر شفیعی